Zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS): co to jest? Objawy, przyczyny i leczenie

PMS (zespół napięcia przedmiesiączkowego) dotyka nawet co 2-3 kobietę, a co 2 doświadcza bardzo ciężkich objawów tej przypadłości (PMDD). Skąd bierze się ta dolegliwość? Jak sobie z nią radzić? Czytaj dalej.

PMS: co to znaczy?

PMS (ang. premenstrual syndrome) oznacza zespół napięcia przedmiesiączkowego, a cięższa postać choroby, czyli PMDD (ang. premenstrual dysphoric disorder) – przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne. Ogólnie rzecz biorąc to kombinacja objawów fizycznych, psychicznych i emocjonalnych, która pojawia się regularnie kilka dni przed miesiączką i ustępuje wkrótce po jej rozpoczęciu. Zarówno wystąpienie konkretnych symptomów, jak i ich nasilenie, a co za tym idzie – stopień zaburzania normalnego funkcjonowania, są kwestią bardzo indywidualną.

PMS: ile przed okresem się zaczyna i ile trwa?

Ile dni przed okresem zaczyna się PMS? Dolegliwości pojawiają się w drugiej fazie cyklu (fazie lutealnej) minimum 5 dni przed planowanym krwawieniem, a ustępują do maksymalnie 4. dnia cyklu. Zespół napięcia przedmiesiączkowego utrzymuje się więc średnio od tygodnia do dwóch.

Kto jest najbardziej narażony na PMS?

Lekarze nie wiedzą, dlaczego u jednych kobiet pojawiają się objawy PMS, a u innych nie. Wśród czynników predysponujących do dolegliwości wymienia się:

• Trudne stany emocjonalne w ciągu życia,
• Stres,
• Obciążenia rodzinne zaburzeniami depresyjnymi,
• Wiek (objawy ustępują po menopauzie),
• Poród (zwykle powoduje nasilenie objawów).

PMS: przyczyny

U kobiet cierpiących na PMS występuje obniżony poziom serotoniny, a specjaliści szukają przyczyn w nieprawidłowej reakcji neuroprzekaźników na prawidłową czynność jajników. Udało się też potwierdzić wpływ kilku okoliczności, które zwiększają ryzyko rozwoju PMS:

• Palenie tytoniu, zwłaszcza rozpoczęte w młodym wieku,
• Nadużywanie alkoholu i substancji psychoaktywnych,
• Otyłość, szczególnie u kobiet z BMI >27,5 i innymi cechami zespołu metabolicznego (podwyższone ciśnienie tętnicze, zaburzenia przemiany cukrów i tłuszczów),
• Traumatyczne przeżycia w przeszłości, w tym nadużycie seksualne,
• Czynniki genetyczne (częstsze zachorowania u obu bliźniaczek jednojajowych).

PMS a fazy cyklu

PMS jest ściśle powiązany z cyklem menstruacyjnym. W której fazie się pojawia?

• Menstruacja. Dochodzi do spadku poziomu progesteronu i krwawienia w wyniku wydalania złuszczonej błony śluzowej macicy. Wiele kobiet odczuwa w tym czasie dyskomfort i dolegliwości w podbrzuszu, dlatego sięga po leki na ból menstruacyjny, ale objawy PMS ustępują. Jeśli krwawienie nie pojawia się w spodziewanym terminie, w celu wykluczenia lub potwierdzenia ciąży można wykonać test ciążowy.
• Faza folikularna. Zwiększa się produkcja estrogenu i hormonu folikulotropowego (FSH), a kobieta może odczuwać wzrost energii i dobry nastrój. Punktem kulminacyjnym tej fazy jest owulacja, w czasie której czasami pojawia się delikatny ból owulacyjny towarzyszący uwolnieniu dojrzałego jajeczka z jajnika.
• Faza lutealna. Właśnie w tej fazie występują uciążliwe objawy PMS. Nie ma to związku z nieprawidłowym poziomem hormonów płciowych, ale ze swoistą wrażliwością kobiety na te hormony oraz z odpowiedzią układu nerwowego i innych narządów.

PMS: objawy

Jak objawia się napięcie przedmiesiączkowe? To zaburzenie bardzo złożone, w którym wyodrębniono aż 300 różnych możliwych symptomów. Co jednak ważne, dolegliwości muszą powodować wyraźne trudności w funkcjonowaniu społecznym i zawodowym/edukacyjnym. Oprócz tego nie nawracają przynajmniej do 13. dnia cyklu, ustępują w ciągu pierwszych czterech dni krwawienia i nie są wynikiem innych chorób czy okoliczności (np. spożywania alkoholu, przyjmowania leków itp.).

PMS: objawy psychiczne

Do psychicznych objawów PMS należą:

• Obniżenie nastroju i depresja,
• Niestabilność emocjonalna,
• Drażliwość,
• Wybuchy złości,
• Lęk,
• Wycofanie społeczne,
• Problemy z koncentracją i zapamiętywaniem,
• Poczucie braku kontroli,
• Nadmierna płaczliwość,
• Obniżenie libido.

PMS: objawy fizyczne

Specjaliści wymieniają też wiele fizycznych dolegliwości towarzyszących PMS:

• Zawroty głowy,
• Nudności,
• Wzdęcia,
• Obrzęki,
• Tkliwość i powiększenie piersi (również bóle sutków),
• Bóle głowy, mięśni i stawów,
• Zmiany skórne (trądzik, łojotok),
• Zwiększenie masy ciała.

PMS a zaburzenia rytmu serca

Hormony płciowe (estrogeny i progesteron) odgrywają dużą rolę w rozwoju i przebiegu arytmii. Zaobserwowano np., że u kobiet dwukrotnie częściej niż u mężczyzn występuje częstoskurcz węzłowy (AVNRT) oraz że epizody arytmii pojawiają się w okresie okołomiesiączkowym – czyli również wtedy, gdy PMS. Jednak ponieważ stężenia hormonów u kobiet z PMS nie różnią się od stężeń u pozostałych kobiet, zaburzeń rytmu serca raczej nie traktuje się jako typowy objaw tej dolegliwości.

Zespół napięcia przedmiesiączkowego a ciśnienie

Zmiany hormonalne związane z miesiączką mają raczej niewielki wpływ na ciśnienie, jednak pewne symptomy związane z PMS mogą powodować przejściowe podwyższenie ciśnienia:

• Silne bodźce bólowe i emocjonalne,
• Nagły wzrost masy ciała wskutek zatrzymania wody w organizmie.

Kobiety cierpiące na PMS częściej też mają nadciśnienie tętnicze w późniejszych latach życia.

PMS: leczenie

Leczenie PMS obejmuje m.in. zmianę stylu życia, psychoterapię behawioralno-poznawczą (CBT) i leczenie farmakologiczne. Rozwiązaniem ostatecznym i rzadko stosowanym jest usunięcie macicy wraz z jajnikami. Przed podjęciem decyzji o jakimkolwiek sposobie leczenia zawsze należy wziąć pod uwagę korzyści oraz możliwe skutki uboczne.

Jak złagodzić PMS? Dieta i styl życia

Specjaliści zalecają regularną, umiarkowaną aktywność fizyczną, odstawienie używek (alkoholu, papierosów), odpowiednią higienę snu oraz zdrową, zbilansowaną dietę – również z powodu profilaktyki niektórych czynników ryzyka rozwoju PMS. Z kolei psychoterapia behawioralno-poznawcza ułatwia wielu pacjentkom radzenie sobie z psychicznymi objawami PMS. Zauważono też, że pomocna okazuje się suplementacja witamin i minerałów (witaminy B6 i D oraz wapń i magnez) czy ziół (dziurawiec – z dużą dozą ostrożności i po konsultacji z lekarzem ze względu na interakcje lekowe; niepokalanek, kurkumina, mięta pieprzowa).

Co pomaga na PMS? Leki przeciwdepresyjne

Coraz częściej lekarze zalecają w leczeniu PMS leki z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (np. fluoksetynę, sertralinę i paroksetynę). Dzięki nim zmniejsza się u chorych drażliwość, nastrój depresyjny czy objawy somatyczne. Jednak nie w każdym przypadku taka terapia się sprawdza – prawie 40% kobiet z PMDD lub ciężkim PMS nie zauważyło po niej poprawy.

PMS a tabletki antykoncepcyjne

U kobiet, które stosują antykoncepcję hormonalną, rzadziej występuje PMS. Z tego powodu dwuskładnikowe tabletki nowej generacji często są stosowane do leczenia tego zaburzenia, zarówno w trybie cyklicznym, jak i ciągłym. Niektóre pacjentki zgłaszały jednak objawy podobne do PMS w okresie nieprzyjmowania hormonu (czyli przerwy na krwawienie z odstawienia).

PMS: często zadawane pytania

Poniżej publikujemy wyjaśnienia dwóch dodatkowych kwestii.

• Czy PMS wyklucza ciążę? Mimo że cykl miesiączkowy jest ściśle powiązany z przebiegiem zespołu napięcia przedmiesiączkowego, PMS nie wpływa na stężenie hormonów płciowych i płodność, a tym samym możliwość zajścia w ciążę i jej utrzymania.
• Z czym można pomylić PMS? Zespół napięcia przedmiesiączkowego pod względem objawów pokrywa się częściowo np. z wczesną ciążą, zaburzeniami depresyjnymi czy innymi chorobami ginekologicznymi. Z tego powodu postawienie trafnej diagnozy często wymaga interdyscyplinarnego podejścia i współpracy m.in. ginekologa, psychiatry, lekarza POZ czy endokrynologa.
• Czy PMS nasila nerwicę? Tak, kobiety z PMS częściej cierpią na zaburzenia psychiczne, m.in. lęki, depresję i bezsenność. Poza tym PMS/PMDD mogą być czynnikiem wyzwalającym.

Zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS): podsumowanie

Zespół napięcia przedmiesiączkowego to choroba, która znacznie utrudnia funkcjonowanie wielu kobiet. U większości z nich leczenie PMS skutecznie łagodzi dolegliwości, jednak, niestety, objawy często wracają po przerwaniu terapii, a ostatecznie ustępują dopiero po menopauzie.