Obniżona temperatura - przyczyny i objawy. Jak postępować przy niskiej temperaturze ciała?

Prawidłowa temperatura ciała zdrowego dorosłego człowieka mieści się w przedziale 36,6-37 stopni Celsjusza. Gdy termometr wskazuje wartość poniżej 36,6°C, ale powyżej 35°C, mówimy o obniżonej temperaturze. Zjawisko to może mieć różnorodne przyczyny i konsekwencje dla naszego zdrowia. W tym artykule przyjrzymy się bliżej temu, co oznacza niska temperatura ciała, kiedy powinniśmy się nią zaniepokoić i jak postępować w takich sytuacjach.

Co oznacza obniżona temperatura?

Niska temperatura sama w sobie nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia, ale może być sygnałem różnych schorzeń, szczególnie jeśli utrzymuje się przez dłuższy czas. Warto pamiętać, że wartości poniżej 35°C klasyfikowane są już jako hipotermia, czyli wychłodzenie organizmu, co wymaga natychmiastowej interwencji medycznej.

Obniżona temperatura ciała może być sygnałem, że organizm zmaga się z jakimś problemem zdrowotnym. Może to być związane z osłabieniem układu odpornościowego, zaburzeniami metabolicznymi lub hormonalnymi. Dlatego ważne jest, aby nie lekceważyć tego objawu, szczególnie jeśli występuje on regularnie.

Przed wyciągnięciem wniosków na temat obniżonej temperatury, warto sprawdzić prawidłowość pomiarów:

• Użyj innego termometru (urządzenia elektroniczne mogą zaniżać wyniki).
• Zwróć uwagę na miejsce pomiaru (pod pachą) i technikę (termometr powinien być dobrze przyciśnięty do ciała).
• Zmierz temperaturę o różnych porach dnia (rano jest zwykle niższa niż wieczorem, nawet o 0,5°C).

Prawidłowy pomiar temperatury jest kluczowy dla uzyskania wiarygodnych wyników. Mierzenie temperatury za pomocą termometru elektronicznego, choć wygodne, może czasem dawać zaniżone odczyty. Pomiar pod pachą powinien trwać co najmniej 5 minut dla termometrów rtęciowych. Warto też pamiętać, że temperatura ciała naturalnie waha się w ciągu doby, osiągając najniższe wartości wczesnym rankiem.

Przyczyny obniżonej temperatury

Niska temperatura ciała może mieć różne podłoże i wynikać z:

• osłabienia odporności - organizm nie reaguje adekwatnie na infekcje. Brak gorączki podczas choroby może świadczyć o słabości układu immunologicznego;
• zaburzeń neurologicznych - związanych z nieprawidłową pracą podwzgórza (kluczowego za regulację temperatury ciała) lub chorobami takimi jak udar, choroby neurodegeneracyjne czy stwardnienie rozsiane;
• zaburzeń hormonalnych - np. wynikających z niedoczynności tarczycy, przysadki lub kory nadnerczy;
• zaburzenia metabolicznych - w przebiegu cukrzycy czy niewydolności nerek;
• niedożywienia lub anemii (niedokrwistości);
• stresu i nerwicy - mogą wpływać na termoregulację organizmu;
• depresji - często towarzyszy jej obniżona temperatura ciała.

Każda z tych przyczyn może prowadzić do zaburzeń termoregulacji organizmu. Na przykład, w przypadku osłabienia odporności, organizm może nie być w stanie wytworzyć odpowiedniej reakcji gorączkowej na infekcję. Zaburzenia hormonalne, takie jak niedoczynność tarczycy, mogą spowolnić metabolizm, co z kolei prowadzi do obniżenia temperatury ciała. Warto zauważyć, że niska temperatura ciała może być też efektem długotrwałego stresu lub depresji, co podkreśla związek między stanem psychicznym a fizjologią organizmu.

Obniżona temperatura przy przeziębieniu

Niska temperatura przy przeziębieniu może wynikać z dwóch głównych powodów, takich jak:

• niedobory odporności - brak reakcji organizmu na infekcję. Pozornie może to sugerować łagodny przebieg choroby, ale w rzeczywistości świadczy o słabości organizmu;
• efekt działania leków przeciwgorączkowych – szczególnie, gdy pacjent jest zbyt ciepło okryty, co utrudnia odparowanie potu. Pamiętajmy, że pocenie jest jednym z najważniejszych mechanizmów termoregulacyjnych organizmu.

Warto zauważyć, że obniżona temperatura przy przeziębieniu może być mylnie interpretowana jako dobry znak. W rzeczywistości może to oznaczać, że układ odpornościowy jest zbyt słaby, aby wytworzyć reakcję gorączkową. Gorączka jest naturalnym mechanizmem obronnym organizmu, który pomaga w zwalczaniu infekcji. Dlatego niska temperatura podczas przeziębienia może paradoksalnie prowadzić do przedłużenia choroby.

Obniżona temperatura przy covidzie

W kontekście pandemii COVID-19, warto wspomnieć, że obniżona temperatura przy COVID nie jest typowym objawem tej choroby. Jednak osłabienie organizmu spowodowane infekcją może prowadzić do zaburzeń termoregulacji. W przypadku podejrzenia zakażenia koronawirusem, zawsze należy skonsultować się z lekarzem.

COVID-19 najczęściej objawia się podwyższoną temperaturą lub gorączką, ale u niektórych osób może wystąpić obniżona temperatura, szczególnie w początkowej fazie choroby. Jest to kolejny powód, dla którego ważne jest, aby nie ignorować nietypowych zmian temperatury ciała, zwłaszcza w czasie pandemii.

Obniżona temperatura przed okresem

U kobiet lekko obniżona temperatura przed okresem jest zjawiskiem naturalnym. Wiąże się to ze spadkiem poziomu progesteronu pod koniec cyklu menstruacyjnego, na około 2 dni przed rozpoczęciem krwawienia.

Po ustaniu krwawienia temperatura znów wzrasta (średnio o około 0,5°C) i utrzymuje się na tym poziomie przez mniej więcej 2 tygodnie.

Ten cykliczny wzorzec zmian temperatury ciała jest podstawą metody planowania rodziny znanej jako metoda termiczna. Kobiety, które dokładnie monitorują swoją temperaturę, mogą przewidzieć owulację i okres płodny. Warto jednak pamiętać, że stres, choroba lub zmiany w rutynie snu mogą wpłynąć na te naturalne wahania temperatury.

Obniżona temperatura w ciąży

Niska temperatura w ciąży, szczególnie we wczesnym jej etapie, może budzić niepokój. Jednak niewielkie wahania temperatury są normalne i nie muszą oznaczać problemów. Warto jednak skonsultować się z lekarzem, jeśli niska temperatura utrzymuje się dłużej lub towarzyszy jej złe samopoczucie.

W pierwszym trymestrze ciąży temperatura ciała może być nieco niższa niż zwykle, co jest związane ze zmianami hormonalnymi. Jednak po implantacji zarodka temperatura zazwyczaj wzrasta i utrzymuje się na podwyższonym poziomie przez całą ciążę. Utrzymująca się niska temperatura w ciąży może być sygnałem ostrzegawczym i powinna być skonsultowana z lekarzem prowadzącym.

Leki a obniżona temperatura ciała

Niektóre leki mogą wpływać na spadek temperatury ciała:

• leki przeciwlękowe (np. benzodiazepiny) - mają działanie uspokajające, wyciszające i nasenne;
• beta-blokery stosowane w leczeniu nadciśnienia;
• niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) - stosowane głównie do łagodzenia bólu, ale mające też silne działanie przeciwgorączkowe.

Mechanizm działania tych leków może prowadzić do obniżenia temperatury ciała. Na przykład, benzodiazepiny mogą wpływać na ośrodek termoregulacji w mózgu, podczas gdy beta-blokery mogą zmniejszać produkcję ciepła w organizmie. NLPZ z kolei hamują produkcję prostaglandyn, które odgrywają rolę w regulacji temperatury ciała. Jeśli zauważysz, że po zażyciu któregoś z tych leków regularnie występuje u Ciebie obniżona temperatura, warto skonsultować to z lekarzem.

Objawy towarzyszące obniżonej temperaturze

Choć niewielkie obniżenie temperatury zwykle nie daje wyraźnych symptomów poza zmęczeniem i uczuciem senności, należy zwrócić szczególną uwagę i skonsultować się z lekarzem, jeśli wystąpią niepokojące objawy, jak:

• dreszcze,
• zawroty głowy,
• zaburzenia świadomości,
• dezorientacja,
• blednięcie skóry,
• drżenie mięśni,
• słabe krążenie,
• uczucie kołatania serca,
• ból głowy,
• ból brzucha (szczególnie u dzieci),
• biegunka,
• zimne poty.

Objawy te mogą wskazywać na poważniejsze zaburzenia termoregulacji lub być sygnałem rozwijającej się hipotermii. Dreszcze i drżenie mięśni to próby organizmu zwiększenia produkcji ciepła. Zawroty głowy, zaburzenia świadomości i dezorientacja mogą być związane z niedostatecznym ukrwieniem mózgu. Ból brzucha i biegunka mogą świadczyć o reakcji organizmu na stres związany z obniżoną temperaturą.

Jeśli obniżonej temperaturze towarzyszą te objawy, szczególnie u dzieci lub osób starszych, należy niezwłocznie szukać pomocy medycznej.

Obniżona temperatura u dzieci

U dzieci, szczególnie noworodków i niemowląt, niska temperatura może wynikać z niedojrzałości mechanizmów termoregulacyjnych i odpornościowych. Obniżona temperatura u dziecka może wystąpić:

• podczas snu,
• po gorączce,
• po szczepieniu,
• przy ząbkowaniu,
• w trakcie antybiotykoterapii.

Niska temperatura u niemowląt i małych dzieci wymaga szczególnej uwagi, gdyż ich organizmy są bardziej wrażliwe na zmiany temperatury. Podczas snu temperatura ciała naturalnie spada, ale u dzieci ten spadek może być bardziej widoczny. Po gorączce organizm dziecka może potrzebować czasu na ustabilizowanie temperatury. Szczepienia mogą czasowo wpływać na termoregulację, podobnie jak ząbkowanie, które jest stresujące dla małego organizmu. Antybiotyki z kolei mogą wpływać na metabolizm i tym samym na temperaturę ciała.

Warto pamiętać, że wiele dzieci w okresie niemowlęcym może mieć temperaturę regularnie podwyższoną o kilka dziesiątych stopnia w stosunku do norm przyjętych dla dorosłych, co również nie powinno być powodem do niepokoju. Jest to związane z szybszym metabolizmem i większą aktywnością fizyczną dzieci. Jednak jeśli temperatura dziecka regularnie spada poniżej normy, warto skonsultować to z pediatrą, gdyż może to być objaw ukrytych problemów zdrowotnych.

Co robić w przypadku obniżonej temperatury?

Jeśli obniżona temperatura utrzymuje się przez dłuższy czas lub regularnie pojawia się podczas infekcji, należy:

• skonsultować się z lekarzem
• wykonać badania, w tym:
• poziom hormonów tarczycy (TSH, FT3, FT4) - mają kluczowe znaczenie dla metabolizmu i termoregulacji;
• morfologię krwi, w tym poziom białych krwinek (leukocytów) oraz przeciwciał (immunoglobulin IgA i IgG) - mogą wskazywać na obecność infekcji lub anemii;
• poziom glukozy we krwi pod kątem wykluczenia lub potwierdzenia cukrzycy – jest to ważne, gdyż cukrzyca może wpływać na termoregulację organizmu.

W przypadku stwierdzenia niedoborów odporności, warto rozważyć:

• stosowanie immunostymulantów dostępnych w aptekach, często bazujących na substancjach czynnych pochodzenia naturalnego,
• poprawę codziennej diety,
• zwiększenie aktywności fizycznej na świeżym powietrzu.

Immunostymulatory mogą pomóc wzmocnić układ odpornościowy, ale należy je stosować ostrożnie i najlepiej pod nadzorem lekarza. Poprawa diety powinna obejmować zwiększenie spożycia witamin i minerałów, szczególnie witaminy C, D i cynku. Regularna aktywność fizyczna nie tylko wzmacnia odporność, ale także poprawia krążenie krwi, co może pomóc w utrzymaniu prawidłowej temperatury ciała.

Badania te pozwolą wykluczyć lub potwierdzić najczęstsze przyczyny obniżonej temperatury ciała. Lekarz może też zlecić dodatkowe badania w zależności od innych objawów i historii medycznej pacjenta.

Jak podnieść niską temperaturę domowymi sposobami?

W przypadku zbyt niskiej temperatury ciała, można spróbować:

• ciepłego okrycia (ale nie przegrzewania organizmu),
• ciepłych napojów,
• lekkiej aktywności fizycznej,
• ciepłej kąpieli lub prysznica.

Ważne jest, aby zwiększać temperaturę ciała stopniowo. Gwałtowne ogrzewanie może być szkodliwe. Ciepłe napoje, takie jak herbata ziołowa czy bulion, mogą pomóc w ogrzaniu organizmu od wewnątrz. Lekka aktywność fizyczna, jak spacer czy delikatne ćwiczenia, może zwiększyć produkcję ciepła przez mięśnie. Ciepła kąpiel nie powinna być zbyt gorąca - temperatura wody powinna być przyjemna dla ciała.

Bibliografia:

• Childs C., Body temperature and clinical thermometry, Handb Clin Neurol. 2018;157:467–482.
• P. Sosnowski, K. Mikrut, H. Krauss, Hipotermia – mechanizm działania i patofizjologiczne zmiany w organizmie człowieka https://phmd.pl/api/files/view/116212.pdf Postepy Hig Med Dosw (online), 2015; 69: 69-79 e-ISSN 1732-2693, [data dostępu: 24.09.2024].
• Charkoudian N., Stachenfeld NS., Reproductive hormone influences on thermoregulation in women. Compr Physiol. 2014;4:793–804.