Mokry kaszel: przyczyny, objawy, leczenie i domowe sposoby

Mokry kaszel to inaczej kaszel z odkrztuszaniem wydzieliny o różnym charakterze. Zazwyczaj pojawia się przy zakażeniach górnych dróg oddechowych i trwa dość krótko. W takich przypadkach jest zjawiskiem pożądanym, ponieważ umożliwia oczyszczenie układu oddechowego. Sprawdź, jak rozpoznać i leczyć mokry kaszel, a kiedy objaw ten powinien wzbudzić niepokój.

Mokry kaszel: co to znaczy?

Kaszel mokry (produktywny) jest naturalnym odruchem obronnym organizmu, który pomaga usunąć zalegającą wydzielinę, a konkretnie nadmiar śluzu wytworzonego przez błony wyściełające układ oddechowy. W przeciwnym razie patogeny miałyby idealne warunki do rozwoju, co mogłoby prowadzić do nasilenia stanu zapalnego i utrudnionego oddychania. W zależności od czasu trwania wyróżniamy 3 rodzaje kaszlu mokrego:

• ostry – do 3 tygodni,
• podostry – 3-8 tygodni,
• przewlekły – ponad 8 tygodni.

Jak odróżnić kaszel suchy od mokrego?

Podstawową różnicą między kaszlem suchym a mokrym jest obecność wydzieliny (mokry) lub jej brak (suchy). Teoretycznie wydaje się to proste, jednak pacjenci mają czasem problem z rozróżnieniem tych objawów.  W przypadku wątpliwości najlepiej skonsultować się z lekarzem.

Mokry kaszel: przyczyny

Mokry kaszel może mieć różne przyczyny.

• Mokry kaszel (ostry) pojawia się zwykle w przebiegu infekcji górnych dróg oddechowych, takich jak przeziębienie, grypa, zapalenie zatok, zapalenie oskrzeli, krztusiec czy gruźlica.
• Kaszel mokry o charakterze podostrym rozwija się najczęściej po przeziębieniu lub innej infekcji. Trwa ponad 3 tygodnie i bywa ostatnim etapem choroby. Organizm usuwa wówczas zalegającą wydzielinę, mimo że inne objawy już ustąpiły.
• Przewlekły, długotrwały mokry kaszel towarzyszy m.in. przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc (POChP), rozstrzeniom oskrzeli czy nowotworom płuc. Często występuje także u palaczy.

Mokry kaszel: objawy, które pomagają w ustaleniu przyczyny

W ustaleniu przyczyny mokrego kaszlu pomaga analiza innych objawów, charakteru wydzieliny (koloru, wyglądu, zapachu), stylu życia pacjenta oraz sytuacji, w których się pojawia.

W szukaniu przyczyn należy wziąć też sytuacje, w których pojawia się mokry kaszel.

• Kaszel w nocy, w pozycji leżącej – oprócz powodów wymienionych w tabeli może wynikać z choroby refluksowej przełyku (GERD), zespołu spływania po tylnej ścianie gardła (często jest to tzw. mokry kaszel alergiczny) albo suchego i/lub zanieczyszczonego powietrza w sypialni.
• Kaszel po jedzeniu – może mieć związkiem z chorobą refluksową przełyku (GERD), zachłyśnięciem, a także nietolerancją lub alergią pokarmową, która powoduje nadprodukcję śluzu.
• Kaszel z odruchem wymiotnym – występuje w przypadku różnych chorób z bardzo silnym, intensywnym kaszlem, a także dużą ilością gęstej wydzieliny. Warto też pamiętać, że odruch wymiotny i wymioty po napadzie suchego kaszlu to częsty objaw krztuśca.
• Kaszel z gorączką, katarem, złym samopoczuciem – najczęściej wskazuje na przeziębienie albo inną infekcję.
• Kaszel bez innych objawów (kataru, gorączki itd.) – może wynikać z narażenia na czynniki drażniące (np. zanieczyszczenia powietrza, dym tytoniowy), przewlekłego zapalenia oskrzeli, rozstrzeni oskrzeli, GERD.

Mokry kaszel: diagnostyka

W ustaleniu przyczyny mokrego kaszlu lekarz przeprowadzi dokładny wywiad z pacjentem. Jeśli ostremu lub podostremu kaszlowi nie towarzyszą duszności, krwioplucie, zaburzenia świadomości czy inne niepokojące objawy, najczęściej nie ma potrzeby wykonywania dodatkowych badań. W razie wątpliwości specjalista może zlecić:

• RTG klatki piersiowej,
• ocenę utlenowania krwi,
• EKG i inne badania układu krążenia,
• tomografię komputerową klatki piersiowej,
• badania mikrobiologiczne plwociny.

W przypadku przewlekłego mokrego kaszlu (albo zmiany charakteru kaszlu u palacza tytoniu) potrzebna jest pogłębiona diagnostyka. Jest to bardzo ważne, ponieważ u  większości pacjentów występują co najmniej 2 przyczyny kaszlu. Wykonuje się w tym celu:

• badania obrazowe klatki piersiowej,
• spirometrię i inne badania czynnościowe układu oddechowego,
• bronchoskopię (przy podejrzeniu nowotworu),
• gastroskopię i inne badania diagnozujące GERD.

Co na mokry kaszel zastosować? Leczenie

Jak pozbyć się mokrego kaszlu? Zazwyczaj mokry kaszel uważa się za zjawisko pożądane, dlatego nie stosuje się preparatów zmniejszających odruch kaszlowy, ale ułatwiające usuwanie wydzieliny. Leczenie polega głównie na zwalczaniu przyczyny kaszlu.

Jak wyleczyć mokry kaszel? Farmakoterapia

Leki na kaszel mokry to tzw. mukolityki. Ich działanie polega na rozrzedzeniu i upłynnieniu wydzieliny, dzięki czemu łatwiej ją odkrztusić. Niektóre z nich pobudzają też ruch rzęsek (poprawiają transport śluzowo-rzęskowy), co usprawnia przesuwanie flegmy. Najczęściej stosowane substancje czynne, dostępne w formie syropów i tabletek, to:

• acetylocysteina,
• karbocysteina,
• erdosteina,
• ambroksol.

W przypadku zakażeń dróg oddechowych stosuje się leczenie objawowe (np. NLPZ, paracetamol), zaś przy zakażeniach bakteryjnych – antybiotyki. Jeśli przyczyną mokrego kaszlu jest infekcja wirusowa (np. grypa o ciężkim przebiegu), lekarz może uznać za stosowne przyjmowanie preparatów przeciwwirusowych. Warto jednak podkreślić, że to leczenie choroby podstawowej, a nie kaszlu mokrego samego w sobie.

Jakie inhalacje na mokry kaszel się sprawdzą?

Z czego inhalacje na kaszel? Specjaliści polecają zazwyczaj inhalacje 0,9% roztworem NaCl (solą fizjologiczną).

Kaszel mokry: domowe sposoby

Istnieje też wiele domowych sposobów na złagodzenie mokrego kaszlu i wsparcie procesu leczenia.

• Wspomagająco na kaszel mokry można stosować miód oraz zioła na kaszel o działaniu wykrztuśnym, m.in. bluszcz pospolity, dziewannę.
• Przy lekach wykrztuśnych bardzo ważne jest wypijanie odpowiedniej ilości płynów.
• Oprócz tego warto zadbać o jakość powietrza (zwłaszcza w sypialni), unikać palenia tytoniu i innych czynników drażniących drogi oddechowe.
• W sezonie infekcyjnym warto też zaszczepić się na grypę oraz zwrócić uwagę na higienę (częste mycie rąk, ograniczanie kontaktu z osobami chorymi, itp.).

Przewlekły mokry kaszel: powikłania

Choć mokry kaszel pełni funkcję oczyszczającą, jego przedłużenie może mieć odwrotny skutek – zamiast chronić drogi oddechowe, zaczyna je uszkadzać. Zalegająca wydzielina stwarza warunki sprzyjające rozwojowi infekcji, a ciągły kaszel obciąża płuca, mięśnie i gardło.

Mokry kaszel: często zadawane pytania

Poniżej znajdziesz kilka dodatkowych wyjaśnień.

• Czy kaszel alergiczny może być mokry? Tak, choć zazwyczaj jest suchy. Niewielka ilość śluzu pojawia się np. przy współistniejącym nieżycie nosa.
• Co na mokry kaszel w nocy? W nocy wydzielina spływa wolniej w pozycji leżącej. Pomóc może nawilżenie powietrza, unikanie leżenia na płasko i picie wody przed snem. Pamiętaj też, że leków wykrztuśnych nie należy brać przed snem (zazwyczaj lekarze zalecają przyjąć ostatnią dawkę około godziny 17).
• Mokry kaszel a spacery - czy można wychodzić na zewnątrz? Ruch i umiarkowana aktywność fizyczna mogą wspierać oczyszczanie dróg oddechowych, o ile nie ma gorączki ani ostrego stanu zapalnego. Spacer w chłodnym, wilgotnym otoczeniu często ułatwia oddychanie i odkrztuszanie wydzieliny, zwłaszcza jeśli powietrze w domu jest suche. Trzeba jednak unikać wychodzenia na mróz, silny wiatr czy smog. Jeśli kaszel nasila się na zewnątrz, lepiej skrócić spacer i dać organizmowi czas na regenerację.

Mokry kaszel: podsumowanie

Mokry kaszel to objaw, który z pozoru bywa uciążliwy, ale w rzeczywistości pełni ważną funkcję – pomaga oczyścić drogi oddechowe z nadmiaru śluzu i zanieczyszczeń. Zwykle towarzyszy infekcjom i ustępuje po kilku dniach. Jeśli jednak trwa dłużej niż kilka tygodni, nasila się lub pojawia się bez wyraźnej przyczyny, wymaga to konsultacji lekarskiej.