Migrena to jedna z najczęstszych chorób neurologicznych, która dotyka aż 15% populacji, występując trzykrotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn. Choroba ta jest szczególnie uciążliwa, gdyż silny ból migrenowy często uniemożliwia normalne funkcjonowanie i znacząco obniża jakość życia. Jak rozpoznać migrenę i skutecznie ją leczyć? Sprawdź, jakie objawy migreny powinny skłonić do wizyty u lekarza i poznaj najskuteczniejsze metody walki z tą przypadłością.
Czym jest migrena?
Migrena jest przewlekłą chorobą neurologiczną o podłożu genetycznym. Charakteryzuje się nawracającym, silnym, pulsującym bólem głowy, któremu towarzyszą objawy autonomiczne w postaci nudności, wymiotów oraz nadwrażliwości na hałas i światło. Między napadami migreny pacjenci nie odczuwają żadnych dolegliwości, jednak często pozostają w napięciu, obawiając się kolejnego ataku.
U podstaw tej choroby leżą zaburzenia nerwowo-naczyniowe, podczas których dochodzi do wynaczynienia neuropeptydów w naczyniach pajęczynówki. Choroba występuje przez większą część życia, a jej napady pojawiają się z różną częstotliwością u poszczególnych osób.
U około 90% chorych pierwszy napad migreny pojawia się przed 40. rokiem życia. Zachorowanie po 50. roku życia jest rzadkie, jednak z badań wynika, że ponad połowa osób w tym wieku nadal zmaga się z tą dolegliwością.
Jakie są przyczyny migreny?
Migrena należy do grupy pierwotnych bólów głowy, których dokładna etiologia pozostaje nieznana. Naukowcy zidentyfikowali jednak szereg czynników, które mogą wywoływać napad migrenowy.
Jednym z najczęstszych jest stres oraz, co ciekawe, okres odprężenia po stresie. Wielu pacjentów zauważa związek między atakami migreny a zmianami pogody czy przebywaniem na dużych wysokościach.
Istotną rolę w występowaniu napadów odgrywają także czynniki związane ze stylem życia. Ból migrenowy może być prowokowany przez nieregularny tryb snu, zarówno jego nadmiar, jak i niedobór.
Niektóre osoby doświadczają napadów migreny po spożyciu określonych pokarmów - szczególnie czekolady, nabiału, alkoholu czy produktów zawierających glutaminian sodu. Post lub długie przerwy między posiłkami również mogą być czynnikiem wyzwalającym.
U kobiet szczególne znaczenie mają czynniki hormonalne. Migrena często nasila się w okresie menstruacji, podczas jajeczkowania lub w trakcie stosowania środków antykoncepcyjnych. Wahania poziomu hormonów mogą znacząco wpływać na częstotliwość i intensywność bólów migrenowych.
Rodzaje migreny - jakie są najpopularniejsze typy?
Na podstawie międzynarodowej klasyfikacji wyróżniamy kilka głównych typów migreny, które różnią się przebiegiem i charakterystyką objawów. Migrena bez aury stanowi najczęstszą postać choroby, dotykając około 85% wszystkich pacjentów. Charakteryzuje się pulsującym bólem głowy, który może trwać od 4 do 72 godzin, jeśli nie zostanie podjęte skuteczne leczenie. Towarzyszą mu nudności, wymioty oraz nadwrażliwość na światło i dźwięki.
Drugim istotnym typem jest migrena z aurą, występująca u około 15% pacjentów. Ta postać charakteryzuje się występowaniem objawów neurologicznych poprzedzających ból. Aura migrenowa najczęściej przejawia się zaburzeniami wzrokowymi w postaci błysków, mroczków lub migoczących zygzaków. Objawy te rozwijają się stopniowo w ciągu kilku minut i ustępują zazwyczaj przed pojawieniem się typowego migrenowego bólu głowy.
Szczególną postacią jest migrena przewlekła, w której ból głowy występuje przez co najmniej 15 dni w miesiącu, trwając minimum 3 miesiące. Ta forma jest szczególnie uciążliwa dla pacjentów i wymaga specjalistycznego leczenia. Ważne jest, by odróżnić ją od bólu głowy spowodowanego nadużywaniem leków przeciwbólowych.
Charakterystyczne objawy migreny - jak ją rozpoznać?
Migrena to znacznie więcej niż zwykły ból głowy. To złożona choroba neurologiczna o charakterystycznym przebiegu i zespole objawów. Ból migrenowy często jest tak silny, że uniemożliwia normalne funkcjonowanie, a jego umiejscowienie i charakter są dość specyficzne. Najczęściej pojawia się jednostronnie w okolicy skroniowej, czołowej lub za gałką oczną. W trakcie napadu ból może jednak objąć całą głowę, a jego nasilenie zmienia się wraz z ruchem czy aktywnością fizyczną.
Fazy napadu migreny
Napad migreny zwykle przebiega w czterech charakterystycznych fazach:
- Faza prodromalna (zwiastunów) może pojawić się na kilka godzin lub nawet dni przed właściwym bólem. Pacjenci doświadczają wtedy:
● zmian nastroju (drażliwość lub depresja),
● zmęczenia i nadmiernej senności,
● nadwrażliwości na światło i dźwięki,
● wzmożonego apetytu lub jego braku,
● częstego ziewania,
● sztywności karku.
- Faza aury występuje u około 15-30% pacjentów. Trwa zazwyczaj od 5 do 60 minut i może obejmować:
● zaburzenia widzenia (błyski, mroczki, zygzaki w polu widzenia),
● zaburzenia czucia (mrowienie, drętwienie twarzy lub kończyn),
● problemy z mową,
● zawroty głowy,
● osłabienie mięśni.
- Faza bólu to właściwy atak migrenowy, charakteryzujący się:
● pulsującym, jednostronnym bólem głowy,
● nasileniem dolegliwości podczas ruchu,
● nudnościami i wymiotami,
● nadwrażliwością na światło (fotofobia),
● nadwrażliwością na dźwięki (fonofobia),
● nadwrażliwością na zapachy,
● zawrotami głowy.
- Faza ustępowania (postdromalna) może trwać do kilku dni i obejmuje:
● uczucie wyczerpania,
● trudności z koncentracją,
● osłabienie,
● nadwrażliwość na bodźce,
● znużenie lub przeciwnie - uczucie euforii.
Ile trwa migrena?
Czas trwania napadu migrenowego jest różny u poszczególnych pacjentów. U dorosłych nieleczony atak może trwać od 4 do 72 godzin. Ból migrenowy zwykle stopniowo narasta, osiągając szczyt w ciągu pierwszych kilku godzin. W przypadku przewlekłej dolegliwości występują przez co najmniej 15 dni w miesiącu, znacząco wpływając na codzienne funkcjonowanie pacjenta.
Czy migrena jest groźna i kiedy udać się do lekarza?
Chociaż migrena sama w sobie nie zagraża życiu, niektóre sytuacje wymagają pilnej konsultacji lekarskiej. Należy niezwłocznie skontaktować się ze specjalistą, gdy ból głowy pojawia się po raz pierwszy w życiu, jest wyjątkowo silny lub gwałtowny, a także gdy towarzyszą mu nietypowe objawy neurologiczne. Częste napady migreny (więcej niż 3 w miesiącu) również powinny skłonić do wizyty u lekarza, podobnie jak sytuacja, gdy dotychczasowe leczenie przestaje być skuteczne.
Leki na migrenę
Skuteczne leczenie migreny wymaga indywidualnego podejścia do każdego pacjenta. Ból migrenowy można leczyć na dwa sposoby: doraźnie - przerywając napady, oraz profilaktycznie - zapobiegając ich występowaniu. Wybór odpowiedniej metody zależy przede wszystkim od częstości występowania napadów, ich nasilenia oraz wpływu na codzienne funkcjonowanie.
Leki stosowane w napadzie migreny
W przypadku napadu migreny kluczowe jest szybkie rozpoczęcie leczenia, najlepiej już w początkowej fazie bólu. Jako leki pierwszego wyboru stosuje się najczęściej niesteroidowe leki przeciwzapalne. Szczególnie skuteczny jest kwas acetylosalicylowy w dawce 900-1000 mg, którego działanie porównywalne jest ze 100 mg sumatryptanu. Przy silnych nudnościach i wymiotach zaleca się połączenie go z lekiem przeciwwymiotnym.
Gdy ból migrenowy jest silniejszy lub nie ustępuje po podstawowych lekach przeciwbólowych, stosuje się tryptany. Są to najskuteczniejsze leki na migrenę, działające wybiórczo na receptory serotoninowe.
Do tej grupy należą:
● zolmitryptan (2,5-5 mg),
● eletryptan (40-80 mg).
Oprócz powyższych do tej grupy zaliczany jest również almotryptan. Jest on obecnie jedynym lekiem na migrenę z grupy tryptanów dostępnym w Polsce bez recepty. To ważna informacja dla osób cierpiących na migrenę, ponieważ umożliwia szybszy dostęp do skutecznego leczenia bez konieczności wizyty u lekarza.
Almotryptan stosuje się w dawce 12,5 mg, a jego skuteczność jest porównywalna z innymi tryptanami. Pozostałe leki z tej grupy są dostępne wyłącznie na receptę. Należy jednak pamiętać, że przed pierwszym zastosowaniem almotryptanu, podobnie jak innych tryptanów, warto skonsultować się z lekarzem w celu potwierdzenia rozpoznania migreny i wykluczenia przeciwwskazań do jego stosowania. Nie powinien on być stosowany przez osoby cierpiące na choroby serca.
Jak zapobiegać nawrotom migreny?
Leczenie profilaktyczne migreny wdraża się, gdy napady występują często (więcej niż 3 razy w miesiącu), są długotrwałe lub szczególnie uciążliwe. Terapia ta ma na celu zmniejszenie częstości, intensywności i czasu trwania ataków.
Najskuteczniejsze leki na migrenę stosowane w profilaktyce to:
- Leki pierwszego wyboru:
● beta-blokery (metoprolol, propranolol),
● leki przeciwpadaczkowe (topiramat, kwas walproinowy),
● antagoniści kanału wapniowego (flunaryzyna),
- Leki drugiego wyboru:
● amitryptylina,
● toksyna botulinowa typu A.
Ważne jest, by leczenie migreny profilaktyczne prowadzić wystarczająco długo - minimum 3 miesiące. Jego skuteczność ocenia się zwykle po 6-8 tygodniach stosowania. U niektórych pacjentów konieczne jest kontynuowanie terapii przez rok lub dłużej.
W przypadku migreny przewlekłej szczególnie skuteczne może być stosowanie toksyny botulinowej, której działanie jest porównywalne z topiramatem. Iniekcje wykonuje się co 3 miesiące, a efekt terapeutyczny utrzymuje się przez kilka miesięcy.
Skutki nieleczonej migreny
Nieleczona lub niewłaściwie leczona migrena może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych i społecznych. Skutki nieleczonej migreny można podzielić na kilka głównych obszarów:
Następstwa neurologiczne
Nieleczona migrena może prowadzić do poważnych powikłań neurologicznych:
● migrenowy zawał mózgu - rzadkie, ale groźne powikłanie szczególnie u osób z migreną z aurą,
● stan migrenowy - napad trwający ponad 72 godziny,
● przewlekła migrena - przekształcenie epizodycznych bólów w codzienne
● przetrwała aura bez zawału,
● napady padaczkowe związane z migreną.
Zmiany w mózgu
U osób z nieleczoną migreną badania obrazowe wykazują:
● ogniska niedokrwienne w mózgu, szczególnie w móżdżku,
● zmiany w istocie białej mózgu,
● zwiększone ryzyko udaru mózgu, zwłaszcza u kobiet z migreną z aurą.
Skutki psychologiczne i społeczne
Brak odpowiedniego leczenia migreny prowadzi do:
● rozwoju depresji i zaburzeń lękowych,
● problemów w pracy i obniżonej produktywności,
● izolacji społecznej,
● pogorszenia relacji rodzinnych,
● obniżenia jakości życia.
Powikłania związane z samoleczeniem
Niewłaściwe leczenie może prowadzić do:
● polekowych bólów głowy spowodowanych nadużywaniem leków przeciwbólowych,
● uzależnienia od leków przeciwbólowych,
● uszkodzenia przewodu pokarmowego,
● zaburzeń pracy nerek i wątroby.
Dlatego tak ważne jest wdrożenie odpowiedniego leczenia pod kontrolą specjalisty. Skutki nieleczonej migreny mogą być długotrwałe i poważnie wpływać na wszystkie aspekty życia pacjenta. Właściwa diagnoza i terapia pozwalają uniknąć większości tych powikłań i znacząco poprawić jakość życia osób cierpiących na migrenę.
Migrena u kobiet w ciąży
U kobiet w ciąży przebieg migreny często ulega zmianie. Badania wskazują, że u 50-80% ciężarnych napady migrenowe znacznie się zmniejszają lub całkowicie ustępują, szczególnie w drugim i trzecim trymestrze. Jest to związane ze stabilizacją poziomu hormonów w organizmie. Niestety, u około 25% kobiet migrena nie zmienia swojego charakteru, a u niektórych może się nawet nasilić.
Leczenie migreny w ciąży wymaga szczególnej ostrożności. W pierwszej kolejności zaleca się metody niefarmakologiczne:
● odpoczynek w zaciemnionym pomieszczeniu,
● chłodne okłady,
● techniki relaksacyjne.
Jeśli konieczne jest zastosowanie leków, bezpiecznym wyborem jest paracetamol. W pierwszym i drugim trymestrze można stosować również ibuprofen, jednak w trzecim trymestrze jest on przeciwwskazany.
Zdecydowanie przeciwwskazane w ciąży są tryptany, ergotamina oraz większość leków stosowanych w profilaktyce migreny. Po porodzie u około 40% kobiet napady migreny mogą powrócić już w pierwszym tygodniu, szczególnie u tych, które nie karmią piersią.
Migrena u dzieci
Migrena może dotykać również dzieci i młodzież, choć jej objawy mogą różnić się od tych występujących u dorosłych. Przed okresem dojrzewania ból migrenowy występuje z taką samą częstością u dziewcząt i chłopców, dotykając około 4% dzieci.
Charakterystyczne cechy migreny u dzieci:
● ból często występuje obustronnie (inaczej niż u dorosłych),
● napady trwają krócej (1-72 godziny),
● częściej pojawiają się objawy żołądkowo-jelitowe,
● mogą występować tzw. zespoły okresowe dziecięce:
○ migrena brzuszna,
○ łagodne napadowe zawroty głowy,
○ cykliczne wymioty.
Jak żyć z migreną?
Migrena jest chorobą przewlekłą, ale odpowiednie postępowanie może znacząco poprawić jakość życia. Podstawą jest zidentyfikowanie i unikanie indywidualnych czynników wyzwalających napady. Pomocne może być prowadzenie dzienniczka, w którym zapisuje się daty ataków, potencjalne czynniki prowokujące oraz skuteczność przyjmowanych leków.
Kluczowe elementy w codziennym funkcjonowaniu z migreną:
- Regularny tryb życia:
● stałe pory snu i posiłków,
● unikanie długich przerw między posiłkami,
● regularna, umiarkowana aktywność fizyczna.
- Zarządzanie stresem:
● techniki relaksacyjne,
● regularne ćwiczenia,
● w razie potrzeby wsparcie psychologiczne.
- Środowisko pracy:
● odpowiednie oświetlenie,
● regularne przerwy przy pracy z komputerem,
● poinformowanie pracodawcy o chorobie.
Ważne jest również, by regularnie przyjmować zalecone leki i pozostawać pod stałą opieką lekarską. Z odpowiednim leczeniem i przestrzeganiem zasad profilaktyki osoby z migreną mogą prowadzić aktywne życie zawodowe i społeczne.
Bibliografia:
- Stępień, A. Migrena. KS Neurologia, Tom 3.
- Wójcik-Drączkowska, H., Bilińska, M., & Nyka, W. (2007). Migrena – rozpoznanie i leczenie. Forum Medycyny Rodzinnej, 1(2), 109–114.
- Stępień, A. (2011). Kryteria diagnostyczne i leczenie migreny w oparciu o obowiązujące zalecenia międzynarodowe. Medycyna po Dyplomie, 20(9), 81-87.
- Stępień A. Patofizjologia i możliwości leczenia migreny. Psychiatria-Neurologia 2000; 4: 19–28
- Domitz I. Leczenie migreny. Neurologia i Neurochirurgia Polska 2005; 39: 530–534.
Podziel się artykułem ze znajomymi
Redakcja recepta.pl to zespół doświadczonych specjalistów z dziedziny zdrowia, medycyny i stylu życia. Naszym celem jest dostarczanie rzetelnych i przystępnych informacji, które pomagają czytelnikom dbać o swoje zdrowie i dobre samopoczucie. Każdy artykuł jest wynikiem współpracy ekspertów, którzy z pasją dzielą się swoją wiedzą i doświadczeniem. Prywatnie jesteśmy miłośnikami literatury, aktywnego wypoczynku i zdrowego stylu życia...
