Jak zatrzymać laktację? Naturalne i domowe sposoby

Laktację można zakończyć na kilka sposobów. Wybór odpowiedniego wariantu zależy głównie od mamy malucha oraz dobra dziecka. Hamując wypływ mleka z kobiecej piersi, warto wykorzystać naturalne metody oraz pomoc bliskich osób. Należy jednak uprzednio porządnie przemyśleć decyzję o wyhamowaniu laktacji, aby pozostać konsekwentnym w jej stosowaniu.

Czym jest laktacja?

Laktacja polega na produkcji mleka przez kanaliki mlekowe matki, tak by jej dziecko miało zapewnione pożywienie. Jednak nie tylko o stałą podaż pokarmu maluchowi tu chodzi. Karmienie piersią, możliwe dzięki procesowi laktacji, powoduje, że między mamą i jej maleństwem nawiązuje się porozumienie, więź, bliskość oraz czułość. To bardzo ważne dla tych dwojga. Ponadto substancje odżywcze oraz przeciwciała zawarte w kobiecym mleku uodparniają mały organizm, blokując dostęp do niego chorobotwórczym drobnoustrojom.

WHO zaleca kontynuację karmienia piersią przez minimum 2 lata życia dziecka. Z kolei Europejskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci wydało bardziej liberalne oświadczenie, z którego wynika, że to jak długo będzie trwało karmienie piersią dziecka, zależy od mamy, malca oraz zewnętrznych czynników, które zmuszą tę dwójkę do zakończenia przygody z laktacją. Niekiedy karmienie okazuje się niemożliwe ze względu na:

• Stan zdrowia mamy lub dziecka,
• Leki przyjmowane przez matkę,
• Nagłą separację matki od dziecka (np. mama musi nagle wyjechać, wrócić do pracy, czy pójść do szpitala).

Co hamuje laktację? Naturalny wiek samoodstawienia

Laktacja to proces, który w naturalnych warunkach wyhamowuje w czasie, gdy dziecko samo stopniowo coraz rzadziej prosi o karmienie. Organizm dostosowuje się do tych zmian, zmniejszając produkcję pokarmu. Według badań w społecznościach tradycyjnych, które pozwalają dzieciom na samodzielne decydowanie o zakończeniu karmienia, odstawienie najczęściej następuje między 3. a 4. rokiem życia, choć czasem zdarza się to w 7. roku życia.

Jednak nie należy mylić naturalnego samoodstawienia i zatrzymania laktacji (które nie występuje przed 18 miesiącem życia) ze strajkiem laktacyjnym. Ten wynika z choroby dziecka (ząbkowanie, zapalenie ucha, pleśniawki) lub matki (zmiana smaku mleka).

Zobacz też: Na czym polega kryzys laktacyjny?

Wskazania do zatrzymywania laktacji po porodzie

W niektórych przypadkach zatrzymanie laktacji jest konieczne natychmiast po porodzie, np. gdy personel medyczny zostanie poinformowany o przeciwwskazaniach jeszcze przed narodzinami dziecka.

• Czasami decyzja pada, gdy pojawia się zastój pokarmu. Wówczas matka doświadcza bolesnych obrzęków i nie może kontynuować karmienia.
• Istnieją także medyczne wskazania do zatrzymania laktacji, które obejmują zakażenia wirusem HIV, wirusami HTLV-1 i HTLV-2, przyjmowanie niektórych leków przez matkę (chemioterapeutyki, antymetabolity, preparaty radioaktywne, sole złota, bromki, jodki), zmiany na brodawkach piersi spowodowane gruźlicą, opryszczką, półpaścem, kiłą czy liszajcem.
• Czasem jest to konieczne z powodu niezdrowych nawyków kobiety.

Sprawdź też, czym grozi palenie podczas karmienia piersią.

Jak zatrzymać laktację?

Jeśli nie występują medyczne wskazania do zatrzymania laktacji, najlepszy moment zależy od indywidualnej sytuacji rodziny. Eksperci są jednak zgodni, że należy unikać okresów szczególnie stresujących dla dziecka. Należą do nich m.in. zmiany miejsca zamieszkania, początek żłobka czy przedszkola lub inne znaczące zmiany w codziennej rutynie.​ Znane są dwa sposoby zakończenia laktacji:

• Stopniowy (naturalny),
• Nagły (wykorzystuje laktatory oraz preparaty na laktację i karmienie piersią).

Pierwszy sposób polega na wyciszaniu laktacji, etapowo eliminując z dziennego jadłospisu jedno do trzech, najmniej istotnych dla dziecka karmień. Ponadto każde przystawienie dziecka do piersi powinno trwać krócej niż zwykle. W dalszej kolejności rezygnuje się z następnych karmień, wprowadzając w zamian kaszki, stałe posiłki (jeśli wiekowo jest już na nie pora), czy mleko modyfikowane. Można (i tak się rekomenduje) pozostawić przez jakiś czas wieczorne karmienie piersią, ale warto zadbać o to, by maluszek nie usypiał przy piersi.

Im mniej i rzadziej dziecko będzie piło z piersi, tym szybciej laktacja będzie się wyciszała. Trudno określić ten proces w czasie, u jednych pań zajmie to około tygodnia, u innych kilka tygodni. Proces ten powinien przebiegać metodą „małych kroczków” – rezygnację z jednego karmienia należy wprowadzać co 2-3 dni lub nawet dłużej, w zależności od reakcji dziecka i piersi matki. Równolegle warto skracać czas poszczególnych karmień, co również sygnalizuje organizmowi potrzebę zmniejszenia produkcji mleka.​

Trzeba jednak wiedzieć, że kobiece piersi wymagają w tym czasie szczególnej opieki. Nie należy dopuścić do zatkania się kanalików mlekowych, zapalenia piersi i innych podobnych sytuacji. Jeśli są one nabrzmiałe (a z pewnością na początku takie będą), powinno się odciągać niewielką ilość mleka, jednak nie za dużo, by nie pobudzić laktacji.

Znane są różne naturalne sposoby ograniczenia laktacji. Jeden z nich znają jeszcze nasze prababcie. Polega on na przykładaniu do piersi schłodzonych, stłuczonych liści kapusty. Dzięki temu piersi nie są tak obolałe, obrzmiałe i gorące.

Kolejne ludowe doniesienie mówi o ciasnym obandażowywaniu piersi. Jednak ten sposób może doprowadzić do wystąpienia stanów zapalnych piersi, dlatego obecnie się od niego odchodzi.

Inna metoda dotyczy picia specjalnych ziół, wpływających na zatrzymanie laktacji oraz działających przeciwzapalnie i ściągająco. Mowa tutaj np. o naparze z szałwii oraz mięty. Niektórzy twierdzą, iż takie działanie wykazuje także grejpfrut.

Bardzo ważna jest pomoc innej niż mama bliskiej dziecku osoby, np. taty, babci, niani, itd. Takiej osobie łatwiej niż matce będzie utulić dziecko i skierować jego uwagę na coś innego niż pierś. Jeśli natomiast nie ma innej możliwości i mama sama musi poradzić sobie z tym wyzwaniem, powinna unikać miejsc, w których karmiła dziecko (takich jak np. fotel, kanapa, poducha, itp.) oraz zakrywać dekolt (czyli zamiast zakładania typowych bluzek do karmienia ubierać swetry czy bluzy, które ograniczają łatwy dostęp do piersi).

Jak zakończyć laktację laktatorem?

Nagła metoda zakończenia laktacji przypomina natychmiastowe odcięcie prądu. W tym przypadku odcina się „dostawę” mleka z matczynej piersi od razu, z dnia na dzień. Mama może wyjechać na kilka dni, zostawiając malucha pod dobrą opieką. Wówczas ani ona, ani dziecko nie będą aż tak cierpieć z powodu tej sytuacji. Ten sposób zwykle działa szybciej, jednak może okazać się bardziej dramatyczny dla dziecka, ale też dla mamy.

Niektóre mamy uciekają się do różnorakich sposobów, aby dziecko nie chciało już piersi, smarując brodawki np. majonezem czy posypując je pieprzem, jednak nie jest to zalecana metoda.

Lepiej do tego wykorzystać laktator. Przy jego pomocy zmniejsza się stopniowo liczbę i czas odciągania mleka, co pozwala na łagodne wygaszenie jego produkcji. Na początku można to robić 2-3 razy dziennie, a następnie wydłużać przerwy między sesjami. Te natomiast powinny trwać ok. 10-15 minut i być połączone ze stopniowym zmniejszaniem intensywności ssania. Laktatora używa się też w celu zmniejszenia dyskomfortu związanego z przepełnieniem piersi, ale bez całkowitego opróżniania ich, bo to mogłoby pobudzić laktację ponownie.

Zobacz też, co to jest karmienie mieszane.

Co pić na zanik laktacji?

Szałwia lekarska to najbardziej skuteczne zioło wspierające hamowanie laktacji. Zawarte w niej składniki aktywne obniżają poziom prolaktyny. Napar z szałwii można pić 3 razy dziennie (po pół szklanki). Szałwia działa także przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie, dlatego może być używana do przemywania brodawek.​ Podobne działanie wykazują pąki liściowe i kwiatowe olchy czarnej oraz liść orzecha włoskiego.

Jakie są farmakologiczne metody na zakończenie laktacji?

Farmakologia także zna sposoby na zakończenie laktacji. Hormon przysadki mózgowej, który pobudza laktację, to prolaktyna. Lekarz przepisze zatem jeden z preparatów na receptę, który działanie owego hormonu będzie stopował.

A jaki lekarz przepisze tabletki na zatrzymanie laktacji? Najczęściej ginekolog wypisujący leki po porodzie lub lekarz rodzinny podczas wizyty kontrolnej.

Jakie są sposoby na odstawienie dziecka od piersi? Podsumowanie

Wybór najdogodniejszej dla danej rodziny metody zakończenia karmienia piersią, a co za tym idzie zatrzymania laktacji, zależy głównie od matki. Jednak czasem decyzję o zaprzestaniu karmienia piersią podejmuje samo dziecko, odwracając się od piersi, czy odmawiając ssania jej, lub mama, która postanawia zakończyć podawanie piersi. Innym razem po prostu nadchodzi odpowiedni moment, np. z uwagi na wiek dziecka.

Oczywiście proces ten wymaga przemyślanego przygotowania uwzględniającego nie tylko aspekty fizyczne, ale także psychiczne i emocjonalne. Istotne jest, aby zachować konsekwencję po podjęciu decyzji o zakończeniu laktacji. Płacz i krzyk dziecka nie powinny zmieniać już ustalonego postanowienia. Ponowne próby odstawienia malucha od piersi będą wówczas tylko trudniejsze i dłuższe.

Źródła

1. Horvath A., Szajewska H., Wesołowska A., Karmienie piersią, 2024. https://www.mp.pl/pytania/pediatria/zywienie-dzieci-zdrowych/kompendium/344903,karmienie-piersia. [dostęp: 13.10.2025].
2. Czarnecka B., Jak długo karmić piersią ?, 2020. https://ncez.pzh.gov.pl/ciaza-i-macierzynstwo/macierzynstwo/jak-dlugo-karmic-piersia/. [dostęp: 13.10.2025].
3. Szajewska H., Jakie są czasowe i trwałe przeciwwskazania do karmienia piersią?, 2014. https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.2.2.22. [dostęp: 13.10.2025].
4. Królak-Olejnik B., Jakie są przeciwwskazania do karmienia piersią?, 2014. https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.2.1.36. [dostęp: 13.10.2025].
5. Nehring-Gugulska M., W jakich sytuacjach należy w pierwszym półroczu życia dziecka karmionego piersią wprowadzić mleko modyfikowane?, 2014. https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.2.1.8. [dostęp: 13.10.2025].
6. Żukowska-Rubik M., Czy można zalecić leki hamujące laktację odciągającej pokarm kobiecie, która nie jest już w stanie lub nie może dalej odciągać pokarmu?, 2023. https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.2.1.81. [dostęp: 13.10.2025].
7. Konarska I., Karmienie piersią zmniejsza ryzyko chorób krążenia, 2020. https://www.termedia.pl/poz/Karmienie-piersia-zmniejsza-ryzyko-chorob-krazenia,45178.html. [dostęp: 13.10.2025].