Profilaktyka w postaci szczepień na grypę to najskuteczniejsza metoda walki z tą infekcją wirusową. Jednak żeby rzeczywiście zadziałała, powinno zaszczepić się 75% społeczeństwa (jak podaje WHO), jednak wśród Polaków wyszczepialność od lat utrzymuje się na alarmująco niskim poziomie (5,5% w sezonie 2022/23). Czy warto szczepić się na grypę? Kiedy to zrobić? Sprawdź!
Szczepienia na grypę: coroczny dylemat Polaków
Zbliża się sezon grypowy i jak co roku powraca pytanie – szczepić czy nie szczepić, które pojawia się w najróżniejszych konfiguracjach:
● Czy szczepić dzieci na grypę?
● Czy można szczepić się po chorobie, antybiotyku, oddawaniu krwi?
● Czy szczepić kobiety w ciąży?
Wiele osób robi to regularnie, inne wciąż mają wątpliwości. Nic dziwnego, bo nawet wśród lekarzy zdania są podzielone. Co jednak ciekawe, w innych krajach europejskich dylemat zostaje rozstrzygnięty na korzyść szczepień. W 2022 r. zaszczepiła się większość mieszkańców Wielkiej Brytanii (82%), Portugalii (78%), Danii (78%) czy Irlandii (75%).
Jak działa szczepionka na grypę?
Szczepionka zawiera „martwe” wirusy, które nie wywołują choroby, ale po wstrzyknięciu do organizmu pobudzają układ odpornościowy do produkcji przeciwciał. Po około 2 tygodniach od szczepienia jest ich wystarczająco dużo, aby zwalczyć „prawdziwego” wirusa, którym zostaniemy zarażeni.
Czy po szczepieniu na grypę można zachorować na tę infekcję? Szczepionka chroni przed zachorowaniem na grypę w 70-90 procentach. Jeśli jednak mimo szczepienia choroba nas dopadnie, jej przebieg będzie łagodniejszy, a ryzyko powikłań — mniejsze. Pamiętajmy także, aby nie mylić grypy ze zwykłym przeziębieniem, wywoływanym przez zupełnie inne wirusy. Przed nimi szczepionka nas nie uchroni.
Czy szczepienia na grypę są obowiązkowe?
W Polsce szczepienie na grypę należy do szczepień zalecanych, a nie obowiązkowych. Oznacza to, że ostateczna decyzja należy do pacjenta.
Refundacja szczepienia na grypę
● Darmowe szczepionki na grypę (w sezonie 2025/26) są dostępne dla dzieci od 6. miesiąca życia do 18 lat, osób powyżej 65. roku życia oraz kobiet w ciąży i połogu.
● Z 50% refundacji skorzystają dorośli w wieku 18-64 lata (dopłata ok. 26 zł); ewentualnie osoby 60+ mogą rozważyć wysokodawkową szczepionkę, również z 50% refundacją (dopłata ok. 80 zł).
● Do uzyskania dopłaty niezbędna jest recepta od lekarza, pielęgniarki, położnej i – co stanowi duże ułatwienie – farmaceuty. Oczywiście dotyczy to tylko osób uprawnionych do świadczeń NFZ.
Jak często szczepić się na grypę? Co rok nowa szczepionka
Wywołujące grypę wirusy zmieniają się bardzo szybko, dlatego przed każdym sezonem grypowym przygotowuje się nową szczepionkę. Jeśli przechowujemy w lodówce szczepionkę z zeszłego roku, lepiej jej nie stosować — w tym roku prawdopodobnie nie będzie skuteczna.
Co ważne, specjaliści śledzą, jakie wirusy wykrywa się w próbkach klinicznych na świecie. Dlatego takie instytucje, jak WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) czy EMA (Europejska Agencja Leków) co roku aktualizują zalecenia co do składu szczepionek na grypę. Np. od 2024 eksperci rekomendują przejście ze szczepionek czterowalentnych (zawierających po dwa szczepy wirusów grypy typu A i B) na trzywalentne (dwa szczepy typu A i jeden typu B – bez szczepu grypy typu B znanym jako B/Yamagata).
Kto powinien się szczepić na grypę?
Eksperci są zgodni, że szczepić się powinny osoby z grupy dużego ryzyka powikłań pogrypowych:
● Osoby, które ukończyły 50 lat,
● Osoby z chorobami serca (np. niewydolność serca) oraz płuc (np. astma oskrzelowa, POCHP, rozstrzenie oskrzeli),
● Osoby, które w czasie ostatniego roku wymagały częstych kontroli lekarskich lub pobytu w szpitalu z powodu chorób metabolicznych (np. cukrzycy), niewydolności nerek czy zaburzeń odporności,
● Dzieci od 6 miesiąca życia,
● Kobiety ciężarne, u których 3. trymestr ciąży przypada na sezon grypowy,
● Pensjonariusze domów pomocy społecznej oraz innych placówek przewlekłej opieki medycznej.
Ze wskazań epidemiologicznych powinny zaszczepić się także osoby, które mogą stanowić źródło zakażenia dla innych: pracownicy służby zdrowia, szkolnictwa, handlu, transportu. Ponadto zaszczepić może się każdy, kto chce zmniejszyć ryzyko zachorowania na grypę.
Sprawdź też, czy jest możliwa grypa bez gorączki.
Kiedy się szczepić na grypę?
Nie ma żadnych terminów, do kiedy należy zaszczepić się przeciw grypie. W Polsce sezon grypowy zaczyna się w październiku, a szczyt zachorowań przypada na pierwszy kwartał roku. Warto zatem zaszczepić się przed początkiem sezonu; powinny na to zwrócić uwagę zwłaszcza osoby z grupy podwyższonego ryzyka. Ale jeśli przeoczymy ten moment, pamiętajmy, że możemy zrobić to w każdej chwili. Nawet w samym środku epidemii.
Jak wykonać szczepienie na grypę?
By zaszczepić się na grypę, potrzebujemy recepty na szczepionkę, którą może wystawić lekarz lub farmaceuta. Następnie kupujemy szczepionkę samodzielnie w aptece i kierujemy się z nią na badanie kwalifikacyjne. Kwalifikację może przeprowadzić lekarz lub farmaceuta w aptece. Ostatni krok to wykonanie szczepienia (np. w gabinecie zabiegowym przychodni lub w aptece), które jest bezpłatne w ramach podstawowej opieki zdrowotnej. Nie jest istotne, którą szczepionkę wybierzemy. Ich podstawowy skład jest bowiem jednakowy na całym świecie.
Przyjęcie szczepienia na grypę jest zdecydowanie łatwiejsze, odkąd farmaceuci mogą je realizować w aptekach. W jednym miejscu możemy przejść całą procedurę - uzyskać receptę, szczepionkę, kwalifikację oraz przyjąć szczepienie.
Szczepienia na grypę: czy warto?
Co roku na grypę choruje ponad 2 miliony Polaków (zgodnie z danymi na sezon 2024/25, z czego 25 tys. wymagało hospitalizacji, a ponad 1000 – zmarło). Ta pozornie niegroźna infekcja może doprowadzić do groźnych powikłań: zapalenia płuc, oskrzeli, mięśnia sercowego, opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, niewydolności nerek, a u dzieci także zapalenia ucha środkowego i krtani.
Dostępne w aptece preparaty na przeziębienie i grypę (np. leki z ibuprofenem) nie leczą choroby, ale jedynie łagodzą jej dolegliwości. W przypadku poważnych objawów można otrzymać lek na receptę zwalczający wirusa grypy. Skutecznym środkiem zapobiegającym zachorowaniu na grypę pozostają szczepienia. Przyczyniają się do ograniczenia rozprzestrzeniania wirusa w społeczeństwie, chroniąc również osoby niezaszczepione i te, które nie mogą się szczepić ze względów zdrowotnych.
Przeciwwskazania do szczepienia na grypę
Jak już zasygnalizowano, nie wszyscy mogą zaszczepić się na grypę. Pamiętajmy, że szczepienie jest przeciwwskazane w czasie ostrej infekcji z gorączką, w przypadku uczulenia na białko jaja kurzego lub substancje zawarte w szczepionce oraz gdy wystąpiły poważne odczyny poszczepienne przy poprzednich szczepieniach. Zaostrzenie chorób przewlekłych (np. astmy, niewydolności serca) również stanowi tymczasowe przeciwwskazanie.
Szczepienie na grypę: skutki uboczne/powikłania
Najczęstsze skutki uboczne szczepienia przeciw grypie są zazwyczaj łagodne i krótkotrwałe. Należą do nich:
● Ból, zaczerwienienie i obrzęk w miejscu wkłucia, które zwykle ustępują po 1-2 dniach,
● Objawy grypopodobne, takie jak ból głowy, bóle mięśni, gorączka, nudności i złe samopoczucie,
● Rzadziej występujące zmiany skórne lub osłabienie apetytu (szczególnie przy szczepionkach donosowych).
● Bardzo rzadko: ciężkie reakcje alergiczne, zespół Guillaina-Barrégo (ryzyko jest znacznie większe po zachorowaniu na grypę niż po szczepieniu).
Po przyjęciu szczepionki zaleca się obserwację przez około 15 minut, by w razie reakcji alergicznej można było szybko udzielić pomocy.
Ważne: szczepienie na grypę a alkohol
Choć wypicie tzw. bezpiecznej porcji alkoholu (takiej, która nie powinna spowodować uszczerbku na zdrowiu) nie jest formalnym przeciwwskazaniem do przyjęcia szczepionki, lepiej jest powstrzymać się od niego przez kilka dni (przed i po), aby zmaksymalizować skuteczność szczepienia na grypę i zmniejszać ryzyko niepożądanych objawów.
Szczepienia na grypę: podsumowanie
Szczepienie na grypę jest skuteczną i bezpieczną metodą ochrony przed chorobą i jej powikłaniami, rekomendowaną szczególnie osobom z grup ryzyka. Nie należy też obawiać się ewentualnych powikłań, ponieważ ogólnie korzyści ze szczepienia znacznie przewyższają ryzyko wystąpienia skutków ubocznych.
Na recepta.pl znajdziesz treści tworzone przez dedykowany zespół doświadczonych specjalistów, obejmujący ekspertów z różnorodnych dziedzin zdrowia, medycyny oraz lifestyle'u. Naszą misją jest dostarczanie Ci wiarygodnych, kompleksowych i jednocześnie łatwo przyswajalnych informacji, które będą wspierać Cię w podejmowaniu świadomych decyzji dotyczących Twojego zdrowia i ogólnego samopoczucia. Każdy wpis, który publikujemy, jest efektem starannej współpracy naszych ekspertów, którzy z ogromną pasją dzielą się swoją bogatą wiedzą i praktycznym doświadczeniem. Wierzymy, że dostęp do rzetelnych informacji jest kluczowy w dbaniu o zdrowie, dlatego dokładamy wszelkich starań, aby nasze treści były aktualne, oparte na dowodach naukowych i przedstawione w przystępny sposób. Poza pracą, jesteśmy również entuzjastami literatury, aktywnego spędzania czasu na świeżym powietrzu oraz propagujemy zdrowy styl życia na co dzień, co przekłada się na nasze zaangażowanie i autentyczność w tworzeniu...
