Ciężkie powikłania pogrypowe dotyczą 3-5 mln chorych na grypę rocznie na świecie, z czego 250-500 tys. kończy się zgonem (gov.pl, 2023). Sprawia to, że śmiertelność grypy sezonowej wynosi 0,1-0,5% – to sporo, zwłaszcza jeśli weźmie się pod uwagę, jak łatwo zarazić się w okresie infekcyjnym. Jakie są powikłania po grypie? Jak można ich uniknąć? Wyjaśniamy.
Jakie są powikłania po grypie i komu grożą najbardziej?
Powikłania po grypie obejmują wiele objawów i chorób. Różnią się też czasem wystąpienia. Kto jest najbardziej narażony na powikłania pogrypowe? Najczęściej rozwijają się u pacjentów z grup ryzyka (przede wszystkim tych o upośledzonej odporności), jak:
- Dzieci poniżej 5 r.ż.,
- Seniorzy po 65 r.ż.,
- Kobiety w ciąży,
- Osoby z otyłością (BMI>40),
- Osoby poniżej 19 r.ż. przyjmujące długotrwale aspirynę.
Oprócz tego powikłania po grypie częściej występują u osób z chorobami współistniejącymi:
- Układu oddechowego – astmą i innymi chorobami przewlekłymi płuc, np. POChP, mukowiscydoza,
- Neurologicznymi,
- Serca – wrodzonymi wadami, niewydolnością, chorobą niedokrwienną,
- Układu endokrynologicznego – przede wszystkim z cukrzycą,
- Nerek,
- Wątroby,
- Metabolicznymi,
- Upośledzającymi odporność – wymagających przyjmowania glikokortykosteroidów, zakażeń HIV i AIDS, nowotworami.
Inną grupą pacjentów, u których pojawiają się komplikacje, są osoby (zwłaszcza czynne zawodowo), które ignorują objawy albo uznają je za przeziębienie i zamiast leczyć infekcję, postanawiają ją „przechodzić”. Wtedy można śmiało mówić o powikłaniach po nieleczonej grypie. Należy jednak podkreślić, że komplikacje pojawiają się zarówno w przypadku prawidłowo leczonej, jak i nieleczonej lub niedoleczonej choroby.
Powikłania po grypie A
Powikłania po grypie A to przede wszystkim zapalenie płuc (pierwotne i wtórne), angina paciorkowcowa oraz zaostrzenie chorób współistniejących. Zdarzają się również, choć rzadko, zapalenie opon rdzeniowo-mózgowych i mózgu, encefalopatia, poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego i inne zaburzenia neurologiczne, a także zapalenie mięśni (również mięśnia sercowego), zapalenie osierdzia, sepsa oraz niewydolność wielonarządowa.
Powikłania po grypie typu B
Wirus grypy typu B charakteryzuje się mniejszą zjadliwością, dlatego prawdopodobieństwo wystąpienia powikłań jest mniejsze. Jeśli jednak chodzi o same powikłania, nie różnią się od tych w przypadku grypy A. Bardziej narażeni na komplikacje są pacjenci z grup ryzyka.
Powikłania po grypie – objawy
Jak rozpoznać powikłania po grypie? Ponieważ obejmują naprawdę wiele różnych dolegliwości, poniżej opiszemy objawy w poszczególnych grupach chorób.
Powikłania po grypie – układ oddechowy
Którego z układów najczęściej dotyczą powikłania grypy? Układu oddechowego. To przede wszystkim pierwotne zapalenie płuc, czyli wywoływane przez wirusa grypy (A i B), a także zapalenie wtórne, bakteryjne, za które odpowiadają bakterie Streptococcus pneumoniae (dwoinka zapalenia płuc), S. aureus (gronkowiec złocisty) lub H. influenzae (pałeczka grypy). Co ważne, najczęściej:
- Pierwotne zapalenie płuc rozwija się bezpośrednio w czasie grypy,
- Wtórne zapalenie płuc pojawia się jakiś czas (krótki) po złagodzeniu objawów infekcji.
Zapaleniu płuc towarzyszy wysoka gorączka, napadowy, męczący kaszel, często z dusznościami i bólem w okolicy klatki piersiowej. Alarmujące jest wystąpienie w przebiegu grypy krwi w odkrztuszanej wydzielinie, a także sinica. Takie objawy powinny skłonić do wizyty u lekarza, nawet jeśli wprowadzono prawidłowe leczenie grypy.
Powikłania po grypie – ból nóg i ból mięśni
Bóle mięśniowe to charakterystyczny objaw grypy, ale w rzadkich przypadkach (częściej u dzieci) może dojść do wzrostu aktywności kinazy keratynowej w surowicy i zapalenia mięśni. Stan zapalny obejmuje zazwyczaj mięśnie podudzia (w 69% przypadków wg Przybyłowskiego, 2011). Jeśli chodzenie sprawia dziecku wyraźne trudności, należy zgłosić się do lekarza.
Powikłania po grypie – neurologiczne
Komplikacje neurologiczne po grypie są rzadkie, ale mają poważne konsekwencje. Najczęściej obserwuje się je u najmłodszych. Np. zespół Reye’a to powikłanie po grypie u dzieci i zwykle ma związek z przyjmowaniem aspiryny. Podejrzenie pogrypowych powikłań neurologicznych można wysnuć na podstawie następujących objawów:
- Zaburzeń czucia,
- Osłabienia siły mięśniowej,
- Trudności z mówieniem, połykaniem, poruszaniem się, oddychaniem,
- Napadów padaczkowych,
- Zaburzeń świadomości.
Powikłania po grypie – serce i układ krążenia
Pogrypowe zapalenie serca lub osierdzia to najbardziej niebezpieczne powikłania po grypie. Objawia się:
- Bólem w klatce piersiowej,
- Dusznościami,
- Osłabieniem,
- Omdleniami,
- Niskim ciśnieniem tętniczym,
- Kołataniem serca.
Symptomy występują zazwyczaj na początku infekcji (4-7 dzień) i są groźne zwłaszcza dla osób z chorobami układu krążenia.
Powikłania po grypie – po jakim czasie się pojawiają?
Kiedy pojawiają się powikłania po grypie? Ogólnie można rozróżnić trzy sytuacje:
- Pacjent zauważa „niegrypowe” symptomy w trakcie samej infekcji (np. ból nóg, zaostrzenie chorób współistniejących),
- Grypa „przechodzi” w inną dolegliwość (chory wcale nie obserwuje poprawy samopoczucia, tylko pogorszenie i nowe symptomy (np. pierwotne lub wtórne zapalenie płuc),
- Komplikacje zaczynają się 2-6 tygodni po przechorowaniu grypy (zaburzenia neurologiczne).
Czy można uniknąć powikłań po grypie?
Najlepszym sposobem na uniknięcie powikłań pogrypowych jest oczywiście profilaktyka grypy, czyli m.in. szczepienia ochronne, przestrzeganie zasad higieny czy zachowywanie ostrożności w dużych skupiskach ludzkich w sezonie infekcyjnym (np. noszenie maseczki). Niektórzy stosują też zapobiegawczo różne preparaty na odporność, żeby wzmocnić układ immunologiczny.
Jeśli jednak infekcja już kogoś dotknie, nie wolno bagatelizować leczenia. A kiedy najlepiej skonsultować się z lekarzem POZ, zamiast próbować terapii na własną rękę? M.in. w przypadku nagłego początku choroby, bóli mięśniowych i gorączki powyżej 38°C z dreszczami (nie bez przyczyny niektóre termometry mają sygnał alarmu od tej temperatury!). Najczęściej specjalista zaleca preparaty na przeziębienie i grypę, które mają działanie objawowe (np. preparaty na kaszel), przeciwbólowe i przeciwgorączkowe (leki z ibuprofenem albo leki z paracetamolem).
Zdiagnozowanie grypy, a nie przeziębienia, powinno skłonić do większej czujności i zwracania uwagi na dodatkowe dolegliwości, świadczące o możliwych powikłaniach. Dlaczego nie wolno bagatelizować powikłań pogrypowych? Jak już zaznaczono na wstępie, może to się skończyć nawet śmiercią (zwłaszcza u pacjentów z grup ryzyka).
Powikłania po grypie – podsumowanie
Grypa jest groźną chorobą, ponieważ zarówno leczona, jak i nieleczona może prowadzić do poważnych komplikacji. Powikłania obejmują najczęściej układ oddechowy i krążenia, ale też mięśniowy czy nerwowy. Dochodzi także do zaostrzenia objawów przewlekłych chorób współistniejących. W przebiegu infekcji nigdy nie wolno lekceważyć problemów z oddychaniem, duszności i bólu w klatce piersiowej – to sytuacje, w których wskazane jest nawet wezwanie karetki pogotowia.
Źródła
- Gov.pl, Grypa 2023-2024, 2023. https://www.gov.pl/web/psse-drawsko-pomorskie/grypa-2023-2024. [dostęp: 5.11.2024].
- Przybyłowski T., Powikłania grypy, 2011. https://podyplomie.pl/medycyna/10836,powiklania-grypy?pdf=true&srsltid=AfmBOoqvdQBrYBLu2eaxFRaSEWmUCohXIyee5qyg4sKoI7GrVwAhx9I_. [dostęp: 5.11.2024].
- Wiercińska M., Grypa - rodzaje, przyczyny, leki i powikłania, 2022. https://www.mp.pl/pacjent/grypa/grypasezonowa/79643,grypa. [dostęp: 5.11.2024].
- Witkiewicz I., Grypowe zapalenie płuc, 2016. https://www.mp.pl/pacjent/pulmonologia/choroby/148680,grypowe-zapalenie-pluc. [dostęp: 5.11.2024].
- Witkiewicz I., Wiercińska M., Pneumokokowe zapalenie płuc: przyczyny, objawy i leczenie, 2023. https://www.mp.pl/pacjent/pulmonologia/choroby/150599,pneumokokowe-zapalenie-pluc. [dostęp: 5.11.2024].
- Rogalska M., Zakażenia Haemophilus influenzae, 2021. https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-bakteryjne/157573,zakazenia-haemophilus-influenzae. [dostęp: 5.11.2024].
- Pacjent.gov.pl, Grypa – chroń się przed powikłaniami, 2023. https://pacjent.gov.pl/zapobiegaj/grypa-chron-sie-przed-powiklaniami. [dostęp: 5.11.2024].
- Sellers S. A,, Hagan R. S., Hayden F. G., Fischer II, W. A., The hidden burden of influenza: A review of the extra-pulmonary complications of influenza infection, 2017. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/irv.12470. [dostęp: 5.11.2024].