Tokofobia: strach przed ciążą i porodem. Czy można ją wyleczyć?

Tokofobia to chorobliwy lęk przed ciążą i porodem, ale też ogólnie macierzyństwem czy ojcostwem. Cierpiące na nią osoby podejmują nadmierne działania, żeby uniknąć zajścia w ciążę, a jeśli do tego dojdzie – panicznie boją się każdego kolejnego tygodnia i trymestru, a zwłaszcza zakończenia ciąży – porodu. Skąd się bierze tokofobia? Jak ją leczyć? Wyjaśniamy.

Tokofobia: co to za dolegliwość?

Niepokój związany z rzeczami lub stanami, które wydają się niebezpieczne, to coś zupełnie naturalnego. W kontekście ciąży, porodu i rodzicielstwa lęk i dyskomfort mogą wywoływać m.in. spodziewany ból, ryzyko śmierci swojej albo kogoś bliskiego (dziecka, partnerki) albo obawa przed niewywiązaniem się z niezwykle ważnego zadania. Jednak zazwyczaj takie myśli i uczucia – choć nieprzyjemne – nie zakłócają codziennego funkcjonowania. Udaje się je opanować samodzielnie albo z pomocą innych ludzi.

W takim razie co to jest tokofobia? Generalnie fobie:

• Wywołują intensywny lęk, który zmusza do unikania „niebezpiecznych” sytuacji,
• Powodują irracjonalne myśli i zachowania (trudne lub wręcz niemożliwe do kontrolowania),
• Utrudniają osiąganie różnych celów życiowych.

W przypadku tokofobii chodzi o unikanie za wszelką cenę zajścia w ciążę, nawet jeśli ktoś bardzo pragnie powiększyć rodzinę i mieć dzieci. A ciężarne kobiety z tokofobią, zamiast z ekscytacją oczekiwać na pojawienie się maleństwa, często próbują ukryć ciążę albo ją usunąć, jednocześnie doświadczając paraliżujących codzienność objawów. Specjaliści wymieniają dwa rodzaje tokofobii:

• Tokofobia pierwotna – występuje u kobiet, które nigdy nie rodziły (w terminologii medycznej: pierworódek),
• Tokofobia wtórna – dotyczy kobiet, które już rodziły (wieloródek) i często wynika z traumatycznych doświadczeń związanych z ciążą, porodem lub połogiem (w tym depresji poporodowej, szczególnie niezdiagnozowanej albo źle leczonej).

Chociaż choroba ta zazwyczaj rozwija się u kobiet, istnieje również tokofobia u mężczyzn (choć znacznie rzadziej). Przyszli ojcowie odczuwają paniczny lęk głównie z powodu obaw o zdrowie i życie partnerki oraz dziecka, ale także obawiają się, czy sprostają roli ojca.

Dlaczego boimy się porodu i ciąży? Przyczyny tokofobii

Tokofobia to zaburzenie wieloczynnikowe, które nie ma jednej, wyraźnej przyczyny. Lista czynników wymienianych przez specjalistów jest naprawdę długa, a wśród nich najczęściej powtarzają się:

• Silny strach przed bólem,
• Traumy z przeszłości (m.in. ciężki poród, inne sytuacje związane z zagrożeniem/utratą zdrowia lub życia, doświadczenie przemocy seksualnej),
• Młody wiek,
• Problemy emocjonalne i psychiczne przed ciążą lub w jej trakcie (np. zaburzenia lękowe i osobowościowe, nadmierny stres w życiu prywatnym lub zawodowym, trudne relacje z partnerem, niskie poczucie własnej wartości),
• Presja środowiska (np. do urodzenia dziecka siłami natury bez komplikacji czy zachowania szczupłej sylwetki),
• Doniesienia o trudnych historiach pacjentek na oddziałach położniczych, bólu, komplikacjach przy porodzie,
• Lęk przed utratą wolności i kontroli nad swoim życiem,
• Niski poziom edukacji i status socjoekonomiczny,
• Brak zaufania do środowiska medycznego oraz wsparcia (socjalnego, medycznego, psychologicznego itp.).

Sprawdź, na czym polega poród naturalny.

Tokofobia: objawy

Jak objawia się tokofobia? Wśród typowych symptomów wymienia się:

• Unikanie stosunków seksualnych,
•  „Nadmierne” stosowanie antykoncepcji (np. kilku metod jednocześnie),
• Brak więzi emocjonalnej z rozwijającym się płodem,
• Brak ekscytacji z powodu ciąży, a często również próby ukrywania jej,
• Poczucie izolacji,
• Dolegliwości somatyczne (np. bóle brzucha, napięcie mięśniowe, ucisk w klatce piersiowej, kołatanie serca w ciąży),
• Ataki paniki,
• Natrętne myśli i obawy,
• Silny niepokój i lęk (związane np. ze zdrowiem dziecka, zmianami po jego przyjściu na świat, bólem, komplikacjami).

Oprócz tego kobiety doświadczające tokofobii częściej są skłonne do porodu przez cesarskie cięcie (mimo możliwego bezpiecznego porodu naturalnego), dokonania aborcji oraz oddania dziecka do adopcji po porodzie.

Jak rozpoznać tokofobię?

Za rozpoznanie tokofobii odpowiedzialny jest specjalista (np. ginekolog, psychiatra, psycholog kliniczny), który przede wszystkim przeprowadzi dokładny wywiad. Może spytać np. o:

• Aktualne lęki związane z ciążą i porodem (czego dotyczą – bólu, choroby, śmierci czy innych kwestii),
• Doświadczenia z wcześniejszych ciąż, poronień, porodów,
• Epizody depresji, inne występujące zaburzenia lękowe, PTSD,
• Codzienne funkcjonowanie (jak lęk wpływa na decyzję o staraniu się o dziecko, podejmowanie współżycia itp.).

Taka rozmowa ma na celu odróżnienie naturalnego niepokoju od patologicznego lęku. Duże znaczenie ma również różnicowanie tokofobii z innymi zaburzeniami, np. depresją, PTSD, uogólnionymi zaburzeniami lękowymi. Jeśli fobia dotyczy wyłącznie ciąży i porodu, stan lękowy jest przewlekły, silny i trudny do kontrolowania, a objawy prowadzą do podejmowania konkretnych działań lub decyzji (np. rezygnację z macierzyństwa), zapewne zostanie rozpoznana tokofobia.

Tokofobia: jak leczyć?

Leczeniem tokofobii zajmuje się specjalista zdrowia psychicznego (ginekolog prawdopodobnie skieruje pacjentkę do psychiatry i/lub psychologa). W zależności od potrzeb może obejmować:

• Psychoterapię (standardowo w nurcie behawioralno-poznawczym),
• Różne opcje wsparcia okołoporodowego (edukacja, skierowanie do szkoły rodzenia, kontakt z położną),
• Czasem farmakoterapia (warto pamiętać, że kobiety w ciąży nie powinny na własną rękę stosować leków i preparatów na uspokojenie).

Sprawdź również, na czym polega poród w wodzie.

Tokofobia: zaświadczenie

• Jak uzyskać zaświadczenie o tokofobii? Zaświadczenie może być wystawione przez psychiatrę zarówno podczas wizyty stacjonarnej, jak i online (teleporada). Lekarz przeprowadza wywiad, weryfikuje objawy tokofobii i – jeśli diagnoza zostanie postawiona – wystawia dokument. Często wystarcza do tego jedna wizyta, jednak po otrzymaniu takiego rozpoznania, warto podjąć się odpowiedniego leczenia.
• Ile kosztuje zaświadczenie o tokofobii? Jeśli wizyta odbywa się w ramach NFZ, można je uzyskać bezpłatnie. Na prywatnych konsultacjach bywa różnie – niektóre poradnie czy specjaliści pobierają opłatę tylko za wizytę, inni również za dokument. Ceny zależą od wielu czynników, m.in. lokalizacji, renomy lekarza itp.,
• Wiele kobiet pyta też o związek między tokofobią a cesarką, a konkretnie: czy tokofobia jest wskazaniem do CC. Tokofobia nie widnieje w standardowych medycznych wskazaniach do cesarskiego cięcia (np. w wytycznych Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników). Typowe wskazania to powikłania ciąży, zagrożenie życia matki/dziecka, nieprawidłowe ułożenie płodu itp. Zaświadczenie o tokofobii wystawione przez psychiatrę może zostać uznane jako medyczne wskazanie do cesarskiego cięcia, jednak ostateczną decyzję podejmuje ginekolog-położnik prowadzący ciążę. NFZ i prywatne placówki honorują takie dokumenty, ale dużo zależy od indywidualnej polityki szpitala i nastawienia lekarza.

Zobacz ofertę dla mam: majtki i wkłady poporodowe.

Czy można zapobiec tokofobii?

Źródła tokofobii są różne, dlatego nie zawsze można jej całkowicie zapobiec. Jednak da się w pewnym stopniu ograniczyć ryzyko rozwoju choroby poprzez:

• Rzetelną edukację okołoporodową (szkoły rodzenia, konsultacje z położną, rozmowy o przebiegu ciąży i porodu),
• Wsparcie psychologiczne i psychiatryczne, zwłaszcza u osób z grup ryzyka (z depresją, PTSD, fobiami, po traumach, trudnym porodzie, poronieniu czy cesarskim cięciu w trybie nagłym),
• Budowanie poczucia bezpieczeństwa (np. zaufania do swojego lekarza prowadzącego, partnera i innych bliskich osób),
• Unikanie śledzenia doniesień o traumatycznych porodach, komplikacjach, bólu – takie treści często pojawiają się np. w social mediach.

Tokofobia: podsumowanie

Tokofobia to choroba, która powoduje mnóstwo cierpienia i trudności w życiu dotkniętych nią osób. Choć nie zawsze da się jej uniknąć, wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie może sprawić, że nie rozwinie się w bardzo ciężkie zaburzenie.