Tężyczka: co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie

Tężyczka to zaburzenie nerwowo-mięśniowe, które negatywnie wpływa na codzienny komfort pacjentów, a w skrajnych przypadkach może zagrażać życiu i zdrowiu. Sprawdź, skąd się bierze i jak ją leczyć.

Co to jest tężyczka?

Tężyczka to niekontrolowane skurcze i drżenia mięśni, którym towarzyszy mrowienie (parestezje), a czasem też ból. Powstaje na skutek zaburzeń w przekazywaniu sygnałów oraz nadmiernej pobudliwości nerwowo-mięśniowej w wyniku niedoboru wapnia, magnezu i potasu oraz zaburzeń w obrębie hormonów regulujących poziom tych elektrolitów. Tężyczka dotyczy zarówno kobiet, jak i mężczyzn, głównie młodych.

Czy tężyczka to choroba przewlekła? Na to pytanie nie ma niestety jednoznacznej odpowiedzi. Warto jednak podkreślić, że tężyczka nie jest chorobą, ale zespołem objawów. Przebieg tężyczki jest zależny od przyczyny, ale zdarza się, że symptomy mają charakter przewlekły i utrzymują się przez długi czas.

Sprawdź preparaty na ból mięśni i stawów.

Tężyczka: przyczyny

Przyczyną tężyczki może być idiopatyczna niedoczynność przytarczyc oraz pooperacyjna niedoczynność przytarczyc. Przytarczyce, czyli gruczoły zlokalizowane w okolicy tarczycy, produkują parathormon. Jest to hormon odpowiedzialny za regulację gospodarki wapniowo-fosforanowej. Jeśli dojdzie do obniżenia poziomu wapnia we krwi, parathormon powoduje uwolnienie jego zapasów z kości, zwiększenie wchłaniania w jelitach oraz zwrotny wychwyt w nerkach, aby nie dopuścić do hipokalcemii, czyli niskiego stężenia wapnia we krwi. Jednak w niedoczynności przytarczyc parathormon jest produkowany w mniejszej ilości, która nie wystarcza do właściwej regulacji poziomu wapnia. Wapń bierze udział w przekazywaniu impulsów nerwowo-mięśniowych, a jego niedobór zaburza ten proces i powoduje nadmierną pobudliwość mięśni i objawy tężyczkowe. Hipokalcemii często towarzyszy również zmniejszenie stężenia magnezu i potasu. Tężyczka po usunięciu tarczycy również jest możliwa i pojawia się wtedy, gdy podczas operacji dojdzie do uszkodzenia przytarczyc.

Rodzaje tężyczki

Wyróżniamy dwa rodzaje tężyczki:

• Tężyczka jawna – polega na wzmożonej pobudliwości nerwowo-mięśniowej i zaburzeniach hormonalnych, najczęściej spowodowana jest uszkodzeniem przytarczyc oraz chorobami, w których przebiegu dochodzi do zmniejszenia poziomu wapnia (np. znaczne niedobory witaminy D, choroba nowotworowa, alkoholizm, niedożywienie).
• Tężyczka utajona – objawy tężyczki mogą pojawić się u osób, u których poziom wapnia jest prawidłowy, ale występują niedobory magnezu i potasu, dodatkowo symptomy są mniej specyficzne i często nasilają się pod wpływem stresu, napadów lęku i paniki (dlatego potocznie nazywana jest też tężyczką nerwicową).

Tężyczka: objawy

Jak wygląda atak tężyczki? Pierwszy objaw tężyczki to uczucie mrowienia zlokalizowane głównie w opuszkach palców, a także w okolicy ust. Następnie pojawiają się skurcze mięśni, które często są bolesne. Na początku pojawiają się w rękach, a następnie przechodzą na przedramiona, ramiona, twarz, nogi i klatkę piersiową. Atak tężyczki może spowodować też zaburzenia wzroku (światłowstręt i podwójne widzenie), kołatanie serca, ból i zawroty głowy, a nawet utratę przytomności. Jeśli atak tężyczki wystąpi w nocy, najczęściej powoduje gwałtowne wybudzenie i problemy z dalszym snem.

Pomiędzy atakami tężyczki pacjenci często skarżą się na objawy psychiczne takie jak stres, lęk, niepokój, zaburzenia nastroju, a także ogólne osłabienie i problemy z pamięcią.

Sprawdź, skąd się biorą zaburzenia snu.

Jak zdiagnozować tężyczkę?

Diagnostyka tężyczki rozpoczyna się od konsultacji lekarskiej i bardzo dokładnego wywiadu. Przed wizytą zastanów się, od kiedy występują objawy, jakie części ciała obejmują, w jakich okolicznościach się pojawiają, czy stosujesz leki i suplementy na stałe oraz czy występują jakiekolwiek inne niepokojące symptomy. Następnym krokiem jest badanie neurologiczne. Lekarz bada tzw. objaw Chwostka, czyli obecność gwałtownego skurczu mięśni mimicznych twarzy po uderzeniu młoteczkiem w policzek, a także objaw Trousseau, czyli przykurcz palców dłoni najczęściej po uciśnięciu ramienia mankietem od ciśnieniomierza. Diagnostykę uzupełniają laboratoryjne badania na tężyczkę m.in. poziom wapnia, magnezu, potasu, fosforu, witaminy D, parathormonu i hormonów tarczycy. Złotym standardem jest natomiast tzw. próba tężyczkowa, czyli elektromiografia.

Sprawdź kompleksy witamin.

Leczenie tężyczki

Kto leczy tężyczkę? Lekarze specjalizujący się w tym zaburzeniu to neurolodzy i endokrynolodzy. W przypadku zaobserwowania niepokojących objawów warto zacząć od konsultacji z lekarzem internistą, który na podstawie wywiadu i wstępnych badań zleci wizytę u jednego z tych specjalistów. A ile trwa leczenie tężyczki? Jest to zależne od jej przyczyny i ewentualnych chorób współwystępujących. Zdarza się, że leczenie musi być przewlekłe i trwać również w okresach między atakami.

Na czym polega leczenie tężyczki? Głównym celem jest zwiększenie stężenia wapnia i innych elektrolitów we krwi i ich utrzymanie na prawidłowym, stałym poziomie. Dzięki temu można zapobiec wystąpieniu ataków tężyczki. Lekarz przepisuje pacjentom doustne leki lub suplementy diety z wapniem i witaminą D, a w razie potrzeby także z magnezem i potasem. U niektórych osób wskazana jest współpraca z psychologiem lub psychoterapeutą, aby nauczyć się lepszego zarządzania stresem i lękiem, które mogą nasilać objawy tężyczki.

Zatem, czy tężyczkę można wyleczyć? Zależy to od jej przyczyny. Jeśli spadek poziomu wapnia jest konsekwencją przyjmowania leków moczopędnych, modyfikacja leczenia zazwyczaj powoduje ustąpienie objawów. Przewlekła suplementacja w przebiegu niedoczynności przytarczyc umożliwia wielu osobom normalne funkcjonowanie. Pacjenci z tężyczką powinni jednak pozostawać pod stałą opieką specjalisty i wykonywać regularne badania, aby w razie potrzeby modyfikować postępowanie.

Domowe sposoby na tężyczkę

Domowe sposoby na tężyczkę obejmują przede wszystkim zdrową dietę bogatą w wapń, magnez i potas oraz unikanie stresu. Dieta przy tężyczce powinna uwzględniać produkty takie jak:

• Mleko krowie,
• Jogurty, kefiry i maślanki,
• Sery dojrzewające,
• Sery twarogowe,
• Parmezan,
• Szprotki wędzone,
• Jaja kurze,
• Mak niebieski,
• Orzechy włoskie i laskowe,
• Brokuły,
• Nasiona roślin strączkowych,
• Szpinak, jarmuż i natka pietruszki.

Dieta w tężyczce powinna dodatkowo ograniczać produkty bogate w fosfor, które wiążą wapń i sprawiają, że staje się on mniej dostępny dla organizmu. Główne źródła fosforu to żywność wysokoprzetworzona, konserwy oraz słodkie napoje gazowane.

Tężyczka a kawa – jaki jest związek? U niektórych osób kawa w dużych ilościach może nasilać objawy tężyczki oraz uczucie lęku i niepokoju. Dodatkowo kofeina działa moczopędnie i może nieznacznie zwiększać utratę magnezu i wapnia wraz z moczem. Nie jest to jednak produkt zakazany i najważniejsza jest indywidualna ocena wpływu kawy na zdrowie i samopoczucie.

Inna kwestia to tężyczka a alkohol. Osoby z tężyczką powinny bezwzględnie ograniczyć, a najlepiej całkowicie wyeliminować alkohol, ponieważ jego nadmierne spożycie może zwiększać ryzyko wystąpienia ataku tężyczki oraz nasilać jej objawy.

Dobrze zbilansowaną dietę warto uzupełnić suplementacją, po konsultacji z lekarzem. Podstawowa suplementacja obejmuje wapń, magnez i potas, u niektórych pacjentów wskazane są również witaminy z grupy B, które wspierają zdrowie układu nerwowego. Ile magnezu przy tężyczce? Dawkowanie należy ustalić indywidualnie, zalecane dawki często wynoszą ok. 300-400 mg.

Przeczytaj nasz artykuł „Magnez a estrogeny”.

Powikłania tężyczki

Czy tężyczka jest groźna? Niestety tak, nieleczona tężyczka może prowadzić do poważnych problemów. Powikłaniem tężyczki może być skurcz mięśni krtani, problemy z oddychaniem, arytmia serca, a w skrajnych przypadkach nawet śmierć. Częste ataki tężyczki mogą prowadzić też do obniżenia codziennego komfortu i jakości życia, chronicznego osłabienia, niepokoju, problemów ze snem, zaburzeń pamięci i koncentracji oraz bólu. Dlatego nie bagatelizuj żadnych objawów i zawsze konsultuj je ze specjalistą.

Sprawdź witaminy i minerały.

Zapobieganie tężyczce

Niestety nie ma jednej skutecznej metody profilaktyki tężyczki. Najważniejsze jest regularne wykonywanie badań, aby ewentualne nieprawidłowości wykryć odpowiednio wcześnie. Znaczenie ma też zdrowy styl życia, dobrze zbilansowana dieta bogata w elektrolity i wapń oraz dbałość o jakość i ilość snu.

Tężyczka: podsumowanie

Tężyczka to zaburzenie nerwowo-mięśniowe wywołane niedoborem wapnia. Najczęściej spowodowana jest uszkodzeniem lub niedoczynnością przytarczyc. Podstawową metodą leczenia jest dieta i suplementacja dostarczająca wapnia, magnezu i potasu. Niestety nieleczona tężyczka może powodować ataki będące bezpośrednim zagrożeniem dla zdrowia i życia, dlatego pacjenci powinni być pod stałą opieką lekarza i wykonywać regularne badania kontrolne.