Opuchnięte nogi i kostki w ciąży: co robić? Co stosować na opuchliznę?

Opuchnięte nogi w ciąży to powszechne zjawisko, towarzyszące praktycznie 60% kobiet. Mimo że nie oznaczają nic groźnego dla zdrowia przyszłej mamy i dziecka, to warto się dowiedzieć, skąd się biorą, jak je odróżnić od niebezpiecznych objawów oraz co zrobić, aby poczuć ulgę.

W którym tygodniu ciąży zaczynają puchnąć nogi?

Obrzęki w ciąży zwykle pojawiają się pod koniec II trymestru i w III trymestrze, nasilając się zwłaszcza wieczorem po całym dniu aktywności. Jest to jak najbardziej prawidłowy fizjologiczny objaw ciąży, który wynika ze zmian anatomicznych i hormonalnych, a nie choroby, dlatego przeważnie nie stanowi powodu do niepokoju.

Warto jednak pamiętać, że choć opuchnięte nogi w ciąży to stan ustępujący samoistnie, każda ciężarna powinna obserwować swoje ciało. Istnieją sytuacje, gdy obrzęki mogą sygnalizować problemy wymagające konsultacji z lekarzem.

Przyczyny opuchniętych nóg w ciąży

Dlaczego w ciąży puchną nogi? Przyczyn jest kilka i mają one związek z adaptacją organizmu do rosnącego dziecka. Przykładowo organizm magazynuje więcej wody oraz produkuje więcej krwi, aby zaspokoić potrzeby metaboliczne matki i dziecka oraz umożliwić odpowiednie krążenie maciczno-łożyskowe. Z tego powodu ciężarnej przybywa 5-6 dodatkowych litrów wody. Ocenia się też, że objętość krwi rośnie o ok. 45% (waha się od 20% do 100%), a osocza nawet o 48% w tygodniach 35-38. U kobiety, której objętość krwi przed ciążą wynosiła ok. 4-5 l, przekłada się to na przyrost rzędu 2-2,5 litra w trzecim trymestrze.

Zmiany te aktywuje wzrost stężenia hormonów ciążowych, które działają także rozluźniająco na ściany naczyń krwionośnych. W efekcie żyły stają się bardziej podatne na rozszerzanie i zmniejsza się ich napięcie, co spowalnia powrót krwi żylnej z nóg. Ponadto w miarę powiększania się macicy wzrasta nacisk na duże naczynia żylne w jamie brzusznej, zwłaszcza na żyłę główną dolną i żyły biodrowe, co jeszcze bardziej utrudnia odpływ krwi z nóg z powrotem do serca. Skutek to obrzęk zastoinowy – krew wolniej odpływa z kończyn dolnych, zalega w żyłach, a jej płynna część przenika do okolicznych tkanek, powodując opuchliznę nóg, kostek i stóp.

Objawy obrzęku nóg u ciężarnych

Opuchnięte kostki u nóg w ciąży nieraz sprawiają, że dotychczas wygodne buty robią się za ciasne, skarpetki odciskają ślady na skórze, a po uciśnięciu palcem opuchniętej okolicy nierzadko pozostaje wgłębienie przez kilka sekund. Wywołuje to charakterystyczne odczucia, np.:

• Uczucie ciężkości nóg,
• Mrowienie czy lekkie drętwienie stóp,
• Napięcie i przesuszenie skóry.

Warto jednak zauważyć, że jej odcień się nie zmienia (poza ewentualną bladością od rozciągnięcia), a samej opuchliźnie nie towarzyszy silny ból. Co prawda nogi mogą być obolałe od długiego stania czy chodzenia, ale nie występuje ostry, miejscowy ból.

Kiedy opuchlizna w ciąży jest niebezpieczna?

Trzeba mieć jednak świadomość, że istnieją dwa groźne stany w ciąży, którym mogą towarzyszyć obrzęki nóg: zakrzepica żył głębokich oraz stan przedrzucawkowy. Obydwa są poważne dla zdrowia matki (a w przypadku stanu przedrzucawkowego – także dla dziecka) i wymagają natychmiastowego leczenia. Co o nich świadczy?

• Jednostronna opuchlizna (np. opuchnięta jest prawa noga w ciąży, a lewa nie) połączona z bólem, zaczerwienieniem czy też ociepleniem skóry wskazuje na obecność skrzepu.
• Z kolei gwałtownie narastająca opuchlizna pojawiająca się również na twarzy (opuchnięcie powiek, ust) czy dłoniach, w połączeniu z podwyższonym ciśnieniem tętniczym, białkiem w moczu, silnymi bólami głowy, zaburzeniami widzenia czy bólem w nadbrzuszu ma związek ze stanem przedrzucawkowym.

Ważne! Obrzęki nóg występujące już we wczesnej ciąży lub utrzymujące się cały dzień bez poprawy po odpoczynku bądź w połączeniu z opuchlizną w nietypowych miejscach (np. brzuch) również wymagają konsultacji z lekarzem prowadzącym ciążę.

Co zrobić z opuchniętymi nogami w ciąży: leczenie

Jak wygląda leczenie obrzęków w ciąży? Wiele zależy od przyczyny. Fizjologiczne obrzęki nie wymagają farmakoterapii, ale postępowania zachowawczego. Jeśli jednak obrzęki są objawem choroby, leczenie ukierunkowane powinno być na tę właśnie przyczynę. Przykładowo:

• W zakrzepicy żył głębokich ciężarna otrzyma leki przeciwzakrzepowe bezpieczne w ciąży (heparynę),
• W stanie przedrzucawkowym konieczna jest hospitalizacja, leki obniżające ciśnienie, a często także indukcja porodu w odpowiednim momencie.

O leczeniu takich poważnych stanów zawsze decyduje specjalista. W każdym przypadku terapia dobierana jest ostrożnie, aby nie zaszkodzić dziecku.

Co na opuchnięte kostki nóg w ciąży stosować: 10 sposobów

Na szczęście przy typowych obrzękach ciążowych wystarcza leczenie domowe i profilaktyka. Jak więc zmniejszyć opuchliznę nóg w ciąży?

1. Odpoczywaj z uniesionymi nogami. To najprostsza i bardzo skuteczna metoda na spuchnięte nogi w ciąży, która ułatwia odpływ krwi i limfy z kończyn dolnych. Staraj się kilkukrotnie w ciągu dnia położyć z nogami uniesionymi powyżej poziomu serca. Ponadto najlepiej leżeć na lewym boku podczas odpoczynku i snu oraz unikać długotrwałego leżenia płasko na plecach pod koniec ciąży, bo ciężka macica może wtedy uciskać żyłę główną.
2. Unikaj długiego stania i siedzenia bez ruchu. Staraj się zmieniać pozycję albo poruszać co jakiś czas (przynajmniej stopami, tak aby mięśnie łydek pracowały - to usprawni odpływ krwi).
3. Nigdy nie zakładaj nogi na nogę podczas siedzenia.
4. W miarę możliwości wprowadzaj lekką aktywność fizyczną na co dzień – spacery, pływanie, delikatne ćwiczenia dla ciężarnych. Pamiętaj, żeby nie forsować się nadmiernie i dobierać aktywność odpowiednią do swojego stanu.
5. Nie zmniejszaj ilości płynów z obawy przed opuchlizną – odwodnienie powoduje, że organizm „oszczędza” wodę i zatrzymuje jej więcej.
6. Unikaj nadmiaru soli w diecie, bo sól zatrzymuje wodę w organizmie. Jedz za to pietruszkę, arbuza, ogórki, ponieważ pomagają usuwać jej nadmiar.
7. Ogranicz kofeinę i cukier, które w dużych ilościach mogą nasilać odwodnienie lub stany zapalne.
8. Noś wygodne ubrania i obuwie, bo uciskające części garderoby utrudniają krążenie.
9. Stosuj chłodne (ale nie lodowate!) okłady i kąpiele stóp oraz żele chłodzące. Wieczorem zanurz stopy i łydki w letniej lub chłodnej wodzie na kilka minut. Możesz do wody dodać garść soli Epsom lub nawet zwykłego octu kuchennego (tzw. kwaśna woda na opuchliznę), co dodatkowo przyniesie ulgę. Jeśli nie masz możliwości moczenia nóg, zwilż ręcznik zimną wodą i owiń nim kostki i stopy. Alternatywą mogą być kompresy żelowe lub specjalne termofory dostępne w aptekach.
10. Masuj stopy i łydki posuwistymi ruchami ku górze (w kierunku serca) – nie rób tego nigdy odwrotnie. Możesz użyć do tego oliwki lub żelu chłodzącego do nóg. Masaż rób łagodnie, bez nadmiernego nacisku. Ulgę może też przynieść hydroterapia, która w domowych warunkach polega np. na naprzemiennym polewaniu łydek raz ciepłą, raz chłodną wodą pod prysznicem. Unikaj jednak długich, gorących kąpieli i sauny, bo wysoka temperatura nasila obrzęki.

Poza tym dopytaj lekarza, co pić na opuchnięte nogi w ciąży. Niektóre łagodne herbatki ziołowe, soki i napary, np. z pokrzywy czy skrzypu polnego, mają lekkie działanie diuretyczne (moczopędne), a co za tym idzie – pomagają pozbyć się nadmiaru wody z organizmu. Możesz też go zapytać o przeciwwskazania do noszenia wyrobów kompresyjnych. Ponieważ wywierają one stopniowy ucisk, niektórym mamom przyniosły znaczną ulgę. Co więcej, lekarz może zalecić ci przyjmowanie leków poprawiających krążenie żylne.

Opuchnięte nogi w ciąży: podsumowanie

Pojawiające się dolegliwości związane z opuchlizną stóp w ciąży to najczęściej powód nie do niepokoju, ale nawet do radości. Świadczą o prawidłowym przebiegu zmian dostosowujących ciało kobiety do wydania na świat potomstwa. Ich brak z kolei może wskazywać na różne dolegliwości, np. związane z układem krążenia. Nie oznacza to jednak, że nie należy o nich rozmawiać z lekarzem, czy też próbować sobie ulżyć – choćby większą ilością relaksu i odpoczynku.