Witamina D w ciąży – suplementacja i normy

Aleksandra Dziura

Witamina D jest jedną z najważniejszych witamin w okresie ciąży. Choć znana jest głównie ze swojego wpływu na zdrowie kości i zębów, pełni też wiele innych funkcji. Ma duży wpływ zarówno na zajście w ciążę, jak i jej przebieg. Wyjaśniamy, jaka jest jej rola oraz jak zadbać o prawidłowy poziom składnika w organizmie.

Rola witaminy D w ciąży

Witamina D zaliczana jest do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Szacuje się, że jej niedobory występują nawet u 90% populacji. Powodem tak częstych niedoborów, jest fakt, że głównym źródłem witaminy D jest synteza przezskórna zachodząca pod wpływem promieniowania słonecznego. Niestety warunki atmosferyczne panujące w naszym kraju uniemożliwiają całoroczną, naturalną produkcję witaminy D, co stwarza konieczność jej suplementacji zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym. O jej prawidłową podaż powinny w szczególności dbać kobiety w ciąży, ponieważ jest niezbędna do prawidłowego rozwoju dziecka oraz dobrego samopoczucia i stanu zdrowia przyszłej mamy. Najważniejsze funkcje witaminy D w ciąży to:

Regulacja stężenia wapnia i fosforu we krwi,

Wpływ na prawidłową mineralizację, budowę i rozwój kości,

Profilaktyka krzywicy u dziecka po porodzie i osteoporozy u mamy,

Udział w rozwoju i funkcjonowaniu układu immunologicznego,

Wpływ na rozwój układu rozrodczego w życiu płodowym,

Udział w prawidłowym tworzeniu się łożyska.

Dodatkowo witamina D może zmniejszać ryzyko powikłań ciążowych takich jak stan przedrzucawkowy, cukrzyca ciążowa, hipotrofia (zaburzenia rozwoju wewnątrzmacicznego) i urodzenie dziecka z niską masą urodzeniową. Biorąc pod uwagę tak szerokie działanie witaminy D3, można śmiało stwierdzić, że dbanie o odpowiednią podaż, jest jednym z najważniejszych zaleceń zdrowotnych na okres ciąży.

Witamina D dla kobiet ciąży – normy i dawkowanie

Zgodnie z Rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników z 2020 każda kobieta w ciąży powinna suplementować witaminę D w dawce minimum 1500-2000 IU na dobę. Dokładne dawkowanie warto jednak omówić indywidualnie ze swoim lekarzem, ponieważ wpływa na nie m.in. masa ciała, stan zdrowia, historia medyczna, a także aktualny poziom składnika w surowicy krwi. Jeśli wyniki badań wskazują na niedobór witaminy D w ciąży, zalecane dawki są większe i wynoszą ok. 4000 IU na dobę. Podobne zalecenia dotyczą kobiet z nadwagą lub otyłością. Wyższe dawki stosuje się również u pań, które w przeszłości doświadczyły poronienia. Co ważne, witaminy prenatalne z witaminą D należy przyjmować bez względu na aktualną porę roku. Kobiety w ciąży powinny ją suplementować także wiosną i latem.

Niedobór witaminy D w ciąży

Niedobór witaminy D to bardzo powszechny problem zarówno w populacji ogólnej, jak i wśród ciężarnych. Jego ryzyko zwiększa się u kobiet, które:

Większość czasu spędzają w zamkniętych pomieszczeniach i rzadko eksponują skórę na słońce,

Zachodzą w ciążę po 35-40 roku życia,

Stosują źle zbilansowaną, monotonną, ubogą w tłuszcze dietę (tłuszcze są niezbędne do prawidłowego wchłaniania witaminy D),

Mają nadmierną masę ciała (w szczególności kiedy BMI > 30 kg/m2).

Aby sprawdzić, czy niedobór witaminy D dotyczy Ciebie, warto wykonać badania oceniające poziom jej metabolitów we krwi. Stężenie poniżej < 30 ng/ml jest zbyt niskie i wymaga szybkiego uregulowania za pomocą suplementacji. Wartości od 30 do 50 ng/ml uznaje się za optymalne, jednak warto dążyć do utrzymania poziomu witaminy D blisko górnej granicy, czyli 50 ng/ml. Badanie to nie jest zalecane rutynowo, jednak coraz częściej poleca się jego wykonanie przed ciążą i tuż po jej potwierdzeniu, aby dopasować dawkę suplementacyjną adekwatnie do indywidualnych potrzeb.

Niedobór witaminy D w ciąży zwiększa ryzyko komplikacji ciążowych i okołoporodowych. W ostatnich latach pojawia się również wiele badań i doniesień naukowych sugerujących, że niedostateczna podaż tej witaminy w czasie rozwoju prenatalnego dziecka, może zwiększać ryzyko wystąpienia chorób autoimmunologicznych, dermatologicznych i alergicznych w przyszłości. Przypuszcza się również, że niedobór witaminy D może być jedną z przyczyn nawracających poronień.

Witamina D w ciąży — nadmiar

Nie tylko niedobór witaminy D może być problemem. Niebezpieczny dla zdrowia jest również jej nadmiar. Występuje on jednak zdecydowanie rzadziej i najczęściej jest konsekwencją nieprawidłowego przyjmowania suplementów w dawkach wyższych, niż jest to niezbędne i zalecane. Warto więc pamiętać, że nawet w przypadku niedoboru witaminy D, długotrwała suplementacja witamin w ciąży w dużych dawkach (zwłaszcza przekraczających 6000 IU na dobę) powinna odbywać się wyłącznie pod kontrolą lekarza. Jeśli poziom witaminy D we krwi wynosi >50 ng/ml na ogół w okresie ciąży wystarczą tzw. dawki podtrzymujące na poziomie ok. 1500-2000 IU na dobę.

Jak objawia się nadmiar witaminy D w ciąży? Przedawkowanie może powodować:

Problemy żołądkowo-jelitowe,

Brak apetytu,

Szumy uszne,

Rozdrażnienie, nadpobudliwość,

Metaliczny posmak w ustach,

Powiększenie wątroby

Wzmożone pragnienie.

Konsekwencją długotrwałego nadmiaru witaminy D w ciąży mogą być też zaburzenia wzrostu u płodu oraz zwiększone ryzyko problemów kardiologicznych, hepatologicznych i nefrologicznych zarówno u mamy, jak i dziecka.

Jak uzupełnić witaminę D w ciąży?

Aby uzupełnić witaminę D w ciąży, zaleca się jej suplementację przez wszystkie 9 miesięcy w dawce indywidualnie dobranej przez lekarza. Niestety zawartość witaminy D w produktach spożywczych jest bardzo niewielka i nie ma możliwości zrealizowania zapotrzebowania za pomocą samej diety. Warto natomiast zadbać o odpowiednią podaż tłuszczów oraz magnezu, które zwiększają jej wchłanianie.

Dobre źródła tłuszczu to np. oliwa z oliwek, awokado, orzechy, pasty orzechowe, tłuste ryby morskie, jaja, naturalny nabiał.

Magnez znajdziesz m.in. w pełnoziarnistych produktach zbożowych, pestkach, nasionach i orzechach, kakao oraz strączkach.

Dobrym nawykiem jest przyjmowanie witaminy D razem z posiłkiem zawierającym tłuszcz, a także unikanie jej popijania kawą lub herbatą.

W okresie wiosenno-letnim warto też zdroworozsądkowo korzystać ze słońca, pamiętając jednak, że nadmierne opalenie w ciąży nie jest wskazane. Natomiast 20-30 minut kąpieli słonecznej (bez używania filtrów przeciwsłonecznych) będzie pomocne w uzupełnianiu poziomu witaminy D w ciąży. Podczas dłuższego przebywania na słońcu należy zadbać o ochronę przed promieniowaniem za pomocą odzieży lub kosmetyków.

Czy witamina D ma wpływ na zajście w ciążę?

Warto podkreślić ponadto, że witamina D wpływa nie tylko na przebieg ciąży i rozwój dziecka, ale także na płodność. Jej niedobory mogą upośledzać gospodarkę hormonalną oraz funkcjonowanie układu rozrodczego, a tym samym utrudniać zapłodnienie. Co ważne, dotyczy to zarówno kobiet, jak i mężczyzn, dlatego każda para planująca powiększenie rodziny powinna wspólnie rozpocząć suplementację.

Jaki poziom witaminy D przy staraniach o dziecko będzie najlepszy? Warto dążyć do jego utrzymania w granicach 30-50 ng/ml. W przypadku długotrwałych problemów z płodnością lub poważnych problemów zdrowotnych optymalne stężenie najlepiej ustalić indywidualnie ze swoim lekarzem. Specjalista przeprowadzi szczegółowy wywiad i przekaże dalsze zalecenia dotyczące badań laboratoryjnych i suplementacji.

Czy w ciąży można brać witaminę D? Podsumowanie

Witamina D jest niezbędna dla prawidłowego przebiegu ciąży i rozwoju dziecka. Niestety jej niedobór jest bardzo powszechnym problemem. Wynika to z faktu, że ilości tej witaminy w żywności są niewystarczające do realizacji zapotrzebowania, a jej najlepszym źródłem jest synteza pod wpływem promieniowania słonecznego, która w okresie zimowo-jesiennym jest bardzo ograniczona. Dlatego każda kobieta w ciąży powinna suplementować witaminę D w dawce minimum 1500-2000 IU na dobę. Pomoże to w zmniejszeniu ryzyka komplikacji ciążowych i okołoporodowych oraz wesprze prawidłowy rozwój dziecka. O witaminę D warto zadbać już przed ciążą, ponieważ wpływa ona również na płodność męską i żeńską.

Źródła:

Stefanowicz E., Suplementacja witaminy D u kobiet w ciąży, https://www.mp.pl/pacjent/ciaza/przebiegciazy/61928,suplementacja-witaminy-d-u-kobiet-w-ciazy [dostęp: 06.09.2024]

Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące suplementacji u kobiet ciężarnych, Ginekologia i Perinatologia, 2020 https://www.ptgin.pl/sites/scm/files/2022-01/07.2020%20-%20Rekomendacje%20Polskiego%20Towarzystwa%20Ginekologów%20i%20Położników%20dotyczące%20suplementacji%20u%20kobiet%20ciężarnych_0.pdf [dostęp: 06.09.2024]

Urrutia R. Vitamin D in Pregnancy: Current Conspects, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3709246/ [dostęp: 06.09.2024]

Gallo S., McDermid J., Al.-Nimir R. Vitamin D Supplementation during Pregnancy: An Evidence Analysis Center Systematic Review and Meta-Analysis, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31669079/ [dostęp: 06.09.2024]