Sapka niemowlęca: co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie

Czy sapka u niemowlaka jest niebezpieczna? Niekoniecznie. To dolegliwość, która spotyka wiele dzieci w pierwszych miesiącach życia. Chociaż sprawia wrażenie poważnego problemu zdrowotnego, w zdecydowanej większości przypadków jest zjawiskiem łagodnym i przejściowym, które nie stanowi zagrożenia dla życia ani zdrowia dziecka. Jednak rodzice powinni dowiedzieć się, jak ją rozpoznać i leczyć, ponieważ można ją pomylić z katarem i infekcją, które wymagają zupełnie innego postępowania.

Czym jest sapka w nosie u niemowlaka?

Sapka niemowlęca to stan związany z niedojrzałością układu oddechowego dziecka, szczególnie w początkowym okresie życia. Do 6. tygodnia życia noworodek nie potrafi oddychać przez usta, a każda niedrożność nosa może wówczas prowadzić do trudności w oddychaniu.

Sapka niemowlęca a katar: jak odróżnić?

Chociaż sapka i katar mogą mieć podobne objawy, są to 2 zupełnie różne stany.

Jak wygląda sapka u niemowlaka, a jak katar?

• Sapka niemowlęca nie ma związku z infekcją. Jeśli bardzo utrudnia oddychanie, może pojawić się potrzeba zastosowania leków zwężających światło naczyń krwionośnych. Takie sytuacje występują jednak rzadko.​ Z reguły problemy ustępują samoistnie, gdy dziecko nauczy się kontrolować oddychanie ustami lub osiągnie odpowiedni rozwój anatomiczny.​
• Z kolei katar to objaw infekcji bakteryjnej bądź wirusowej, która w tym wieku wymaga szybkiej reakcji i specjalistycznej opieki medycznej.

Głównym objawem kataru u niemowlaka jest obfita, wodnista wydzielina z nosa. 

• Prosty sposób na odróżnienie sapki od kataru polega na zakropleniu do noska dziecka kilku kropli soli fizjologicznej lub wody morskiej, a następnie próbie odessania wydzieliny aspiratorem. 
• Jeśli jest to katar, urządzenie zassie nadmiar wydzieliny, jeśli jest to natomiast sapka – niewiele.​

Kolejną różnicą jest brak objawów infekcji. Katarowi towarzyszą zazwyczaj symptomy chorobowe, takie jak gorączka, kaszel, kichanie, osłabienie czy marudzenie dziecka.

Sapka u niemowlaka: przyczyny

Najczęstszą przyczyną sapki jest idiopatyczny nieżyt nosa wieku niemowlęcego, stanowiący około 3% przyczyn zaburzeń drożności nosa w tej grupie wiekowej (https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.6.4.1). Wówczas w badaniu wziernikowym widoczny jest obustronny obrzęk błony śluzowej i wydzielina śluzowa.​ Wśród pozostałych przyczyn wymienić można:

• resztki płynu owodniowego, które zalegają w nozdrzach jeszcze kilka dni po porodzie;
• refluks żołądkowo-przełykowy oraz mimowolne cofanie się pokarmu;
• oddychanie suchym i zbyt ciepłym powietrzem, szczególnie w okresie grzewczym, gdy w mieszkaniach utrzymuje się niska wilgotność powietrza,
• alergia pokarmowa, najczęściej na białko mleka krowiego, zwłaszcza u dzieci, których rodzice chorują na choroby atopowe.

Do rzadszych przyczyn niedrożności nosa u noworodków i niemowląt należą też niedoczynność tarczycy oraz poważne choroby, takie jak:

• zwężenie nozdrzy tylnych,
• wady wrodzone linii środkowej nosa,
• torbiel skórzasta,
• torbiel wewnątrznosowa dróg łzowych,
• przepuklina oponowo-mózgowa,
• glejak. 

Uwaga! Obowiązuje absolutny zakaz palenia papierosów w otoczeniu dziecka, bo dym działa drażniąco na błonę śluzową nosa i nasila objawy sapki.​

Sapka u niemowlaka: objawy

Do głównych objawów sapki należą:​

• przerywanie ssania piersi lub butelki, ponieważ dziecko nie może jednocześnie oddychać i przyjmować pokarmu;
• głośny, ciężki oddech dziecka, który jest krótki, szybki i spłycony;
• furczenie, świszczenie, bulgotanie, chrumkanie czy pochrapywanie, gdy powietrze próbuje przejść przez zwężone przewody nosowe;
• rozdrażnienie i płaczliwość dziecka oraz problemy ze snem.

Należy też zwrócić uwagę na prężenie się niemowlaka, które często towarzyszy sapce (chociaż nie musi).

Sapka niemowlęca: jak rozpoznać?

Diagnoza sapki niemowlęcej opiera się przede wszystkim na wywiadzie i badaniu przedmiotowym dziecka – zazwyczaj wziernikowym, które pomaga wykluczyć inne przyczyny zwężenia przegród nosowych. W trakcie wywiadzie lekarskim należy uwzględnić pytania o leki przyjmowane przez matkę (także w ciąży), szczególnie leki przeciwnadciśnieniowe, beta-blokery i leki przeciwdepresyjne.​

Sapka niemowlęca: jak leczyć?

Aby wyleczyć sapkę niemowlęcą, należy przede wszystkim ustalić jej przyczynę. W razie infekcji lub alergii pokarmowej lekarz wprowadza właściwe leczenie farmakologiczne. Jeśli niedrożność nosa stanowi duże obciążenie dla maluszka, lekarz może przypisać spraye bądź krople na obkurczanie błony śluzowej.

Jednak w większości przypadków, aby pozbyć się sapki u niemowlaka, wystarczy przestrzegać poniższych zasad.​

1. Optymalne warunki w pokoju niemowlaka. Temperatura powinna oscylować wokół 20°C (zbyt wysoka sprzyja wysuszeniu błony śluzowej nosa). Natomiast wilgotność powietrza należy utrzymać na poziomie od 40-60%. Nadmierna wilgotność ułatwia rozmnażanie się drobnoustrojów, a zbyt mała wysusza błony śluzowe.
2. Nawodnienie i nawilżenie samego noska dziecka poprzez zakroplenie kilku kropli soli fizjologicznej lub użycie specjalnego roztworu wody morskiej w aerozolu. Sól fizjologiczna to wodny roztwór chlorku sodu o stężeniu 0,9%. Można ją bezpiecznie stosować od pierwszych dni życia.​
3. Po nawilżeniu noska solą fizjologiczną lub wodą morską warto odczekać chwilę, a następnie delikatnie odsysać wydzielinę za pomocą aspiratora do nosa. Aspirator można stosować u dzieci od pierwszych dni życia. Stanowi bezpieczną i skuteczną metodę oczyszczania noska z zalegającej wydzieliny.​
4. Regularne oczyszczanie noska z gromadzącego się w nosie kurzu, resztek pokarmu i śluzu stanowi podstawę higieny. Należy jednak pamiętać, aby oczyszczać jamę nosową dziecka jedynie w obrębie przedsionka nosa.Zbyt głębokie wsuwanie końcówki gumowej gruszki może prowadzić do powstania sapki.​
5. Częste układanie malucha na brzuszku wykorzystuje grawitację sprzyjającą naturalnemu oczyszczaniu się przewodów nosowych. Podczas snu dziecko powinno jednak leżeć na plecach, co jest najbezpieczniejszą pozycją i zmniejsza ryzyko śmierci łóżeczkowej.​

Dodatkowym sposobem radzenia sobie z sapką u niemowląt jest zrobienie inhalacji, np. z dodatkiem soli hipertonicznej. Jednak wykonuje się ją tylko na wyraźne zlecenie lekarza. Można wykorzystać dowolny typ inhalatora, ale inhalacji nie powinno łączyć się z glikokortykosteroidami wziewnymi lub antybiotykami.​

Sapka niemowlęca: często zadawane pytania i odpowiedzi

Poniżej znajdziesz krótkie wyjaśnienia najczęściej poruszanych kwestii.

Jak pozbyć się sapki u niemowląt? 

Podstawą leczenia sapki niemowlęcej jest zapewnienie dziecku odpowiednich warunków w otoczeniu oraz prawidłowa higiena noska. Te proste działania często wystarczają do złagodzenia objawów bez konieczności stosowania leków.​

Sapka niemowlęca – od kiedy występuje? 

Sapka niemowlęca może wystąpić już w pierwszych dniach życia.

Sapka niemowlęca w nocy – co robić? 

Sapka niemowlęca często nasila się w nocy, dlatego przed położeniem dziecka spać warto przeprowadzić toaletę noska.​

Sapka niemowlęca – jak długo trwa? 

Czas trwania sapki niemowlęcej zależy od jej przyczyny i indywidualnych cech organizmu dziecka. Sapka może trwać od kilku dni do kilka miesięcy.​

Czy sapka niemowlęca stanowi przeciwwskazanie do szczepienia?

Nie. Sapka nie jest uznawana za chorobę, a jedynie objaw fizjologiczny.​ Dlatego sama w sobie nie stanowi przeciwwskazania do wykonania szczepień. Jednak ostateczna decyzja należy do rodziców i pediatry.

Sapka u niemowlaka: podsumowanie

Sapka niemowlęca to częsta dolegliwość u noworodków i niemowląt, która charakteryzuje się niedrożnością nosa i utrudnionym oddychaniem. Nie zalicza jej się do poważnych dolegliwości, ale do objawów fizjologicznych u nowo narodzonych dzieci. Zazwyczaj mija samoistnie, co nie oznacza, że nie wymaga uwagi. W trakcie leczenia rodzice powinni wiedzieć, jak czyścić nosek noworodka, bo prawidłowa higiena nosa i utrzymanie właściwych warunków otoczenia ma zasadnicze znaczenie dla złagodzenia objawów. W razie utrzymywania się objawów pomocne okażą się też leki na katar dla dzieci dostosowane do wieku malucha. Pamiętajmy również, że wzmocnienie odporności dziecka poprzez odpowiednie witaminy i minerały dla dzieci może pomóc w zapobieganiu infekcjom prowadzącym do sapki.