Bez jałowca trudno sobie wyobrazić wiele tradycyjnych potraw kuchni polskiej. Ale jego zastosowanie jest dużo szersze. Owoce jałowca mają właściwości moczopędne, potrafią zwalczać łupież i radzą sobie z cellulitem. Zobacz jakie jeszcze zastosowanie ma jałowiec pospolity.
Lecznicze właściwości jałowca pospolitego, popularnej rośliny w naszych ogrodach i lasach, są nieustannym obiektem zainteresowania naukowców badających wpływ roślinnych składników na zdrowie człowieka. Jałowiec to gatunek wiecznie zielonego krzewu lub drzewa iglastego, który wywodzi się z rodziny cyprysowatych. W Polsce najczęściej występuje na suchych, piaszczystych glebach, jałowych nieużytkach i właśnie stąd wywodzi się jego polska nazwa – jałowiec. Olejek jałowcowy wytwarzany z igieł, łodyg i szyszkojagód znalazł szerokie zastosowanie w medycynie naturalnej, kosmetyce i kuchni.
Szyszkojagody jałowca dojrzewają dwa lata. W pierwszym roku są jeszcze zielone, w końcu jasnoniebieskie lub nieco fiołkowe; w drugim roku, dojrzewając, zabarwiają się na granatowo. Na krzewie znajdują się jednocześnie owoce dojrzałe dwuletnie i zielone jednoroczne. Zbiera się je późną jesienią i zimą, kiedy są ciemnofioletowe.
Jałowiec – znany od dawna
Już w starożytności odkryto niezwykłe lecznicze właściwości tej rośliny. Hipokrates zalecał jałowiec jako środek poronny, miał przyspieszać gojenie się ran, wywoływać miesiączkowanie i leczyć upławy. Zewnętrznie był wtedy stosowany też na przetoki i rany.
Potem okazało się, że ma silne działanie moczopędne i przeciwobrzękowe, był stosowany w leczeniu chorób nerek i pęcherza. W średniowieczu napar z jagód jałowca uważano za panaceum na wrzody i czyraki. Kuchnia staropolska nie mogła się obejść bez owoców jałowca, bo dzięki swoim właściwościom ułatwiał trawienie tłustych potraw. Zresztą do dziś owoce jałowca to niezbędna przyprawa wykorzystywana do ubogacenia smaku pieczonych mięs, dań z dziczyzny, grochu, fasoli i kiszonych i marynowanych warzyw, bigosów. W dymie jałowcowym wędzi się wędliny i mięso.
Czytaj też: Żyworódka (kalanchoe) - zastosowanie, właściwości
Jałowiec pospolity – źródło cennych składników
Obecnie do celów leczniczych pozyskiwany jest jednak tylko jeden surowiec jałowca – szyszkojagoda, która ma w swoim składzie od 0,5 do 3,43 proc. olejku eterycznego, około 33 proc. cukru inwertowanego oraz żywice, kwasy, flawonoidy, taninę, lignany, żywice i cukry.
Owoc jałowca – właściwości
Naukowcy udokumentowali wiele leczniczych właściwości owoców jałowca pospolitego. Szyszkojagoda ma działanie:
- moczopędne
- wiatropędne
- antyseptyczne
- przeciwreumatyczne
- hipoglikemiczne
Owoce jałowca znajdują zastosowanie jako środek pomocniczy w kamicy moczowej, przy niewydolności wątroby, zastojach żółci, nadmiernej fermentacji jelitowej. Zwiększają przesączanie w kłębuszkach nerkowych i hamują wchłanianie zwrotne jonów sodu oraz chloru w cewkach krętych nefronu.
Wyciągi z owoców jałowca dobrze wpływają na trawienie, pobudzają produkcję soku żołądkowego i soków jelitowych oraz żółci.
Fitoncydy zawarte w owocach jałowca pospolitego hamują rozwój bakterii, drożdżaków i pierwotniaków. Owoce mają właściwości odtruwające organizm, zwiększają jego potliwość. Dodatkowo pobudzają ruch migawkowy nabłonka w układzie oddechowym co przy infekcjach górnych dróg oddechowych ułatwia oczyszczanie z zalegającej wydzieliny.
Olejek jałowcowy stosowany zewnętrznie na skórę działa rozgrzewająco i pomaga w bólach reumatycznych i nerwobólach.
Igły jałowca i szyszkojagody jałowca wykorzystuje się do produkcji leków farmaceutycznych stosowanych w leczeniu cukrzycy i nadczynności tarczycy. Napar z jałowca zwalcza drożdżaki będące przyczyną łupieżu.
Czytaj także: Żeń-szeń - działanie, właściwości i rodzaje
Owoc jałowca – przeciwwskazania
Mimo tak wielu pozytywnych cech preparatów z owoców jałowca nie mogą stosować kobiety w ciąży, kobiety ze skłonnościami do krwotoków macicznych i mamy karmiące piersią. Związki czynne zawarte w owocach mogą bowiem prowadzić do intensywnych krwawień.
Przeciwwskazaniami do stosowania owoców jałowca są również:
- białkomocz
- krwiomocz
- choroba wrzodowa
- ostra niewydolność wątroby i nerek
- stany zapalne wyrostka robaczkowego
- stan zapalny pęcherzyka żółciowego
Preparatów z owoców jałowca nie można nadużywać, ponieważ zbyt duże dawki mogą doprowadzić do podrażnienia przewodu pokarmowego i nerek.
Zobacz: Babka lancetowata – właściwości. Zastosowanie na kaszel
Owoce jałowca – zastosowanie
W aptekach i sklepach ze zdrową żywnością można kupić środki lecznicze, które mają w swoim składzie owoce jałowca. Można też samodzielnie zrywać owoce jałowca i wykorzystywać je do przyrządzenia naparów, nalewek czy wina.
Do sporządzenia naparu z owoców jałowca, który działa moczopędnie, żółciopędnie i bakteriobójczo potrzebujemy 1 łyżkę rozdrobnionych owoców, które zalewamy szklanką wrzącej wody. Po przecedzeniu pijemy przez miesiąc po 1-2 łyżki po posiłku. Potem trzeba zrobić dwutygodniową przerwę. Zamiast pić napar, można żuć jagody jałowca (nie więcej niż 3-4 owoce w ciągu dnia).
- Sok z owoców jałowca - 45 dkg jagód jałowca zalewamy 3 litrami wody i dodajemy do tego jedną cytrynę pokrojona w plasterki. Odstawiamy miksturę na kilka dni do lodówki (można zacząć pić sok, gdy owoce jałowca zaczną opadać na dno). Codzienna dawka to 200 ml soku.
- Wino jałowcowe – 50 g rozdrobnionych owoców jałowca zalewamy 1 litrem wina i gotujemy, odstawiamy na 3 dni i odcedzamy. Jeden kieliszek wypijany na czczo działa moczopędnie i pobudza łaknienie.
- Nalewka z jałowca - pół szklanki suszonych i rozgniecionych jagód jałowca zalewamy 500 ml wódki i odstawiamy na półtora miesiąca w ciemne i chłodne miejsce. Po tym czasie dodajemy 2 łyżki miodu. Ponownie odstawiamy na dwa tygodnie. Po przefiltrowaniu nalewka jest gotowa do picia.
Olejek jałowcowy ma działanie silnie rozgrzewające, dlatego jest wykorzystywany przy nerwobólach, bólach reumatycznych. Olejek jałowcowy jest też jednym ze składników maści rozgrzewających i przeciwzapalnych, często stosowanych przy przeziębieniach.
Jałowiec – krótka historia ginu
Szyszkojagoda jałowca jest powszechnie stosowana jako składnik zapachowy i smakowy przy produkcji ginu. Ten popularny alkohol został wymyślony przez Holendra dr. Franciscus de la Boë z uniwersytetu w Lejdzie, który pracował nad lekiem na bazie owoców jałowca o właściwościach moczopędnych i zapobiegających kamicy nerkowej.
Naukowcy chcieli zaprezentować nowy lek i wysłali próbkę do Anglii, gdzie mocny napitek z owoców jałowca znalazł inne niż lecznicze zastosowanie. W Wielkiej Brytanii gin rozpowszechnili żołnierze angielscy, którzy wrócili z niderlandzkiej wojny 80-letniej, podczas której pili tam przydziałowy alkoholowy ekstrakt z jałowca.
Sprawdź: Czy czystek poprawia odporność?
Podziel się artykułem ze znajomymi
