Olanzapina - dawkowanie, działanie, ulotka, skutki uboczne
Olanzapina to lek psychotropowy należący do grupy atypowych leków przeciwpsychotycznych (neuroleptyków). Stosowany jest przede wszystkim w leczeniu schizofrenii oraz zaburzeń afektywnych dwubiegunowych. Poniżej przedstawiamy szczegółową i rzetelną charakterystykę tego preparatu, obejmującą wskazania, dawkowanie, przeciwwskazania oraz najważniejsze informacje dotyczące bezpieczeństwa stosowania.
Wskazania do stosowania
Olanzapina jest wskazana w leczeniu:
- schizofrenii u dorosłych oraz u młodzieży powyżej 13 lat,
- epizodów maniakalnych i mieszanych w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej,
- zapobiegania nawrotom epizodów maniakalnych i mieszanych w przebiegu choroby dwubiegunowej,
- leczenia dużych epizodów depresji w przebiegu choroby dwubiegunowej w połączeniu z fluoksetyną,
- czasami bywa stosowana w leczeniu zaburzeń zachowania u pacjentów z chorobą Alzheimera (off-label).
Dawkowanie
Dawkowanie olanzapiny ustala lekarz, biorąc pod uwagę stan pacjenta, reakcję na leczenie oraz ewentualne skutki uboczne.
- Dorośli: Zwykle dawka początkowa wynosi 5–10 mg raz na dobę. W razie potrzeby dawkę można stopniowo zwiększać do maksymalnie 20 mg na dobę.
- Młodzież (≥13 lat): Podobnie jak u dorosłych, dawka początkowa wynosi około 5 mg na dobę, z możliwością dostosowania.
- Dawkę można podawać niezależnie od posiłków.
- Lek przyjmuje się zazwyczaj raz dziennie, najczęściej wieczorem.
W przypadku pominięcia dawki nie należy podwajać następnej dawki – kontynuować leczenie zgodnie z zaleceniami lekarza.
Przeciwwskazania
Olanzapina nie powinna być stosowana u pacjentów:
- z uczuleniem na olanzapinę lub którąkolwiek substancję pomocniczą,
- ze znacznie upośledzoną czynnością wątroby (ostre stany wątroby wymagają konsultacji z lekarzem),
- w ostrych stanach zamroczenia, dezorientacji lub śpiączki,
- u pacjentów z ciężką mielosupresją lub innymi poważnymi zaburzeniami hematologicznymi (np. agranulocytoza),
- u pacjentów z niewyrównaną cukrzycą (względnie, konieczna jest ścisła kontrola glikemii).
Ostrzeżenia i środki ostrożności przy stosowaniu
- Ryzyko zespołu neuroleptycznego złośliwego (NMS): Rzadkie, ale ciężkie powikłanie neuroleptyczne wymagające natychmiastowej interwencji medycznej.
- Hiperglikemia i rozwój cukrzycy: Zgłaszano zaburzenia metabolizmu glukozy, należy monitorować poziom glukozy u pacjentów z czynnikami ryzyka.
- Zaburzenia metaboliczne: Olanzapina może powodować przyrost masy ciała, wzrost poziomu lipidów we krwi, co wymaga okresowego monitorowania.
- Zaburzenia układu krwiotwórczego: Monitorowanie morfologii krwi jest zalecane ze względu na ryzyko neutropenii lub agranulocytozy.
- Ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych: Szczególnie u osób z chorobami serca (arytmie, nadciśnienie).
- U osób starszych z demencją istnieje zwiększone ryzyko zgonu przy stosowaniu olanzapiny (off-label).
- Należy unikać nagłego odstawienia leku – stosować stopniowe zmniejszanie dawki.
Wpływ na prowadzenie pojazdów
Olanzapina może powodować senność, zawroty głowy lub zaburzenia koncentracji, szczególnie na początku leczenia lub po zwiększeniu dawki. W związku z tym należy zachować ostrożność podczas prowadzenia pojazdów mechanicznych i obsługi maszyn. Pacjenci powinni unikać tych czynności, jeśli zauważą u siebie takie objawy.
Wpływ na ciążę
- Olanzapina może być stosowana w okresie ciąży jedynie wtedy, gdy absolutnie jest to konieczne i po dokładnej ocenie korzyści i ryzyka przez lekarza.
- Stosowanie w pierwszym trymestrze wiąże się z potencjalnym ryzykiem teratogennym, choć dane są ograniczone.
- Możliwe działania niepożądane u noworodka po ekspozycji prenatalnej to: zaburzenia motoryki, drżenia, problemy z oddychaniem.
- Kobiety w ciąży powinny być pod ścisłą kontrolą lekarską.
Wpływ na laktację
- Olanzapina przenika do mleka matki, dlatego karmienie piersią należy rozważyć indywidualnie.
- W przypadku konieczności stosowania leku w okresie karmienia piersią zaleca się monitorowanie dziecka pod kątem działań niepożądanych, takich jak senność, drażliwość lub zaburzenia odżywiania.
Interakcje z lekami
- Olanzapina jest metabolizowana głównie przez CYP1A2 i w mniejszym stopniu przez CYP2D6.
- Leki indukujące CYP1A2 (np. palenie tytoniu, karbamazepina) mogą zmniejszać stężenie olanzapiny we krwi, co może osłabiać efekty leczenia.
- Leki hamujące CYP1A2 (np. fluoksetyna, ciprofoksacyna) mogą zwiększać stężenia olanzapiny, zwiększając ryzyko działań niepożądanych.
- Unikać jednoczesnego stosowania z innymi lekami o działaniu sedatywnym (np. benzodiazepiny, alkohol), aby uniknąć nasilonej sedacji i depresji ośrodkowego układu nerwowego.
- Ostrożność w terapii z lekami przeciwcholinergicznymi ze względu na nasilenie działań niepożądanych (suchość w jamie ustnej, zaparcia).
Interakcje z alkoholem
- Alkohol potęguje działanie uspokajające olanzapiny, zwiększając ryzyko nadmiernej sedacji, zaburzeń koordynacji oraz innych działań niepożądanych ze strony ośrodkowego układu nerwowego.
- Zaleca się unikanie spożywania alkoholu podczas leczenia olanzapiną.
Inne środki ostrożności
- Podczas terapii zalecane są regularne kontrole lekarskie: ocena stanu klinicznego, pomiar masy ciała, kontrola ciśnienia tętniczego, badania krwi (w tym morfologia, glukoza, lipidogram).
- Olanzapinę należy przechowywać w suchym, zamkniętym pojemniku, w temperaturze pokojowej, poza zasięgiem dzieci.
- Nie należy przerywać leczenia bez konsultacji z lekarzem, nawet jeśli objawy ustąpią.
- W przypadku wystąpienia objawów niepożądanych (np. wysypka, trudności w oddychaniu, żółtaczka) należy natychmiast skontaktować się z lekarzem.
Portal ma charakter edukacyjny. Informacje zawarte w artykule nie zastępują konsultacji medycznej. Przed rozpoczęciem terapii skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.