Metformina: Kompleksowy Przewodnik
Metformina to doustny lek przeciwcukrzycowy z grupy biguanidów, stosowany w leczeniu cukrzycy typu 2. Jest to jeden z najczęściej przepisywanych leków na cukrzycę na świecie, ceniony za swoją skuteczność, bezpieczeństwo i stosunkowo niski koszt.
Działanie Metforminy
Metformina działa wielokierunkowo, wpływając na kilka kluczowych procesów metabolicznych:
- Zmniejsza produkcję glukozy w wątrobie: Hamuje glukoneogenezę, czyli proces wytwarzania glukozy z innych substancji niż węglowodany.
- Zwiększa wrażliwość na insulinę: Ułatwia transport glukozy z krwi do komórek, zwłaszcza mięśni i tkanki tłuszczowej.
- Spowalnia wchłanianie glukozy z przewodu pokarmowego: Ogranicza nagłe skoki poziomu cukru we krwi po posiłkach.
Dzięki temu Metformina pomaga obniżyć poziom cukru we krwi zarówno na czczo, jak i po posiłkach, poprawiając kontrolę glikemii u osób z cukrzycą typu 2.
Wskazania do stosowania
- Cukrzyca typu 2 (szczególnie u osób z nadwagą lub otyłością), gdy dieta i ćwiczenia fizyczne nie są wystarczające do kontroli poziomu cukru we krwi.
- Może być stosowana w monoterapii lub w połączeniu z innymi lekami przeciwcukrzycowymi, w tym z insuliną.
- Stany przedcukrzycowe (w niektórych przypadkach) w celu zapobiegania rozwojowi cukrzycy typu 2.
- Zespół policystycznych jajników (PCOS) – w celu poprawy wrażliwości na insulinę i regulacji cyklu miesiączkowego.
Dawkowanie
Dawkowanie Metforminy ustala lekarz indywidualnie dla każdego pacjenta, biorąc pod uwagę poziom cukru we krwi, tolerancję leku i inne czynniki. Zazwyczaj leczenie rozpoczyna się od małej dawki, która jest stopniowo zwiększana w celu minimalizacji ryzyka działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego.
Metformina jest zwykle przyjmowana doustnie, podczas lub po posiłku, co pomaga zmniejszyć ryzyko wystąpienia dolegliwości żołądkowo-jelitowych.
Przeciwwskazania
Metformina nie powinna być stosowana w następujących sytuacjach:
- Nadwrażliwość na metforminę lub którykolwiek składnik preparatu.
- Ciężka niewydolność nerek (eGFR poniżej 30 ml/min).
- Ciężka niewydolność wątroby.
- Niekontrolowana cukrzyca z kwasicą ketonową.
- Stany prowadzące do niedotlenienia tkanek (np. ciężka niewydolność serca, niewydolność oddechowa, świeży zawał serca).
- Zatrucie alkoholem.
- Ciąża i karmienie piersią (zazwyczaj zastępuje się insuliną).
- Planowane badania z podaniem dożylnych środków kontrastowych zawierających jod (należy skonsultować się z lekarzem w celu ustalenia, czy konieczne jest przerwanie stosowania metforminy).
Ostrzeżenia i środki ostrożności
- Kwasica mleczanowa: Rzadkie, ale poważne działanie niepożądane. Ryzyko wzrasta u osób z niewydolnością nerek, wątroby, serca oraz u osób spożywających alkohol w nadmiernych ilościach.
- Niewydolność nerek: Przed rozpoczęciem leczenia i regularnie w trakcie terapii należy monitorować czynność nerek.
- Interakcje z innymi lekami: Metformina może wchodzić w interakcje z niektórymi lekami, dlatego należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach, również tych dostępnych bez recepty.
- Hipoglikemia: Metformina sama w sobie rzadko powoduje hipoglikemię, ale ryzyko wzrasta, gdy jest stosowana w połączeniu z innymi lekami przeciwcukrzycowymi (np. sulfonylomocznikami, insuliną).
Działania niepożądane
Najczęstsze działania niepożądane Metforminy dotyczą przewodu pokarmowego:
- Nudności
- Wymioty
- Biegunka
- Bóle brzucha
- Utrata apetytu
Objawy te zwykle są łagodne i przemijają po kilku dniach lub tygodniach stosowania leku. Stopniowe zwiększanie dawki może pomóc w ich złagodzeniu.
Rzadziej występujące działania niepożądane:
- Kwasica mleczanowa (bardzo rzadko, ale potencjalnie śmiertelna)
- Zaburzenia smaku
- Reakcje skórne (np. wysypka, świąd)
- Niedobór witaminy B12 (przy długotrwałym stosowaniu)
Prowadzenie pojazdów i obsługa maszyn
Metformina w monoterapii nie wpływa na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługi maszyn. Jednak, jeśli jest stosowana w połączeniu z innymi lekami przeciwcukrzycowymi, które mogą powodować hipoglikemię (np. insulina, sulfonylomoczniki), należy zachować ostrożność. W przypadku wystąpienia objawów hipoglikemii (np. zawroty głowy, osłabienie, drżenie rąk) należy przerwać prowadzenie pojazdu lub obsługę maszyn i spożyć coś słodkiego.
Interakcje z alkoholem
Spożywanie alkoholu podczas stosowania Metforminy zwiększa ryzyko wystąpienia kwasicy mleczanowej. Należy unikać nadmiernego spożycia alkoholu.
Przechowywanie
Przechowywać w miejscu niedostępnym i niewidocznym dla dzieci, w temperaturze pokojowej, z dala od wilgoci i światła.
Powyższe informacje mają charakter informacyjny i nie zastępują konsultacji z lekarzem lub farmaceutą. W przypadku jakichkolwiek pytań lub wątpliwości dotyczących stosowania Metforminy, należy skonsultować się z lekarzem. Nie należy samodzielnie zmieniać dawkowania ani przerywać leczenia.