Ketamina : silny lek przeciwbólowy

Ketamina to lek o złożonym i unikalnym mechanizmie działania, szeroko stosowany w medycynie ze względu na swoje właściwości znieczulające, przeciwbólowe, a w ostatnich latach, także w leczeniu ciężkich postaci depresji. Ze względu na specyfikę działania, jej podawanie zawsze odbywa się pod ścisłym nadzorem medycznym.

Nazwa międzynarodowa (INN)

Ketamina (Ketamine)

Działanie (mechanizm działania)

Ketamina działa głównie poprzez blokowanie receptorów NMDA (N-metylo-D-asparaginowych) w mózgu. Są to receptory zaangażowane w przewodzenie bólu, uczenie się i pamięć. Poprzez blokadę tych receptorów, ketamina powoduje stan tzw. znieczulenia dysocjacyjnego, charakteryzującego się silnym działaniem przeciwbólowym i uspokajającym, przy zachowaniu odruchów gardłowych i względnie stabilnej funkcji oddechowej. Dodatkowo, wpływa na inne systemy neuroprzekaźników, co przekłada się na jej szybkie działanie przeciwdepresyjne i przeciwlękowe w przypadku podania w niskich dawkach.

Zastosowanie

Ketamina jest stosowana w wielu obszarach medycyny, w tym:

• Znieczulenie ogólne: Jako środek wprowadzający do znieczulenia lub do podtrzymania znieczulenia, zwłaszcza u pacjentów z niestabilnym układem krążenia lub astmą.
• Procedury diagnostyczne i terapeutyczne: Do krótkotrwałej sedacji i analgezji (uśmierzenia bólu) podczas bolesnych zabiegów, np. nastawiania złamań, zmian opatrunków u oparzonych pacjentów.
• Silny ból: W leczeniu ostrego i przewlekłego bólu, gdy inne metody są nieskuteczne lub przeciwwskazane.
• Lekooporna depresja oraz ostra myśl samobójcza: W specjalistycznych ośrodkach, pod ścisłym nadzorem, ketamina jest stosowana w niskich dawkach do szybkiego łagodzenia objawów ciężkiej depresji opornej na inne metody leczenia oraz w nagłych stanach zagrożenia życia związanych z myślami samobójczymi.

Dawkowanie

Dawkowanie ketaminy jest ściśle indywidualizowane i zależy od wskazań, stanu pacjenta, metody podania (dożylnie, domięśniowo, donosowo) oraz masy ciała. Lek jest zawsze podawany przez wykwalifikowany personel medyczny, a dawkowanie jest ustalane przez lekarza anestezjologa lub psychiatrę. Nigdy nie należy samodzielnie modyfikować dawki ani sposobu podania.

Przeciwwskazania

Główne przeciwwskazania do stosowania ketaminy obejmują:

• Niekontrolowane, wysokie ciśnienie krwi (ciężkie nadciśnienie tętnicze).
• Ciężka choroba serca, w tym niewydolność serca, dławica piersiowa lub niedawny zawał serca.
• Tętniaki (zwłaszcza w obrębie mózgu lub dużych naczyń).
• Stan po udarze mózgu.
• Ciężka jaskra lub urazy gałki ocznej (ze względu na możliwy wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego).
• Niektóre zaburzenia psychotyczne (np. schizofrenia, ciężkie epizody manii), zwłaszcza w przypadku stosowania w wyższych dawkach.
• Stan rzucawkowy lub przedrzucawkowy u kobiet w ciąży.
• Nadwrażliwość na ketaminę lub którykolwiek składnik preparatu.

Działania niepożądane

Najczęściej obserwowane działania niepożądane to:

• Układ sercowo-naczyniowy: Wzrost ciśnienia krwi i tętna (często przejściowy i łagodny).
• Układ nerwowy/psychiczne: Omamy, żywe sny, splątanie, dezorientacja, lęk, pobudzenie (tzw. zjawiska wybudzeniowe), które mogą występować podczas i po wybudzeniu ze znieczulenia. Mogą być redukowane przez jednoczesne podanie innych leków.
• Układ pokarmowy: Nudności, wymioty, zwiększone wydzielanie śliny.
• Układ moczowy: W przypadku długotrwałego i/lub wysokodawkowego stosowania ketaminy (np. w nadużywaniu) może dojść do uszkodzenia układu moczowego, w tym do zapalenia pęcherza moczowego (tzw. pęcherz ketaminowy).
• Układ oddechowy: Rzadko, ale może wystąpić łagodne spowolnienie lub nieregularność oddechu.

Interakcje

Ketamina może wchodzić w interakcje z innymi lekami, wpływając na ich działanie lub nasilając działania niepożądane:

• Leki wpływające na ośrodkowy układ nerwowy: Stosowanie z opioidami, benzodiazepinami, alkoholem, barbituranami może nasilać efekt sedacji i depresji oddechowej.
• Leki obniżające ciśnienie krwi: Mogą osłabiać wzrost ciśnienia krwi wywołany ketaminą, a po zaniku działania ketaminy mogą prowadzić do niedociśnienia.
• Hormony tarczycy: Mogą nasilać efekty ketaminy na układ sercowo-naczyniowy (wzrost ciśnienia i tętna).
• Leki sympatykomimetyczne: Mogą nasilać działanie ketaminy na układ krążenia.

Uwagi

• Ciąża i karmienie piersią: Ketamina powinna być stosowana w ciąży tylko w przypadku absolutnej konieczności i gdy korzyści dla matki przewyższają potencjalne ryzyko dla płodu. W przypadku karmienia piersią należy skonsultować się z lekarzem, który oceni ryzyko dla dziecka.
• Prowadzenie pojazdów i obsługa maszyn: Po podaniu ketaminy zdolność do prowadzenia pojazdów i obsługi maszyn jest znacznie upośledzona. Należy unikać tych czynności przez co najmniej 24 godziny po podaniu leku, lub dłużej, w zależności od zaleceń lekarza i ustąpienia wszelkich objawów niepożądanych.
• Potencjał nadużywania: Ketamina jest substancją, która może prowadzić do uzależnienia psychicznego i fizycznego, zwłaszcza przy długotrwałym i niewłaściwym stosowaniu. Z tego powodu jej podawanie musi być ściśle monitorowane przez personel medyczny i odbywać się wyłącznie w ramach wskazań terapeutycznych.
• Nadzór medyczny: Ze względu na profil działania i potencjalne ryzyka, ketamina jest lekiem podawanym wyłącznie przez wykwalifikowany personel medyczny, w warunkach szpitalnych lub ambulatoryjnych zapewniających odpowiednie monitorowanie pacjenta.