Nietolerancja fruktozy: przyczyny, objawy, leczenie

Nietolerancja fruktozy to jedna z nadwrażliwości pokarmowych, które dają wiele nieprzyjemnych dolegliwości i wymagają wprowadzenia zmian w codziennej diecie. Sprawdź, jakie są objawy nietolerancji fruktozy, jak ją zdiagnozować i leczyć.

Nietolerancja fruktozy: co to jest?

Nietolerancja fruktozy to nic innego jak nieprawidłowa reakcja organizmu na spożycie tego cukru. 

• Fruktoza naturalnie występuje w wielu produktach spożywczych, zwłaszcza w owocach, sokach, miodzie i białym cukrze (sacharozie), dodawanym m.in. do słodyczy i słodkich przekąsek. 
• Wątroba metabolizuje fruktozę, a następnie przekształca ją w glukozę, glikogen i kwas mlekowy.
• Zdarza się jednak, że metabolizm zachodzi nieprawidłowo, a fruktoza w dużych ilościach gromadzi się w wątrobie, prowadząc do jej uszkodzenia. Fruktoza może trafić też do jelita grubego, powodując nieprzyjemne objawy żołądkowo-jelitowe.

Sprawdź, czym jest alergia pokarmowa i czym różni się od nietolerancji pokarmowej.

Nietolerancja fruktozy: przyczyny

Dlaczego organizm nie toleruje fruktozy? Przyczyny są złożone i wciąż nie do końca poznane. 

• U części osób występuje tzw. zespół złego wchłaniania fruktozy. Zazwyczaj jest objawem lub powikłaniem innych problemów gastrologicznych, takich jak zespół jelita drażliwego (IBS), czy choroba Leśniowskiego i Crohna. 
• Nieprawidłowe wchłanianie glukozy może też wynikać z niedoboru GLUT5, czyli białka transportującego ten cukier przez błony komórkowe.
• Możliwa jest także dziedziczna nietolerancja fruktozy tzw. fruktozemia. Jest to zaburzenie metaboliczne polegające na niewystarczającej produkcji enzymu aldolazy fruktozo-1-fosforanowej potrzebnej do rozkładu fruktozy.

Znajomość przyczyny nietolerancji fruktozy jest bardzo ważna i niezbędna do zaplanowania odpowiedniego leczenia.

Nietolerancja fruktozy: objawy

Jakie są objawy nietolerancji fruktozy? W przypadku zespołu złego wchłaniania fruktozy najczęściej występują objawy żołądkowo-jelitowe, takie jak:

• wzdęcia;
• nadmierne oddawanie gazów;
• biegunka;
• ból brzucha;
• nudności.

Objawy skórne nietolerancji fruktozy są rzadkie, choć u niektórych osób może pojawić się wysypka lub zaczerwienienie skóry.

Fruktozemia jest poważniejszym schorzeniem o cięższym przebiegu. Pierwsze objawy często pojawiają się już we wczesnym dzieciństwie, na etapie rozszerzania diety o owoce i soki owocowe rozszerzana w owoce i soki owocowe. Objawy fruktozemii to m.in.:

• ciężka hipoglikemia;
• apatia;senność;
• drgawki;
• częste zakażenie dróg moczowych;
• brak apetytu.

Z czasem może dojść też do uszkodzenia wątroby i kanalików nerkowych.

Nietolerancja fruktozy: diagnostyka

Niepojące objawy pojawiające się po spożyciu produktów bogatych w fruktozę wymagają konsultacji lekarskiej. Jak sprawdzić nietolerancję fruktozy? 

• Pierwszym elementem diagnostyki jest dokładny wywiad. Zastanów się, od kiedy występują dolegliwości i kiedy są najbardziej nasilone. Te informacje będą podstawą do zaplanowania dalszych kroków. 
• W przypadku podejrzenia nieprawidłowego wchłaniania fruktozy lekarz może skierować się na oddechowy test nietolerancji fruktozy. 
• W celu wykluczenia fruktozemii konieczne są badania genetyczne w kierunku mutacji odpowiedzialnych za wystąpienie choroby.

Sprawdź testy na nietolerancje pokarmowe, które możesz wykonać samodzielnie.

Nietolerancja fruktozy: leczenie

Podstawową metodą leczenia nietolerancji fruktozy jest dieta eliminacyjna. Należy ją wprowadzić zarówno w przypadku zaburzonego wchłaniania fruktozy, jak i fruktozemii. Główną różnicą jest zakres wprowadzanych eliminacji i restrykcyjność diety. 

• Pacjenci z fruktozemią muszą całkowicie wyeliminować fruktozę z diety i stosować się do tego zalecenia przez całe życie. 
• Natomiast osoby z nieprawidłowym wchłanianiem fruktozy często tolerują niewielkie ilości fruktozy, a ich dieta nie musi być tak restrykcyjna. 
• Zdarza się też, że po wyleczeniu choroby podstawowej np. IBS lub SIBO, tolerancja fruktozy ulega znacznej poprawie.

Nietolerancja fruktozy: co jeść?

Dieta przy nietolerancji fruktozy powinna być zgodna z ogólnymi zasadami zdrowego żywienia. Jedyną dodatkową modyfikacją jest konieczność ograniczania źródeł tego cukru. W praktyce pacjenci mogą śmiało jeść produkty, takie jak:

• warzywa;
• niektóre owoce o niskiej zawartości fruktozy;
• pełnoziarniste produkty zbożowe;
• naturalny, niesłodzony nabiał (np. sery, jogurty, kefiry);
•  ryby, owoce morza;
• mięso i jaja;
• orzechy, pestki, nasiona;
• tłuszcze roślinne;
• suszone i naturalne zioła oraz przyprawy.

Czego nie wolno jeść przy nietolerancji fruktozy? Produkty zakazane zawierają dużą ilość tego dwucukru, m.in.:

• miód pszczeli naturalny i sztuczny oraz produkty z dodatkiem miodu;
• soki owocowe (świeżo wyciskane i w kartonach), napoje i nektary owocowe;
• niektóre owoce;
•  suszone owoce;
• owoce w puszkach;
• musy i przeciery owocowe;
• słodycze i napoje słodzone syropem fruktozowym lub glukozowofruktozowym;
• produkty dla diabetyków słodzone fruktozą;
•  żele i odżywki węglowodanowe dla sportowców zawierające dodaną glukozę;
• pieczywo cukiernicze z dodatkiem cukru, lukru i karmelu.

Dla pacjentów z nietolerancją fruktozy często najbardziej problematycznymi produktami są owoce. Te, które zawierają najwięcej fruktozy to m.in.:

• jabłka;
• gruszki;
• winogrona;
• mango;
• figi. 

Owoce o mniejszej zawartości fruktozy to przede wszystkim:

• owoce jagodowe (truskawki, maliny, borówki);
• awokado;
• ananas;
• mandarynki;
• kiwi.

Na ogół nie trzeba całkowicie z nich rezygnować, a spożywane w umiarkowanych ilościach mogą być prozdrowotnym elementem diety. Kluczowe jest natomiast unikanie produktów przetworzonych, do których podczas produkcji dodaje się fruktozę i jej podobne (słodycze, słone przekąski, płatki śniadaniowe, słodkie napoje).

Nietolerancja fruktozy: najczęstsze pytania

Poznaj odpowiedzi na najczęstsze pytania dotyczące nietolerancji fruktozy.

Czy SIBO to nietolerancja fruktozy?

Nie, SIBO i nietolerancja fruktozy to dwa odrębne schorzenia. Ich obraz kliniczny jest jednak bardzo podobny i mogą ze sobą współwystępować. SIBO polega na rozroście bakterii w jelicie cienkim, a nietolerancja fruktozy jest związana z zaburzeniami wchłaniania lub mutacjami genetycznymi.

Co na ból brzucha przy nietolerancji fruktozy?

Podstawową i tak naprawdę jedyną metodą leczenia nietolerancji fruktozy jest ograniczenie produktów będących jej źródłem. Warto przeanalizować dokładnie swoją dietę (w tym skład gotowych produktów) i ograniczyć te, które zawierają fruktozę pod jakąkolwiek postacią.

Sprawdź, skąd bierze się ból brzucha po jedzeniu i jak sobie z nim radzić.

Jak sprawdzić, czy ma się nietolerancję fruktozy?

W diagnostyce nietolerancji fruktozy wykorzystuje się testy oddechowe oraz badania genetyczne. Testy oddechowe mają zastosowanie przy podejrzeniu nieprawidłowego wchłaniania. Natomiast badania genetyczne zlecane są pacjentom, których objawy wskazują na fruktozemię, czyli genetyczne zaburzenia metabolizmu fruktozy.

Podsumowanie

Nietolerancja fruktozy to zaburzenie, w którym organizm nie jest w stanie prawidłowo metabolizować fruktozy, co prowadzi do dolegliwości głównie ze strony układu pokarmowego. Objawy pojawiają się zwykle krótko po spożyciu fruktozy i mogą mieć różny stopień nasilenia. Podstawową metodą leczenia jest dieta eliminacyjna ograniczająca produkty bogate we fruktozę. Przed rozpoczęciem leczenia konieczna jest prawidłowa diagnostyka w celu oceny przyczyny problemu. Jeśli nietolerancja fruktozy ma charakter genetyczny, konieczne jest ścisłe przestrzeganie diety i regularne kontrole lekarskie.