Staw skokowy - ćwiczenia, budowa, rehabilitacja i profilaktyka

Staw skokowy jest jednym z najbardziej obciążonych i narażonych na urazy stawów w ludzkim organizmie. Jego skomplikowana budowa powoduje, że niewielki, ale nieodpowiedni ruch może doprowadzić do uszkodzeń jego struktur. Urazy stawu skokowego wymagają odpowiedniego leczenia i rehabilitacji.

Staw skokowy bierze udział w każdym podskoku i zgięciu stopy, dlatego jest szczególnie eksploatowany podczas uprawiania różnych dyscyplin sportowych: biegania, gry w piłkę, koszykówkę, siatkówkę, baseball, rugby. Szacuje się, że urazy stawu skokowego przydarzają się ok. 6 proc. wszystkich aktywnych młodych ludzi. U sportowców ryzyko urazu gwałtownie wzrasta i wynosi:

• u koszykarzy 40 procent,
• u piłkarzy 30 procent,
• u siatkarzy 20 procent.

Ale w grupie ryzyka nie znajdują się tylko zdrowi i uprawiający sport ludzie, problemy ze stawem skokowym miewają także osoby otyłe i cukrzycy. Kłopoty ze stawem skokowym mogą pojawić się w wyniku urazów: skręcenia i złamania, ale także reumatoidalnego zapalenia oraz innych chorób stawów i zmian zwyrodnieniowych.

Budowa stawu skokowego

Staw skokowy jest odpowiedzialny za poruszanie stopą. Może się ona dostosowywać do nierównego podłoża, zginać i prostować dzięki dwóm elementom – stawowi skokowemu górnemu i stawowi skokowemu dolnemu. Mięśnie zapewniają stopie stabilizację czynną, więzadła zaś stabilizacje bierną.

Staw skokowy górny (tzw. skokowo-goleniowym) to prostu kostka, która umożliwia zgięcie grzbietowe i podeszwowe, np. podczas stania na palcach. To staw typu zawiasowego, w którym łączą się kości: piszczelowa, strzałkowa i skokowa. Po bokach stawu znajdują się cztery więzadła: przyśrodkowe, skokowo-strzałkowe przednie, skokowo-strzałkowe tylne i piętowo-strzałkowe.

Staw skokowy dolny (tzw. skokowo-piętowo-łódkowy) jest odpowiedzialny za odwracanie i nawracanie stopy, co pozwala na dostosowanie się do niestabilnego podłoża. Staw łączy kość skokową z kością piętową oraz kością łódkowatą. Zbudowany jest też z ośmiu więzadeł: tylnego, przedniego, przyśrodkowego, bocznego, międzykostnego, piętowo-łódkowego podeszwowego, rozdwojonego, skokowo-łódkowego.

Staw skokowy urazy

Do najczęstszych urazów stawu skokowego należą skręcenia i uszkodzenia więzadeł. Rzadziej dochodzi do zwichnięć i złamań w obrębie stawu skokowego. Oto czym różnią się te urazy i jak się objawiają:

• skręcenie stawu skokowego – rozróżniamy trzy stopnie skręcenia stawu. Ze skręceniem stawu I stopnia mamy do czynienia, gdy dochodzi do naciągnięcia więzadeł, lekkiego pęknięcia w obrębie torebki stawowej. W okolicy kostki widoczna jest niewielka opuchlizna, a pacjent odczuwa ból w trakcie dotykania więzadła strzałkowo-skokowego przedniego. Przy skręceniu stawu II stopnia dochodzi do naderwanie więzadeł, rozerwania torebki stawowej. Opuchlizna jest dużo większa, do tego na nodze pojawia się krwiak, a ból powoduje dotykanie okolicy więzadła strzałkowo-skokowego przedniego i więzadła strzałkowo-piętowego. Z powodu bólu pacjent nie może też stanąć na skręconej nodze. W ostatnim stopniu więzadła zostają rozerwane, ból i obrzęk jest bardzo duży.
  
  
• zwichnięcie stawu skokowego – do urazu dochodzi wtedy, kiedy kości przemieszczą się względem siebie w nieprawidłowy sposób, może to doprowadzić do rozerwania torebki stawowej, a czasem także więzadeł. Zwichnięcie jest najczęściej wynikiem złego ustawienia stopy w czasie biegu lub marszu po nierównym terenie. Pierwszym objawem jest silny ból, do którego z czasem dochodzi opuchlizna.
  
  
• złamanie stawu skokowego – można je podzielić na 3 typy: jednokostkowe, dwukostkowe lub trójkostkowe. Najczęściej dochodzi do złamania kości goleni, w wielu przypadkach u pacjenta występuje złamanie z przemieszczeniem. Ból jest silny, podobnie, jak opuchlizna i zasinienie w obrębie stopy.
  
  

Staw skokowy leczenie

Rodzaj leczenia jest związany z rodzajem urazu w obrębie stawu skokowego. Jeśli tylko doszło do naciągnięcia więzadeł pomogą maści i okłady chłodzące. Pacjent powinien ograniczyć ruch i nie forsować stopy. Gdy więzadła zostaną naderwane lekarz może zalecić stosowanie opasek na staw skokowy, ortez, czy specjalnych stabilizatorów, które mają za zadanie ustabilizować kostkę. Gdy dochodzi do rozerwania więzadeł najczęściej podejmowana jest decyzja o usztywnieniu nogi w gipsie lub stabilizatorze stawu skokowego.

W skomplikowanych złamaniach może dojść do konieczności operacji.

Rehabilitacja stawu skokowego

Nieodłącznym elementem leczenia jest rehabilitacja stawu skokowego. Fizjoterapeuta będzie pomocny, zwłaszcza gdy doszło do niestabilności stawu skokowego. Do najpopularniejszych form fizjoterapii, które są pomocne m.in. w rehabilitacja po skręceniu stawu skokowego są:

• terapia manualna (mobilizacja stawu skokowego pozwala zwiększyć ruchomość w stawach, manipulacja pozwala uruchomić staw, masaż dobrze wpływa na skórę, mięśnie, powięzi, nerwy, wiązadła, ścięgna, okostną, a neuromobilizacja pomaga usprawnić nerwy);
  
  
• kinesiotaping (naklejanie na skórę specjalnych plastrów, które zmniejszają ból, obrzęk i siniaki, usprawniają krążenie, znoszą napięcie mięśniowe, stabilizują sam staw);
  
  
• suche igłowanie (nakłuwanie igłą odpowiednich miejsc doprowadza do rozluźnienia napięć mięśni, przywrócenia odpowiedniego tonusu mięśniowego, udaje się w ten sposób zmniejszyć stan zapalny i ból, i obrzęk);
  
  
• terapia laserowa (wiązka światła lasera pozwala na redukcję stanu zapalnego, bólu, ma działanie biostymulujące i przyspiesza gojenie się tkanki miękkiej);
  
  
• hydromasaż (działa przeciwbólowo, rozluźniająco, szczególnie polecane są kąpiele z wykorzystaniem wiru wodnego);
  
  
• ultradźwięki (ultradźwięki działają rozluźniająco, poprawiają krążenie krwi i redukują opuchliznę);
  
  
• fala uderzeniowa (akustyczne fale, które przenoszą energię w chore miejsce działają przeciwbólowo, rozluźniająco, poprawiają krążenie krwi i usprawniają regenerację tkanek).
  
  

Ćwiczenia na staw skokowy

Warto zapytać rehabilitanta o to, jakie są przydatne ćwiczenia po skręceniu stawu skokowego. Ćwiczenia można wykonywać na podłożu stabilnym lub niestabilnym. Do tej pierwszej grupy zaliczamy stanie na jednej nodze, półprzysiad w staniu na jednej nodze, wspięcia na palce w staniu na jednej nodze, skręty tułowia w staniu na jednej nodze.

Ćwiczenia można wykonywać także stojąc na materacu, trampolinie, specjalnym gumowym dysku, poduszce sensomotorycznej, piłce Bosu. Warto wtedy wykonywać wykroki w przód i w tył, przeskoki jednonóż przez przeszkodę w bok, przeskoki jednonóż przez sznurek do przód i w bok, wyskok obunóż z lądowaniem na jednej nodze w półprzysiadzie.

Staw skokowy profilaktyka

Urazów stawu skokowego można uniknąć, jeśli będziemy pamiętać o kilku podstawowych zasadach: porządna rozgrzewka jest konieczna przed każdą aktywnością fizyczną, obciążenie organizmu w czasie treningu powinno się zwiększać stopniowo, regularnie wykonywany stretching uelastycznia struktury stawu skokowego. Dobry jest każdy rodzaj ruchu, ważne, żeby był wykonywany z rozsądkiem.