Kolendra : właściwości, zastosowanie i porady kulinarne

Kolendra to przyprawa, która od wieków króluje w kuchniach świata, szczególnie w Azji, Ameryce Południowej oraz w rejonie Morza Śródziemnego. Znana zarówno ze swoich wyjątkowych walorów smakowych, jak i z działania prozdrowotnego, zyskuje na popularności również w Polsce. W artykule przyjrzymy się bliżej tej fascynującej roślinie – od właściwości zdrowotnych po zastosowanie kulinarne, a także podpowiemy, kiedy i jak najlepiej ją dodawać do potraw.

Kolendra – co to za roślina?

Kolendra siewna (Coriandrum sativum L) to jednoroczna roślina zielna należąca do rodziny selerowatych. W naturalnych warunkach występuje na obszarach basenu Morza Śródziemnego i Azji Zachodniej, ale uprawa kolendry rozprzestrzeniła się na cały świat. Gatunek kolendra siewna ceniony jest zarówno za aromatyczne liście, jak i za nasiona, które pełnią funkcję przyprawy.

Rośliny kolendry potrzebują słonecznego stanowiska i żyznej, przepuszczalnej gleby. Kolendra preferuje umiarkowane podlewanie, a młode rośliny kolendry wymagają regularnego nawadniania i ochrony przed przymrozkami. W polskich warunkach klimatycznych kolendra siewna wymaga dobrze nasłonecznionego miejsca i gleb o odczynie obojętnym.

Liście, nasiona i kwiaty – pełen wachlarz smaków i zapachów

W kuchni wykorzystywane są zarówno liście kolendry, jak i suszonych nasion kolendry. Młode liście kolendry mają świeży, lekko cytrusowy zapach, który dla wielu osób jest orzeźwiający, choć niektórzy określają go jako „mydlany” – za sprawą obecności aldehydu decylowego. Świeże liście kolendry używa się głównie jako dodatek do potraw tuż przed podaniem, by zachować ich intensywny aromat.

Owoce kolendry, powszechnie nazywane nasionami, mają słodszy, cieplejszy aromat i są często stosowane w formie zmielonej jako kolendra mielona. Nasiona kolendry pomagają w trawieniu, łagodzą wzdęcia i mają właściwości przeciwzapalne.

Kwiaty kolendry, choć rzadziej spotykane w kuchni, są jadalne i mogą stanowić atrakcyjny dodatek do sałatek lub deserów.

Kolendra ma właściwości zdrowotne

Kolendra ma szereg właściwości zdrowotnych, które są wykorzystywane zarówno w kuchni, jak i w medycynie naturalnej. Regularne spożywanie kolendry może przynieść wiele korzyści:

• Właściwości lecznicze kolendry obejmują działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze i detoksykujące.
• Olejek eteryczny (Oleum Coriandri) pozyskiwany z nasion działa rozkurczowo na mięśnie gładkie jelit i pomaga w leczeniu problemów trawiennych.
• Woda kolendrowa to tradycyjny napar stosowany na poprawę trawienia oraz obniżenie poziomu cukru we krwi.

Właściwości zdrowotne kolendry zostały potwierdzone w licznych badaniach. Kolendra ma właściwości antyoksydacyjne, wspomaga pracę wątroby oraz działa oczyszczająco na organizm.

Kiedy dodawać kolendrę do potraw?

W zależności od części rośliny, kolendrę można dodawać na różnym etapie przygotowywania dania. Świeża kolendra najlepiej smakuje, gdy dodana jest na końcu gotowania lub już na talerzu. Dzięki temu zachowuje swój charakterystyczny aromat i delikatną strukturę.

Kolendra mielona i nasiona kolendry są bardziej odporne na temperaturę i mogą być dodawane już na początku smażenia czy gotowania, by uwolnić pełnię smaku.

Zastosowanie kolendry w kuchni

Zastosowanie kolendry jest bardzo szerokie. Kolendra dodaje potrawom egzotycznego aromatu i głębi. W kuchni indyjskiej, tajskiej i meksykańskiej jest niemal nieodzownym składnikiem.

Kolendra w kuchni meksykańskiej i nie tylko

Przyprawy do dań meksykańskich często zawierają kolendrę – zarówno świeże liście, jak i mielone nasiona. Świeża kolendra jest podstawą popularnego guacamole czy salsy. Przyprawy meksykańskie z kolendrą podkreślają smak fasoli, kukurydzy i mięsa.

Podobnie kolendra wykorzystywana jest w kuchni azjatyckiej – zwłaszcza tajskiej, wietnamskiej i chińskiej. Przyprawy do dań peruwiańskich oraz przyprawy do dań fusion również często bazują na kolendrze jako jednym z kluczowych składników.

Przyprawy do sosów i dań głównych

Kolendra świetnie komponuje się z pomidorami, czosnkiem, cebulą i chili, dlatego jest idealnym dodatkiem do sosów, zwłaszcza tych opartych na kuchni śródziemnomorskiej. Przyprawy do sosów z kolendrą nadają im głębokości i lekkiego korzennego aromatu.

Kolendra siewna – zastosowanie w ogrodzie i doniczce

Gatunek kolendra siewna z powodzeniem można uprawiać zarówno w ogrodzie, jak i w doniczce na parapecie. Uprawa kolendry nie jest trudna, ale roślina ma swoje wymagania. Kolendra siewna wymaga regularnego podlewania i dostępu do światła słonecznego.

Sadzonki kolendry można kupić w sklepach ogrodniczych lub samodzielnie wysiać nasiona wczesną wiosną. Roślina najlepiej rośnie w temperaturze około 20°C. Młode liście kolendry najlepiej ścinać na bieżąco, gdyż ich zbieranie pobudza roślinę do dalszego wzrostu.

Przechowywanie i suszenie kolendry

Świeża kolendra jest bardzo delikatna i szybko więdnie, dlatego najlepiej spożywać ją bezpośrednio po zbiorach. Można ją jednak przechowywać w lodówce zawiniętą w wilgotny papierowy ręcznik.

Nasiona kolendry oraz suszone liście można przechowywać w szczelnie zamkniętych pojemnikach. Suszonych nasion kolendry używa się często do przygotowywania mieszanek przyprawowych, np. curry, garam masala czy meksykańskich mieszanek do taco.

Ciekawostki i dodatkowe informacje

• Kolendra ma wiele nazw w zależności od regionu – w Indiach znana jest jako „dhaniya”, a w krajach anglojęzycznych najczęściej jako „cilantro” (w odniesieniu do liści) i „coriander” (dla nasion).
• Zapach kolendry bywa kontrowersyjny – jedni go uwielbiają, inni nie tolerują, co może być związane z genetyką i różnicami w odbieraniu aldehydów.
• Kolendra siewna zastosowanie znajduje również w kosmetyce – olejek eteryczny z kolendry działa odświeżająco i antybakteryjnie.

Podsumowanie

Kolendra to wyjątkowa roślina o szerokim spektrum zastosowań – zarówno kulinarnych, jak i leczniczych. Gatunek kolendra siewna to nie tylko ozdoba ogrodu, ale przede wszystkim wszechstronny składnik codziennej diety. Liście kolendry używa się w świeżej formie do sałatek, dań głównych i sosów, a nasiona kolendry pomagają w trawieniu i stanowią doskonałą przyprawę. Regularne spożywanie kolendry może wspierać zdrowie i poprawiać samopoczucie. Warto więc włączyć tę roślinę do swojej kuchni i korzystać z jej niezwykłych właściwości na co dzień.

Źródła:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5485961/
2. https://www.healthline.com/nutrition/coriander-benefits
3. https://www.agronomie.pl/rosliny-uprawne/kolendra-siewna-coriandrum-sativum/