Promieniowanie UV - na czym polega?

Promieniowanie UV to nie mit. Już pierwsze majowe słońce potrafi dostarczyć solidnej dawki promieni UV, które nie tylko pięknie opalają, ale też poważnie mogą zaszkodzić naszemu zdrowiu. Dlatego przed wyjazdem dowiedz się, czym jest promieniowanie UV  (w tym promieniowanie UVA i promieniowanie UVB), co oznacza indeks UV, jaki filtr UV dobrać do naszej karnacji, dlaczego tak ważne są okulary z filtrem UV 400.

Promieniowanie UV

Promieniowanie UV (ultrafioletowe) to promieniowanie elektromagnetyczne o długości fali 100-400 nm. Promieniowanie UV stanowi część promieniowania słonecznego (oprócz promieniowania podczerwonego oraz światła widzialnego). Promieniowanie UV dzieli się na trzy pasma:

• Promieniowanie UVA, o długości fali 315-380 nm, które stanowi 95 do 97 procent promieniowania UV docierającego na Ziemię ze Słońca, niezależnie od pogody i pory roku.
• Promieniowanie UVB, o długości fali 280-315 nm, stanowiące około 3-5 procent promieniowania UV, które dociera na powierzchnię naszej planety. Szczególnie silne w okresie letnim, zależne od kąta padania promieni słońca i przejrzystości powietrza.
• Promieniowanie UVC, o długości fali 100-280 nm. Tego typu promieniowanie jest całkowicie pochłaniane przez atmosferę, dlatego nie dociera na Ziemię.

Przyjrzyjmy się teraz bliżej dwóm pierwszym typom promieniowania UV.

Sprawdź: Prepraty do opalania

Promieniowanie UVB

Promieniowanie UVB w większym stopniu, niż UVA, jest zatrzymywane przez atmosferę (a dokładnie – jej warstwę ozonową), dlatego na powierzchnię Ziemi dociera w stosunkowo niewielkiej ilości. Nie mniej, promieniowanie UVB ma największy wpływ na szereg procesów biologicznych, fizycznych i chemicznych odbywających się na naszej planecie. Z punktu widzenia człowieka najważniejsze są dwie informacje. To właśnie promieniowanie UVB odpowiada za opalanie skóry, ale też oparzenia słoneczne,a także ewentualne późniejsze zmiany nowotworowe powstałe wskutek nadmiernej ekspozycji na działanie słońca. Z drugiej strony promieniowanie UVB stymuluje syntezowanie niezbędnej dla człowieka witaminy D3, odpowiedzialnej za prawidłowy rozwój kości (jej brak prowadzi do rozwoju krzywicy u dzieci i osteoporozy u dorosłych – permanentne zachmurzenie i zadymienie nad XIX-wieczną Anglią były obwiniane o wywołanie „epidemii” krzywicy wśród tamtejszych dzieci w czasach rewolucji przemysłowej). Z informacji tych jasno wynika, że promieniowanie UVB ma oddziaływanie zarówno pozytywne, jak i negatywne. Wszystko jest kwestią odpowiedniego balansu. Mówiąc wprost: dla zdrowego rozwoju i funkcjonowania potrzebujemy niewielkich dawek promieniowania UVB, ale przed długotrwałą ekspozycją na jego działanie powinniśmy się chronić.

Promieniowanie UVA

Promieniowanie UVA dociera na Ziemię w większej ilości niż UVB. Skutki jego działania nie są jednak widoczne w tak oczywisty i natychmiastowy sposób. W odróżnieniu od UVB, promieniowanie UVA nie powoduje widocznych oparzeń. Dociera jednak ten typ fal do zdecydowanie głębszych warstw skóry, uszkadzając nie tyle naskórek, ale skórę właściwą. Promieniowanie UVA powoduje uwalnianie wolnych rodników, co z kolei przyspiesza procesy starzenia się skóry. To właśnie promieniowanie UVA emitowane jest przez lampy w solariach, stąd powtarzające się apele o ostrożność i umiar w korzystaniu z tego typu źródeł sztucznej opalenizny.

Indeks UV

Promieniowanie UVB powoduje widoczne oparzenia skóry, które manifestują się poprzez charakterystyczny rumień. Jednostką miary siły promieniowania UVB odpowiedzialnego za wywołanie owego rumienia, jest indeks UV – w skrócie UVI. Im wyższa wartość UVI, tym większe ryzyko wystąpienia rumienia. Skala UVI zawiera się w przedziale od 0 do 16. W Polsce maksymalne wartości UVI sięgają pułapu 10-11, co jest uznawane za bardzo wysokie zagrożenie poparzeniem. W krajach położonych bliżej równika, a także w wysokich górach, wartości UVI przekraczają 11, co jest wartością ekstremalną. W zależności od prognozowanego na dany dzień indeksu UV, zaleca się stosowanie następujących środków ochronnych:

• Indeks UV 1-2: brak konieczności ochrony przed słońcem
• Indeks UV 3-7: przebywanie w cieniu w godzinach popołudniowych, stosowanie kremów z filtrem UV oraz okularów z filtrem UV 400
• Indeks UV 8-16: unikanie przebywania na dworze w godzinach popołudniowych, bezwzględne stosowanie kremów z filtrem UV oraz okularów ochronnych, a także nakrycia głowy

Filtr UV, czyli jak chronić się przed promieniowaniem UV

Filtr UV to pojęcie występujące w kilku dziedzinach życia: fotografii, optyce oraz kosmetologii. We wszystkich sytuacjach chodzi jednak o jedno i to samo – ochronę przed skutkami promieniowania UV. Nas szczególnie interesuje zastosowanie filtrów UV w kosmetologii. Wyróżniamy dwa typy filtrów UV stosowanych w balsamach chroniących nas przed oparzeniami słonecznymi:

• Filtry UV chemiczne. Związki takie otokrylen, trisiloksan drometrizolu czy awobenzon pochłaniają promieniowanie UVA i UVB, a jednocześnie działają przeciwutleniająco, wpływają na redukcję wolnych rodników, hamując tym samym procesy starzenia stymulowane przez słońce. Filtry UV chemiczne mogą jednak w większym stopniu wywoływać reakcje alergiczne.
• Filtry UV fizyczne – należą do nich dwutlenek tytanu i tlenek cynku. Same w sobie nie są zbyt skuteczne, w dodatku wybielają skórę. Dla wzmocnienia efektu, występują z innymi substancjami, na przykład silikonem.

W przypadku obu typów filtra UV podnoszone są wątpliwości dotyczące skuteczności oraz ewentualnych skutków ubocznych stosowania, nie mniej współczesny stan nauki pozwala dobitnie stwierdzić, że stanowią one najlepszą ochronę przed skutkami promieniowania UV.

Czytaj też: Wszystko, co musisz wiedzieć o filtrach słonecznych

Filtr UV – czym jest SPV

Podstawową informacją, której szukamy na opakowaniach kremów do opalania, jest wskaźnik SPV, aczkolwiek wiele osób działa na tym polu intuicyjnie, wiedząc jedynie, że większy SPV oznacza większą ochronę przed słońcem. SPV to skrót od angielskiego Sun Protection Factor. Wysokość SPV wskazuje nam, jaką procentowo ilość promieniowania UV pochłania dany środek. I tak, dla przykładu SPV 10 oznacza pochłanianie 85 procent wiązek ultrafioletowych, co przez producentów określane jest mianem „niskiej ochrony”. Ochrona wysoka zaczyna się od SPV 30 wzwyż – tego typu środki absorbują około 98 procent szkodliwego promieniowania. Oczywiście, dla naszego zdrowia najlepiej byłoby stosować kremy o jak najwyższym SPV, nie mniej wiązałoby się to z brakiem opalenizny – tak wymarzonej przez wiele osób. Dlatego za rozsądne zarządzanie ryzykiem uważa się stosowanie filtrów UV o mocy zależnej od karnacji oraz stopnia opalenizny (im jaśniejsza skóra, tym większa ochrona).

Filtr UV 400

Tak jak wspomnieliśmy, filtry UV do ochrony przed słońcem, stosuje się nie tylko w kosmetologii, ale i w optyce. Oprócz skóry, ochrony przed promieniowaniem UV potrzebują też nasze oczy. Oczu oczywiście nie smarujemy kremem, używamy natomiast w tym celu specjalnych okularów. Pamiętajmy – okulary przeciwsłoneczne bezwzględnie powinny być wyposażone w filtr UV, czego gwarancją może być zakup jedynie u sprawdzonych sprzedawców – najlepiej, jeśli są to salony optyczne.  Brak filtra, przy jednoczesnym przyciemnieniu szkła, oznacza bowiem zwiększoną ekspozycję na promieniowanie UV.

Okulary z filtrem UV muszą zawierać stosowną informację. Standardem dziś jest ochrona filtrem UV 400. Po okulary z mniejszym wskaźnikiem nie ma sensu sięgać. Czym jest filtr UV 400? Liczba 400 oznacza maksymalną długość fali, przed którą chronią nas szkła. Jak już powiedzieliśmy wyżej, promieniowanie UVA ma długość fali do 380 nm (a niektóre źródła podają, że do 400). Okulary z filtrem UV400 zapewniają nam więc teoretycznie całkowitą ochronę przez szkodliwym promieniowaniem.

Czytaj też: 10 porad, jak chronić oczy przed promieniowaniem UV