Kto to jest diabetyk? Z czego składa się jego dieta

Diabetyk to inaczej cukrzyk. Osoba, której życie musi być podane określonym rygorom, w szczególności dotyczącym kwestii żywienia. Diabetyk nieustannie powinien kontrolować parametry przyjmowanych pokarmów, tak aby zapewniać utrzymanie właściwej masy ciała (cukrzyca typu 2) lub odpowiedni balans pod kątem przyjmowanych dawek insuliny (cukrzyca typu 1).

Kto to jest diabetyk?

Diabetyk to osoba chora na cukrzycę – jedną z najgroźniejszych, a przy tym najpowszechniej występujących chorób metabolicznych. Na całym świecie cierpi na nią ponad 420 miliony ludzi, z czego 3 mln w Polsce (leczonych jest ok. 2 milionów). Wyróżniamy dwie podstawowe odmiany cukrzycy, różniące się patogenezą oraz sposobem leczenia, a także szczegółowymi wytycznymi dotyczącymi diety.

• Cukrzyca typu 2 – stanowi około 90 procent wszystkich przypadków choroby. W głównej mierze powodowana otyłością. Jej istotą jest odporność tkanek na insulinę, hormon metabolizujący cukry, czego efektem jest utrudnione wchłanianie glukozy, a w konsekwencji – jej podwyższone stężenie we krwi.
• Cukrzyca typu 1 – rzadsza (10 proc.), ale poważniejsza i trudniejsza do leczenia. Choroba autoimmunologiczna, w przebiegu której komórki odpornościowe organizmu wpływają destrukcyjnie na proces wytwarzania insuliny przez trzustkę.
  
  

Dieta dla diabetyka w cukrzycy typu 2

Diabetycy chorzy na cukrzycę typu 2 muszą stosować się do restrykcyjnych wytycznych ilościowych dotyczących przyjmowanych produktów. Podstawowe kryteria, jeśli chodzi o składniki pokarmowe dla diabetyków, to:

• niska zawartość węglowodanów łatwo przyswajalnych, w tym sacharozy, glukozy czy fruktozy (powinny zapewniać około 45 procent energii dostarczanej do organizmu wraz z pożywieniem, podczas gdy na białka przypadać ma 30-35 proc., zaś na tłuszcze – 15-20 proc.);
• niska kaloryczność (ustalana indywidualnie z diabetologiem oraz dietetykiem)n
• niski indeks glikemiczny (poniżej 50), czyli wskaźnik informujący o tym, jak dany produkt wpływa na podniesienie stężenia glukozy we krwi po spożyciu posiłku.
  
  

W praktyce diabetykom trudno byłoby sprawdzać i przeliczać każdy produkt z osobna. Dlatego wspólnie z lekarzem ustala się dzienne jadłospisy, składające się ze starannie wyselekcjonowanych produktów, w ściśle określonych ilościach. Co mogą jeść diabetycy przy cukrzycy typu 2?

Właściwe potrawy dla diabetyków

W menu dla diabetyków mogą się znaleźć następujące produkty:

• pieczywo żytnie, razowe, chrupkie, typu graham, z otrębami i nasionami;
• kasze grube, w tym gryczana, jaglana, pęczak;
• makarony z mąki razowej, płatki owsiane, brązowy ryż;
• chude mięso: cielęcina, kurczak, indyk, wołowina, królik;
• chude wędliny: szynka i polędwica drobiowa;
• wybrane ryby: szczupak, dorsz, pstrąg;
• chude mleko, chude sery;
• warzywa: pomidory, sałata, ogórki zielone i kiszone, kalafior, brokuły, kapusta, fasolka szparagowa, papryka, rzodkiewka, szczypiorek, pietruszka, seler naciowy;
• owoce cytrusowe, kiwi, jabłka, truskawki, jagody, wiśnie, czereśnie, porzeczki, maliny;
• oleje roślinne, w tym olej rzepakowy, oliwa z oliwek;
• woda, słaba herbata, kawa czarna (nie słodzona, bez mleka).
  
  

Zakazane dania dla diabetyków

Do produktów, które są niewskazane lub zakazane dla diabetyków należą natomiast:

• pieczywo pszenne, pieczywo z dodatkiem miodu
• rozgotowane kasze, ryż i makarony
• mąka pszenna, płatki śniadaniowe
• tłuste mięso: wieprzowina, baranina, gęś, podroby
• tłuste wędliny: salami, pasztet, boczek, kiełbasa
• owoce morza: krewetki, kalmary, małże
• tłuste mleko i sery
• warzywa: rozgotowane ziemniaki i marchew, zasmażane buraki, warzywa marynowane i konserwowe (np. groszek, kukurydza, ogórki)
• owoce: śliwki, gruszki, winogrona, banany, owoce suszone i z puszki
• tłuszcze - całkowicie zabronione: smalec, słonina, boczek, twarda margaryna, w ograniczonych ilościach dozwolone: olej słonecznikowy, sojowy, margaryny miękkie.
  
  

Ciasta dla diabetyków?

Trzymanie się diety dla diabetyków, nie oznacza rezygnacji ze spożycia cukrów, a jedynie stosowanie się do wyznaczonych parametrów. Poza tym warto pamiętać, że wbrew stereotypom, bogatym źródłem węglowodanów łatwo przyswajalnych są nie tylko wyroby słodkie, ale też określone rodzaje pieczywa, mięsa a nawet soków owocowych.

Istnieje znaczna ilość ciast i przekąsek, które mają akceptowane parametry, jeśli chodzi o zawartość węglowodanów, kaloryczność i indeks glikemiczny. W tym kontekście najczęściej wymienia się ciasto marchewkowe, ale też szarlotkę, ciasto drożdżowe a nawet sernik wiedeński.

Dieta dla diabetyka w cukrzycy typu 1

Zupełnie innymi zasadami muszą się kierować w żywieniu diabetycy chorujący na cukrzycę typu 1. W tym przypadku chodzi nie tyle o skład pokarmów jako taki, a właściwe wyważenie dawek przyjmowanej insuliny oraz zawartych w pożywieniu węglowodanów, białek i tłuszczy, a także kalorii. W tym celu, diabetycy zmuszeni są prowadzić nieustanne wyliczenia, dla ułatwienia posiłkując się tak zwanymi wymiennikami pokarmowymi.

1 wymiennik węglowodanowy to taka dawka danego produktu, w której znajduje się 10 gramów węglowodanów. Podobnie rzecz ma się w przypadku wymienników białkowych i tłuszczowych. Natomiast 1 wymiennik białkowo-tłuszczowy równy jest 100 kcal. Przykładowo, w przypadku chleba żytniego razowego, 1 wymiennik węglowodanowy równy jest 25 g produktu (to mniej więcej 1 cienka kromka). Tabele ze wszystkimi rodzajami wymienników oraz ich odniesieniem do konkretnych produktów, pacjenci powinni otrzymać od lekarza.

Źródła:

• Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2017 – Diabetologia Praktyczna, Polskie Towarzystwo Diabetologiczne, Via Medica Gdańsk, Czupryniak, K Strojek, Diabetologia 2016 - ViaMedica, Gdańsk
• Dieta w cukrzycy typu 1 – Szpital Uniwersytecki w Krakowie, www.su.krakow.pl/dietetyczny-plan-na-zdrowie
• Dieta w cukrzycy typu 2 – Szpital Uniwersytecki w Krakowie, www.su.krakow.pl/dietetyczny-plan-na-zdrowie