Ból brzucha u dzieci

Ból brzucha u dziecka najczęściej objawia się płaczem. Przyczyny są różne, nieraz trudne do zdiagnozowania. Ból brzucha u dziecka, w okolicy pępka i w innych miejscach, oznaczać może zwykłą kolkę, ale też poważną grypę, ciężkie zatrucie, reakcję stresową, nagły atak wyrostka i wiele innych schorzeń oraz zaburzeń. Co robić w takiej sytuacji? Co na ból brzucha u dziecka podać, aby złagodzić cierpienie malucha?

Ból brzucha u dzieci, zwłaszcza niemowląt i noworodków, a także maluchów w wieku przedszkolnym, to niemal codzienność. Przyczyny mogą być zróżnicowane, podobnie jak charakter, natężenie oraz dokładna lokalizacja dolegliwości. Ze względu na patomechanizm, wyróżnia się bóle trzewne, somatyczne lub rzutowane. Jeśli natomiast chodzi o konkretne schorzenia lub zaburzenia, najczęściej ból brzuszka u dziecka powodowany jest przez:

niewłaściwe, zbyt obfite żywienie – przejedzenie,
kolkę niemowlęcą,
refluks żołądkowo-przełykowy (fizjologiczny lub patologiczny),
nietolerancje i alergie pokarmowe,
zatrucie pokarmowe,
dyspepsję, czyli niestrawność wywołaną przez różnego rodzaju choroby,
grypę oraz tzw. grypę żołądkową,
pasożyty,
zapalenie wyrostka robaczkowego,
schorzenia układu moczowego,
zapalenie jelit,
zapalenia trzustki i wątroby,
zapalenie pęcherzyka żółciowego,
choroba wrzodowa żołądka,,
wgłobienie jelita,
inne choroby w obrębie jamy brzusznej,
zaburzenia i wady w obrębie innych części ciała – na przykład kręgosłupa,
stres – reakcje psychosomatyczne.

W większości przypadków dolegliwość jest niegroźna i ma związek z niedojrzałością czynnościową oraz anatomiczną układu trawiennego – efektem tego są jakże częste kolki lub fizjologiczny refluks. Bywają jednak sytuacje groźniejsze.

Ból brzucha u dziecka w okolicy pępka

Najczęściej zlokalizowany jest ból brzucha u dziecka w okolicy pępka – nieco nad lub pod. Bez szczegółowych badań, przynajmniej palpacyjnych, nie jest jednak możliwe określenie jego przyczyny – równie dobrze może to być niestrawność, jak i atak wyrostka robaczkowego. Ból brzucha sam w sobie uchodzi za objaw nieswoisty. Dodatkowo należy pamiętać, że wątpliwa jest sama lokalizacja bólu – czy aby na pewno odczuwany on jest przez dziecko w okolicy pępka?

Tego typu dolegliwości precyzyjnie można umiejscowić dopiero u maluchów nieco starszych. Noworodki i niemowlęta siłą rzeczy nie potrafią zwerbalizować tego co czują, a jedynym sygnałem z ich strony jest płacz lub niespokojne zachowanie. Przedszkolaki natomiast potrafią powiedzieć, że boli je brzuch, mają jednak problem z umiejscowieniem dolegliwości. To wszystko sprawia, że diagnostyka i leczenie są niezwykle trudne i wymagają od lekarza znacznego doświadczenia.

Częste bóle brzucha u dziecka

Ból brzucha u dziecka sam w sobie nie jest niczym nadzwyczajnym i w większości przypadków nie musi być powodem do obaw, aczkolwiek zawsze wymaga konsultacji lekarskiej, jeśli jest:

silny, trwający nieprzerwanie ponad 24 godzin
występujący w różnym natężeniu, powtarzający się w niewielkich odstępach czasu przez minimum 2 miesiące

W pierwszym z wymienionych przypadków, w grę wchodzić może grypa żołądkowa czy zatrucie, ale też ostre zapalenie wyrostka robaczkowego, które wymaga natychmiastowej hospitalizacji oraz interwencji chirurgicznej. Jeśli chodzi natomiast o przewlekły (ponad 2 miesiące) lub nawracający ból brzucha, przyczyny mogą być zupełnie inne.

Gdy niemowlę płacze, a przy tym w charakterystyczny sposób podkurcza nóżki, napina brzuszek i napręża ciałko, najprawdopodobniej męczy go kolka. Tyleż nieprzyjemna, co niegroźna - jej przyczyną najczęściej jest niewłaściwa technika karmienia, skutkująca mimowolnym połykaniem przez dziecko dużych ilości powietrza.

Częste bóle brzucha u dziecka związane są też z refluksem – zaburzeniem polegającym na cofaniu się treści pokarmowej z żołądka do przełyku. U niemowląt refluks łatwo jest rozpoznać po charakterystycznym ulewaniu się jedzenia z buzi. Do ukończenia pierwszego roku życia zjawisko to jest normalne, fizjologiczne i nie należy się nim przejmować. U dzieci starszych nie powinno jednak występować i jako takie, kwalifikuje się do leczenia. Inną przyczyną częstego bólu brzucha u dziecka jest stres. To potężny czynnik, który wywołuje objawy somatyczne już u małych dzieci. Szczególnie często tego typu symptomy pojawiają się w pierwszych miesiącach po rozpoczęciu uczęszczania do przedszkola. To efekt lęku przed nową sytuacją, przed rozłąką z rodzicem.

Częste bóle brzucha u dziecka wiązać się też mogą z alergią pokarmową, zarówno na białka zawarte w mleku matki, jak i w innych składnikach pokarmowych (tego typu problemy ujawniają się około 3. miesiąca życia lub nieco później, po rozszerzeniu menu).

Ból brzucha u dziecka i gorączka

Częstą sytuacją jest jednoczesne występowanie bólu brzucha i gorączki u dziecka. Jest to zestaw charakterystyczny dla grypy – także tej zwykłej, niekoniecznie żołądkowej. Niemowlęta i małe dzieci rzadko chorują tak, jak dorośli, a więc z bólem gardła, katarem i kaszlem. Bardzo często infekcje wirusowe ograniczają się do gorączki oraz bólu brzucha właśnie.

Uwaga: tego typu objawów nigdy nie należy lekceważyć. Gorączka i związana z nią potliwość mogą być przyczyną znacznego odwodnienia, co w przypadku maluchów do 5. roku życia stanowi śmiertelne niebezpieczeństwo (z tego samego powodu równie groźne, a nawet groźniejsze są biegunki). Pamiętajmy, że gorączkować dziecko może także z innych przyczyn – podwyższona temperatura pojawia się na przykład w sytuacji zapalenia wyrostka robaczkowego.

Co na ból brzucha u dziecka?

Co podać na ból brzucha u dziecka, by złagodzić objawy? Lista środków farmaceutycznych jest mocno ograniczona, pamiętać też należy, że leki powinny być precyzyjnie dobrane przez lekarza (nigdy samodzielnie) pod kątem przyczyn – ustalenie tych nie zawsze jest możliwe.

Na kolkę jelitową i refluks – nie podajemy nic, ewentualnie zmniejszamy porcje pożywienia (przy zachowaniu dużej częstotliwości i regularności) oraz doskonalimy technikę karmienia (ważne jest, by dziecko ściśle obejmowało wargami sutek lub smoczek, co zapobiega połykaniu powietrza). Na tego typu ból brzucha można też stosować dostępną w aptekach herbatkę z kopru włoskiego.
Na biegunkę, zatrucie, grypę jelitową podajemy przede wszystkim duże ilości wody (może być zwykła, mineralna, ale polecane są też nawadniające preparaty, które dodatkowo uzupełniają zapas elektrolitów). Dziecko w ciągu kilku godzin, za sprawą obfitych wypróżnień, może stracić ponad 10 proc. wody z organizmu. To stan zagrażający życiu.
Na grypę oraz grypę jelitową najczęściej podaje się leki przeciwzapalne, zbijające temperaturę. W przypadku małych dzieci w grę wchodzi wyłącznie paracetamol oraz preparaty na bazie ibuprofenu.

Autor: Piotr Brzózka

Czytaj też:

Źródła:

Franciszek Iwańczak, Trudności diagnostyczne w dolegliwościach brzusznych u dzieci, Przegląd Lekarski 2007/64
Mirosława Uścinowicz, Maciej Kaczmarski, Bóle brzucha u dziecka, ocena kliniczna z wykorzystaniem skal nasilenia bólu, Przegląd pediatryczny 2003, VOL 33, NO 4