Chlorek wapnia
Charakterystyka ogólna
Chlorek wapnia (Calcium chloridum) to nieorganiczny związek chemiczny, który pełni istotną rolę w medycynie jako środek uzupełniający niedobory wapnia oraz jako antidotum w niektórych zatruciach. Występuje w postaci roztworów do wstrzykiwań, syropów oraz tabletek. Wapń jest pierwiastkiem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu – uczestniczy w przewodnictwie nerwowym, skurczu mięśni, krzepnięciu krwi oraz wielu procesach enzymatycznych.
Mechanizm działania
Chlorek wapnia dostarcza jonów wapnia, które są niezbędne do wielu procesów fizjologicznych. Wapń:
- stabilizuje błony komórkowe,
- uczestniczy w przewodnictwie nerwowym i skurczu mięśni,
- bierze udział w procesie krzepnięcia krwi,
- wspomaga działanie enzymów i hormonów,
- wpływa na przepuszczalność naczyń krwionośnych i działa przeciwobrzękowo.
W przypadku niedoboru wapnia (hipokalcemii) jego uzupełnienie może zapobiec poważnym zaburzeniom, takim jak tężyczka, zaburzenia rytmu serca czy drgawki.
Wskazania do stosowania
Chlorek wapnia stosuje się w leczeniu i profilaktyce stanów związanych z niedoborem wapnia oraz w sytuacjach nagłych, takich jak:
- hipokalcemia (niedobór wapnia we krwi),
- hiperkaliemia (nadmiar potasu we krwi),
- zatrucia związkami fluoru, szczawianami, siarczanem magnezu,
- zatrucia antagonistami kanałów wapniowych (np. werapamil, diltiazem),
- resuscytacja krążeniowo-oddechowa (np. w przypadku zatrzymania akcji serca),
- stany zapalne i obrzęki (działanie wspomagające),
- wspomagająco w leczeniu osteoporozy i krzywicy.
Dawkowanie
Dawkowanie chlorku wapnia zależy od drogi podania, wieku pacjenta, stanu klinicznego oraz wskazania:
Dożylnie (i.v.):
- Dorośli: zazwyczaj 2,25–4,5 mmol wapnia jednorazowo, w powolnym wlewie lub bolusie.
- Dzieci: dawka ustalana indywidualnie, zwykle 0,2–0,5 ml/kg mc. roztworu 10% (maks. 10 ml).
Doustnie (p.o.):
- Dorośli: 500–2000 mg wapnia dziennie (w leczeniu osteoporozy, niedoborów).
- Dzieci: dawki dostosowane do wieku i masy ciała.
Po podaniu dożylnym pacjent powinien pozostać w pozycji leżącej przez kilka minut. Szybkie podanie może prowadzić do działań niepożądanych, takich jak arytmie.
Przeciwwskazania
Stosowanie chlorku wapnia jest przeciwwskazane w następujących sytuacjach:
- nadwrażliwość na wapń lub inne składniki preparatu,
- hiperkalcemia (zbyt wysokie stężenie wapnia we krwi),
- hiperkalciuria (zwiększone wydalanie wapnia z moczem),
- ciężka niewydolność nerek, kamica nerkowa,
- migotanie komór,
- jednoczesne stosowanie glikozydów nasercowych (np. digoksyna) – ryzyko arytmii.
Środki ostrożności
- Ostrożność u pacjentów z niskim ciśnieniem tętniczym – lek może powodować jego dalszy spadek.
- Ryzyko hiperkalcemii przy zbyt dużych dawkach lub zbyt szybkim podaniu.
- Nie zaleca się doustnego stosowania u niemowląt – ryzyko podrażnienia przewodu pokarmowego.
- Nie podawać donaczyniowo w okolice głowy – ryzyko martwicy tkanek.
- Monitorowanie poziomu wapnia we krwi podczas długotrwałego leczenia.
Działania niepożądane
Jak każdy lek, chlorek wapnia może powodować działania niepożądane:
Częste:
- uczucie gorąca,
- zaczerwienienie twarzy,
- nudności, wymioty,
- metaliczny smak w ustach.
Rzadziej:
- zaburzenia rytmu serca,
- spadek ciśnienia tętniczego,
- osłabienie mięśni,
- zaparcia,
- nadmierne pragnienie, częste oddawanie moczu,
- powstawanie kamieni nerkowych.
Przedawkowanie:
- hiperkalcemia,
- śpiączka,
- zaburzenia psychiczne,
- zatrzymanie akcji serca.
Interakcje
- Nie należy łączyć z glikozydami nasercowymi (np. digoksyna) – ryzyko ciężkich arytmii.
- Może osłabiać działanie niektórych antybiotyków (np. tetracyklin).
- Może nasilać działanie leków moczopędnych oszczędzających wapń.
- Interakcje z witaminą D – zwiększone wchłanianie wapnia.
Stosowanie w ciąży i laktacji
- W ciąży: stosowanie możliwe tylko w sytuacjach, gdy korzyści przewyższają ryzyko. Wapń przenika przez łożysko.
- W okresie karmienia piersią: możliwe stosowanie po konsultacji z lekarzem – wapń przenika do mleka matki.
Przechowywanie
- Przechowywać w temperaturze poniżej 25°C.
- Chronić przed światłem i wilgocią.
- Przechowywać w miejscu niedostępnym dla dzieci.
- Nie stosować po upływie terminu ważności.