pankreatyna: czym jest, wskazania, działanie, dawkowanie

Pankreatyna (pancreatinum) to standaryzowany wyciąg z trzustek wieprzowych zawierający mieszaninę enzymów trawiennych niezbędnych do prawidłowego trawienia składników pokarmowych. Jest jednym z najważniejszych preparatów stosowanych w terapii zastępczej u pacjentów z zewnątrzwydzielniczą niewydolnością trzustki. Zawiera głównie lipazę, amylazę i proteazy, które umożliwiają prawidłowe trawienie tłuszczów, węglowodanów i białek w przewodzie pokarmowym.

Wskazania do stosowania pankreatyny

Pankreatyna jest wyciągiem zawierającym świńskie enzymy trzustkowe, takie jak lipaza, amylaza czy proteaza, co czyni ją niezastąpionym lekiem w terapii zastępczej enzymami trzustkowymi. Główne wskazania obejmują zewnątrzwydzielniczą niewydolność trzustki w przebiegu mukowiscydozy, przewlekłego zapalenia trzustki, raka trzustki oraz po zabiegach chirurgicznych na trzustce.

Pankreatyna znajduje również zastosowanie w leczeniu zaburzeń trawienia spowodowanych:

• Niedoborem enzymów trzustkowych różnego pochodzenia
• Stanami po resekcji żołądka lub dwunastnicy
• Zespołem złego wchłaniania
• Biegunkami tłuszczowymi (steatorea)

Lek może być stosowany wspomagająco u osób starszych z fizjologicznym zmniejszeniem wydzielania enzymów trawiennych oraz u pacjentów z zaburzeniami trawienia o różnej etiologii.

Mechanizm działania pankreatyny

Pankreatyna działa poprzez uzupełnienie niedoboru naturalnych enzymów trzustkowych w dwunastnicy. Pankreatyna to wyciąg z trzustek wieprzowych zawierający enzymy trawienne: lipazę odpowiedzialną za hydrolizę tłuszczów do glicerolu i kwasów tłuszczowych, amylazę rozkładającą skrobię i glikogen do cukrów prostych oraz proteazy (trypsyna, chymotrypsyna, elastaza) hydrolizujące białka do peptydów i aminokwasów.

Enzymy zawarte w pankreatynie są zabezpieczone przed działaniem kwasów żołądkowych dzięki oboleniu dojelitowemu, które rozpuszcza się dopiero w alkalicznym środowisku dwunastnicy przy pH powyżej 5,5. Dzięki temu mechanizmowi enzymy są uwalniane w odpowiednim miejscu przewodu pokarmowego, gdzie mogą skutecznie uczestniczyć w procesie trawienia.

Skuteczność działania pankreatyny zależy od synchronizacji jej uwolnienia z naturalnym procesem trawienia, dlatego preparat należy przyjmować podczas posiłków lub bezpośrednio po nich.

Dawkowanie pankreatyny

Zazwyczaj zaleca się przyjmować od 2 do 4 kapsułek do każdego posiłku. Ważne jest, aby nie przekraczać dawki 6000 j.Ph.Eur. lipazy/kg masy ciała na posiłek i 400 000 j.Ph.Eur. lipazy na dobę. Dawkowanie pankreatyny jest zawsze indywidualnie dobierane przez lekarza w zależności od stopnia niewydolności trzustki, masy ciała pacjenta oraz charakteru spożywanego posiłku.

Dorośli i dzieci powyżej 4 lat: Dawka dobowa enzymów nie powinna przekraczać 15 000-20 000 j.Ph.Eur. lipazy na kilogram masy ciała. Zwykle stosuje się 25 000-80 000 j.Ph.Eur. lipazy na główny posiłek oraz 10 000-25 000 j.Ph.Eur. lipazy na przekąskę.

Dzieci poniżej 4 lat: Dla dzieci zalecane dawki enzymów to 500-4000 j.Ph.Eur. lipazy na kilogram masy ciała na każdy posiłek, nie przekraczając 10 000 j.Ph.Eur. lipazy na kilogram masy ciała na dobę.

Pankreatynę należy przyjmować podczas posiłku, przepijając dużą ilością płynu, przy czym pokarm ani płyn nie powinny mieć pH większego niż 5,5. Kapsułki należy połykać w całości, nie dzielić ani nie rozgryzać, aby nie naruszyć obolenia dojelitowego.

Przeciwwskazania do stosowania pankreatyny

Pankreatyna nie powinna być stosowana w przypadku: Nadwrażliwości na substancję czynną lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Bezwzględne przeciwwskazania obejmują również nadwrażliwość na mięso wieprzowe lub produkty pochodzące ze świń, ponieważ pankreatyna jest wyciągiem z trzustek wieprzowych.

Zaostrzenia przewlekłego zapalenia trzustki stanowi kolejne przeciwwskazanie, podobnie jak ostre zapalenie trzustki w fazie aktywnej. W tych stanach podawanie enzymów zewnętrznych może nasilić stan zapalny i pogorszyć objawy kliniczne.

Względne przeciwwskazania obejmują ciężką niedrożność jelit oraz zaburzenia przewodu pokarmowego uniemożliwiające prawidłowe dotarcie leku do dwunastnicy.

Ostrzeżenia i środki ostrożności przy stosowaniu pankreatyny

Podczas długotrwałego stosowania pankreatyny, szczególnie w dużych dawkach, konieczne jest regularne monitorowanie stężenia kwasu moczowego we krwi i moczu ze względu na ryzyko hiperurycemii i kamicy moczowej. Przyjmowanie bardzo dużych dawek pankreatyny może prowadzić do zwiększenia stężenia kwasu moczowego we krwi i moczu.

U pacjentów z mukowiscydozą istnieje szczególne ryzyko wystąpienia fibrującej kolonopatii (zwężenia jelit) przy stosowaniu wysokich dawek pankreatyny powyżej 10 000 j.Ph.Eur. lipazy na kilogram masy ciała na dobę. Dlatego u tych pacjentów zaleca się regularne monitorowanie objawów ze strony przewodu pokarmowego.

Specjalne grupy pacjentów: Dzieci wymagają szczególnie ostrożnego dawkowania i regularnego monitorowania wzrostu oraz rozwoju. U pacjentów z cukrzycą może być konieczna modyfikacja dawkowania insuliny ze względu na poprawę wchłaniania węglowodanów.

Skutki uboczne

Pankreatyna jest generalnie dobrze tolerowana, jednak mogą wystąpić działania niepożądane. Neo-Pancreatinum Forte to lek stosowany w terapii zastępczej enzymami trzustkowymi, który może powodować różne działania niepożądane, takie jak objawy nadwrażliwości (wysypka, kichanie, łzawienie), zaburzenia żołądkowo-jelitowe (biegunka, nudności, wymioty), zaburzenia nerek i dróg moczowych (zwiększenie stężenia kwasu moczowego, kamica moczowa).

Najczęstsze skutki uboczne obejmują:

• Zaburzenia żołądkowo-jelitowe: ból brzucha, nudności, wymioty, biegunka lub zaparcia, wzdęcia
• Dyskomfort w jamie ustnej przy nieprawidłowym stosowaniu
• Podrażnienie błon śluzowych jamy ustnej i przełyku przy rozgryzaniu kapsułek

Rzadko mogą wystąpić reakcje alergiczne, w tym wysypka skórna, świąd, obrzęk naczynioruchowy czy trudności w oddychaniu. Działania niepożądane mogą obejmować biegunki, dyskomfort w jamie brzusznej, reakcje alergiczne oraz zwężenia jelit.

Bardzo rzadko, szczególnie u pacjentów z mukowiscydozą stosujących wysokie dawki, może wystąpić fibrująca kolonopatia objawiająca się bólami brzucha, wzdęciami i zaburzeniami wypróżnień.

Wpływ na prowadzenie pojazdów

Pankreatyna nie wpływa na zdolność prowadzenia pojazdów mechanicznych i obsługi maszyn. Lek nie powoduje sedacji ani zaburzeń koncentracji.

Wpływ na ciążę

Dane dotyczące stosowania pankreatyny w ciąży są ograniczone. Ze względu na to, że enzymy zawarte w pankreatynie nie wchłaniają się do krążenia systemowego, ryzyko dla płodu jest minimalne. Stosowanie w ciąży jest dozwolone, gdy korzyści dla matki przewyższają potencjalne ryzyko dla płodu.

Kobiety w ciąży z mukowiscydozą lub innymi chorobami wymagającymi terapii zastępczej enzymami powinny kontynuować leczenie pod ścisłym nadzorem lekarza, ponieważ prawidłowe odżywianie matki jest kluczowe dla rozwoju płodu.

Wpływ na laktację

Pankreatyna może być stosowana podczas karmienia piersią. Enzymy nie przenikają do mleka matki w znaczących ilościach, ponieważ nie są wchłaniane z przewodu pokarmowego do krążenia ogólnego. Matki karmiące piersią mogą bezpiecznie kontynuować leczenie pankretyną.

Interakcje z lekami

Może zmniejszać wchłanianie kwasu foliowego i soli żelaza. Pankreatyna może wpływać na wchłanianie niektórych substancji aktywnych, szczególnie tych wrażliwych na zmiany pH środowiska jelitowego.

Główne interakcje obejmują:

• Zmniejszenie wchłaniania kwasu foliowego i preparatów żelaza - może być konieczne zwiększenie dawek tych substancji
• Potencjalne zmniejszenie skuteczności niektórych leków wrażliwych na enzymy proteolityczne
• Leki zobojętniające kwasość żołądkową mogą wpływać na uwalnianie pankreatyny z kapsułek dojelitowych

Nie zaleca się jednoczesnego spożywania pokarmów lub napojów o wysokim pH (powyżej 5,5) bezpośrednio z pankretyną, ponieważ może to prowadzić do przedwczesnego uwolnienia enzymów w żołądku i zmniejszenia ich skuteczności.

Interakcja z alkoholem

Alkohol może nasilać objawy ze strony przewodu pokarmowego i zmniejszać skuteczność terapii. U pacjentów z przewlekłym zapaleniem trzustki alkohol stanowi główny czynnik etiologiczny, dlatego jego całkowite wykluczenie jest zalecane nie tylko ze względów farmakologicznych, ale również terapeutycznych.

Inne środki ostrożności

Kapsułki z pankreatyną przyjmuje się w trakcie lub po posiłku w całości - kapsułek nie dzieli się. Bardzo ważne jest przestrzeganie zasad prawidłowego stosowania pankreatyny, aby zapewnić maksymalną skuteczność terapii.

Kapsułki należy przechowywać w temperaturze poniżej 25°C w suchym miejscu, chronić przed światłem i wilgocią. Nie należy przechowywać w łazience lub innych wilgotnych pomieszczeniach, ponieważ wilgoć może uszkodzić obolenie dojelitowe.

W przypadku przedawkowania: W przypadku przedawkowania należy przerwać stosowanie leku i skontaktować się z lekarzem. Objawy przedawkowania mogą obejmować zwiększone stężenie kwasu moczowego, nudności, wymioty oraz biegunki.

Pacjenci powinni być poinformowani o konieczności regularnych kontroli lekarskich, szczególnie w przypadku długotrwałej terapii. Ważne jest monitorowanie skuteczności leczenia poprzez ocenę objawów klinicznych, masy ciała oraz wyników badań laboratoryjnych.

Portal ma charakter edukacyjny. Informacje zawarte w artykule nie zastępują konsultacji medycznej. Przed rozpoczęciem terapii skonsultuj się z lekarzem specjalistą.