Glukagon : substancja czynna

Glukagon jest naturalnym hormonem, który odgrywa kluczową rolę w regulacji poziomu glukozy (cukru) we krwi. Jest często stosowany w nagłych przypadkach w celu podniesienia zbyt niskiego poziomu cukru, zwłaszcza u osób z cukrzycą. Poniżej przedstawiono szczegółowy opis tej substancji czynnej, przeznaczony dla pacjentów.

Nazwa międzynarodowa (INN)

Glukagon

Działanie

Glukagon jest hormonem polipeptydowym, wytwarzanym naturalnie przez komórki alfa wysp trzustkowych. Jego główną funkcją fizjologiczną jest podnoszenie poziomu glukozy we krwi, działając w sposób antagonistyczny (przeciwstawny) do insuliny. Mechanizm działania glukagonu polega głównie na stymulacji wątroby do uwalniania zmagazynowanej glukozy (w postaci glikogenu) poprzez proces zwany glikogenolizą. Dodatkowo, może również pobudzać wątrobę do wytwarzania nowej glukozy z innych substancji (proces glukoneogenezy). W ten sposób organizm szybko uzyskuje dostęp do energii zgromadzonej w wątrobie. Glukagon wykazuje również działanie rozluźniające na mięśniówkę gładką przewodu pokarmowego, co jest wykorzystywane w diagnostyce medycznej.

Zastosowanie

Glukagon jest stosowany głównie w następujących sytuacjach:

• Leczenie ciężkiej hipoglikemii (znacznego obniżenia poziomu cukru we krwi): Jest to podstawowe zastosowanie, zwłaszcza u pacjentów z cukrzycą (typu 1 i typu 2), gdy występują objawy ciężkiej hipoglikemii (np. utrata świadomości, drgawki) i pacjent nie jest w stanie przyjąć glukozy doustnie. Jest to lek ratunkowy, często podawany przez członków rodziny lub opiekunów.
• Diagnostyka medyczna: Glukagon jest wykorzystywany podczas niektórych badań obrazowych przewodu pokarmowego (np. radiologicznych badań jelit, endoskopii), aby czasowo spowolnić ruchy perystaltyczne i zrelaksować mięśniówkę, co poprawia jakość obrazu i ułatwia przeprowadzenie procedury.

Dawkowanie

Dawkowanie glukagonu jest zawsze ustalane indywidualnie przez lekarza lub personel medyczny. W przypadku nagłej hipoglikemii, dawka jest zazwyczaj podawana jednorazowo, zgodnie z instrukcją dołączoną do leku i zaleceniami personelu medycznego lub lekarza. Po podaniu leku niezwykle ważne jest, aby monitorować poziom cukru we krwi pacjenta i, gdy tylko to możliwe, podać mu źródło szybko działających węglowodanów, a następnie węglowodanów złożonych, celem stabilizacji glikemii.

Przeciwwskazania

Glukagonu nie należy stosować w następujących przypadkach:

• Nadwrażliwość na glukagon lub którąkolwiek substancję pomocniczą leku.
• Guz chromochłonny (pheochromocytoma): Jest to rzadki guz nadnerczy. Stosowanie glukagonu u pacjentów z tym schorzeniem może doprowadzić do nagłego i niebezpiecznego wzrostu ciśnienia krwi.
• Insulinoma: Rzadki guz trzustki produkujący insulinę. Podanie glukagonu w tym przypadku może paradoksalnie pogorszyć hipoglikemię poprzez pobudzenie wydzielania insuliny.
• Wyczerpanie zapasów glikogenu w wątrobie: Glukagon będzie nieskuteczny u pacjentów, u których wątrobowe zapasy glikogenu są wyczerpane, np. w wyniku długotrwałego głodzenia, przewlekłego alkoholizmu lub ciężkiej niewydolności wątroby.

Działania niepożądane

Najczęściej występujące działania niepożądane po podaniu glukagonu to:

• Nudności i wymioty (bardzo częste)
• Ból brzucha, biegunka
• Bóle głowy, zawroty głowy
• Rzadziej mogą wystąpić reakcje alergiczne, takie jak wysypka, świąd, pokrzywka, a w ciężkich przypadkach – wstrząs anafilaktyczny (ciężka reakcja alergiczna z objawami takimi jak trudności w oddychaniu, obrzęk twarzy, spadek ciśnienia krwi).
• Bardzo rzadko, u pacjentów z nierozpoznanym guzem chromochłonnym, może wystąpić wzrost ciśnienia tętniczego.

Interakcje

Zawsze należy poinformować lekarza lub farmaceutę o wszystkich przyjmowanych lekach, suplementach diety oraz ziołowych, również tych dostępnych bez recepty. Glukagon może wchodzić w interakcje z niektórymi substancjami, m.in.:

• Leki przeciwzakrzepowe (np. warfaryna): Glukagon może nasilać ich działanie, zwiększając ryzyko krwawień.
• Insulina: Działa antagonistycznie (przeciwstawnie) do glukagonu.
• Leki beta-adrenolityczne (beta-blokery): Mogą wpływać na ciśnienie krwi w interakcji z glukagonem, choć w niektórych sytuacjach (np. zatrucie beta-blokerami) glukagon może być podawany jako odtrutka.
• Adrenalina (epinefryna): Jednoczesne podanie może prowadzić do wzrostu ciśnienia krwi.

Uwagi

• Ciąża i karmienie piersią: Stosowanie glukagonu w ciąży i podczas karmienia piersią powinno odbywać się wyłącznie po konsultacji z lekarzem i w sytuacji, gdy jest to absolutnie konieczne, zwłaszcza w nagłych przypadkach ciężkiej hipoglikemii, gdy korzyści dla matki przewyższają potencjalne ryzyko dla płodu/dziecka. Glukagon jest uważany za bezpieczny w nagłych przypadkach.
• Prowadzenie pojazdów i obsługa maszyn: Po ustabilizowaniu poziomu cukru we krwi i ustąpieniu objawów hipoglikemii można prowadzić pojazdy. Należy jednak pamiętać, że sama hipoglikemia, jak i potencjalne skutki uboczne glukagonu (np. zawroty głowy, nudności), mogą wpływać na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługi maszyn. Zawsze należy upewnić się, że pacjent czuje się dobrze i jego stan jest stabilny.
• Ważne dla pacjentów z cukrzycą: Kluczowe jest, aby pacjenci z cukrzycą oraz ich rodziny lub opiekunowie byli przeszkoleni z zakresu prawidłowego podawania glukagonu w nagłych sytuacjach. Zawsze po podaniu glukagonu i odzyskaniu świadomości przez pacjenta, należy wezwać pomoc medyczną lub skontaktować się z lekarzem prowadzącym, aby ocenić stan pacjenta, ustalić przyczynę hipoglikemii i zapobiec jej nawrotom.
• Przechowywanie: Należy zawsze sprawdzić datę ważności i warunki przechowywania leku, które mogą się różnić w zależności od producenta (niektóre preparaty wymagają przechowywania w lodówce, inne w temperaturze pokojowej po rozpuszczeniu).