Wysoki puls: kiedy jest niebezpieczny i jak go obniżyć?

Ilość uderzeń serca na minutę to tętno, puls. U osoby dorosłej puls powinien wynosić 60-100 uderzeń na minutę w spoczynku. W różnych grupach wiekowych normy mają inne wartości. Tętno może być zbyt wolne, ale też za wysokie. Każde odchylenie od wartości prawidłowych może wpływać na stan zdrowia pacjenta. Poznaj możliwe przyczyny wysokiego tętna, jego główne objawy i sytuacje, w których może być niebezpieczne. Jak można je obniżyć?

Czym jest wysoki puls i jakie są prawidłowe wartości?

Puls, inaczej tętno, odzwierciedla ilość uderzeń serca na minutę. To falisty ruch tętnic, który powstaje zależnie od skurczów mięśnia sercowego i elastyczności ścian naczyń krwionośnych. Fizjologiczna wartość tętna u osoby dorosłej powinna mieścić się w przedziale od 60 do 100 uderzeń na minutę w spoczynku. Ten rytm powstaje w węźle zatokowo-przedsionkowym, czyli w miejscu, które należy do układu bodźcoprzewodzącego serca i stanowi jego główny rozrusznik. To właśnie tam powstają impulsy elektryczne, które nadają sercu odpowiedni rytm. Powstałe impulsy są kolejno przewodzone do węzła przedsionkowo-komorowego, następnie do pęczka Hissa i odnóg pęczka Hissa aż do włókien Purkiniego. Dzięki tak przewodzonym impulsom elektrycznym, mięsień sercowy może się cyklicznie kurczyć.

Kiedy i jaki puls jest za wysoki? W przypadku, gdy częstotliwość pracy serca wynosi powyżej 100 uderzeń na minutę w spoczynku. Co oznacza wysoki puls? Wysoki puls, zwany tachykardią, to przyśpieszona praca serca powstała przez problemy z powstawaniem i/lub przechodzeniem sygnałów elektrycznych na poszczególnych poziomach układu bodźcoprzewodzącego, które zostały wymienione powyżej.

Tachykardia może wystąpić w każdej z czterech jam serca (mamy dwa przedsionki i dwie komory). Zbyt wysoki puls występuje w różnych mechanizmach, przykładowo w wyniku:

• dodatkowych pobudzeń nadkomorowych;
• częstoskurczu nadkomorowego;
• częstoskurczu przedsionkowego;
• tachykardii zatokowych;
• migotania przedsionków;
• trzepotania przedsionków;
• komorowych zaburzeń rytmu;

Jakie są normy wartości pulsu dla różnych grup wiekowych?

• dzieci poniżej 1 roku życia: 110–160 uderzeń na minutę;
• dzieci w wieku 2–5 lat: 95-150 uderzeń na minutę;
• dzieci w wieku 6–12 lat: 80– 120 uderzeń na minutę;
• młodzież powyżej 12 roku życia i osoby dorosłe: 60-100 uderzeń na minutę. U osób wytrenowanych, normą będzie 50, a u profesjonalnych sportowców nawet około 30 uderzeń na minutę!
• osoby w podeszłym wieku – wraz z wiekiem tętno w spoczynku się nieco zmniejsza w porównaniu do tętna osób dorosłych i wynosi 60-70 uderzeń na minutę.

Wartości powyżej górnej granicy normy wskazują na tachykardię.

Wysoki puls – przyczyny

Co powoduje wysoki puls? Ogólnie rzecz biorąc, najczęściej wynika on:

• ze zwiększonej aktywności nerwowego układu współczulnego (układ odpowiedzialny za reakcje w czasie stresu, mobilizację do działania);
• ze zmniejszonej aktywności nerwowego układu przywspółczulnego (ten system jest aktywowany w czasie odpoczynku oraz w czasie rozluźnienia i ogólnie prowadzi do zwolnienia akcji serca);
• ze zwiększonej aktywności węzła zatokowo-przedsionkowego - nadaje szybszy rytm pracy serca.

Dlaczego puls jest wysoki? Możliwości jest wiele:

• z przyczyn fizjologicznych: wysiłek fizyczny (np. przy szybszym chodzeniu), reakcja na ból, niepokój, ciąża i menopauza, gorąca kąpiel, często rano po przebudzeniu z powodu wysokiego stężenia hormonu stresu, kortyzolu, we krwi;
• z przyczyn patologicznych, m.in: gorączka, w przebiegu infekcji (np. wysoki puls przy przeziębieniu, przy grypie), posocznica, odwodnienie, zbyt duża utrata krwi, anemia, niewydolność serca, ostra niedomykalność zastawki aorty, nadczynność tarczycy, wstrząs anafilaktyczny, choroby śródmiąższowe płuc, zaostrzenia astmy, zatorowość płucna, ostre zapalenie trzustki czy wyrostka robaczkowego, obniżone stężenie glukozy we krwi, niskie stężenie potasu i wapnia, ale też zbyt wysokie wartości wapnia i magnezu;
• w wyniku stosowania niektórych leków, np.: moczopędnych, przeciwnadciśnieniowych, przeciwastmatycznych, trójpierścieniowych przeciwdepresyjnych, przeciwkaszlowych, stosowanych w alergicznym nieżycie nosa, leki w terapii przeciwnowotworowej;
• w wyniku zażycia substancji psychoaktywnych: np. amfetaminy, kokainy, nikotyny, „dopalaczy” itp.;
• wysoki puls po alkoholu w przypadku jego nadużycia (na kacu), a zwłaszcza w zespołach odstawiennych.

Od czego jeszcze można mieć wysoki puls w spoczynku?

• od schorzeń o podłożu psychicznym: zaburzenia lękowe z napadami lęku panicznego, nerwica, depresja, silny stres w ciągu dnia bądź przebyty atak paniki może wywołać wysoki puls w nocy;
• przy nowotworze, rzadkim guzie chromochłonnym rdzenia nadnerczy, który wydziela w niekontrolowany sposób duże ilości adrenaliny i noradrenaliny;
• wysoki puls po jedzeniu może być wynikiem spożywania pikantnych, słonych potraw;
• zarówno niski, jak i wysoki puls po operacji występuje powszechnie.

Wysoki puls - objawy

Jakie są objawy wysokiego pulsu? Dolegliwości zależą od częstotliwości rytmu komór, podstawowej choroby serca, czasu trwania tachykardii i indywidualnej wrażliwości chorego. Należą do nich m.in:

• złe samopoczucie;
• zmęczenie;
• poty;
• zawroty i ból głowy;
• uczucie dyskomfortu, ucisku w klatce piersiowej;
• kołatanie serca;
• płytki oddech, duszność;
• omdlenie;
• przemijające zaburzenia widzenia.

Wysoki puls a ciśnienie tętnicze

Co oznacza wysoki puls przy normalnym ciśnieniu? Najczęściej nie powinien budzić niepokoju. Stan ten świadczy głównie o odczuwanym stresie i emocjach lub wysiłku fizycznym.

Niskie ciśnienie i wysoki puls występują głównie w stanie odwodnienia, niedokrwistości, niewydolności serca, w przewlekłej chorobie nerek, niedoczynności tarczycy i kory nadnerczy, cukrzycy, w ciąży, we wstrząsie, podczas spożywania alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych, ale też w czasie infekcji (np. covid). Niskie ciśnienie i wysoki puls u starszej osoby występują często, a głównym problemem jest tendencja do odwodnienia. Co robić, gdy pojawia się niskie ciśnienie i wysoki puls? Pomocne mogą być:

• picie dużej ilości płynów (3–5 l/dobę);
• dosalanie posiłków (10–20 g soli/dzień);
• regularna aktywność fizyczna;
• unikanie nagłych zmian pozycji;
• unikanie obfitych posiłków.

Co oznacza wysoki puls i wysokie ciśnienie rozkurczowe? Jest to sytuacja, która wskazuje zazwyczaj na nadciśnienie tętnicze. Taki stan zwiększa ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych, czyli jest niebezpieczny dla zdrowia i wymaga pilnego kontaktu z lekarzem.

Wysoki puls u dziecka

Wysoki puls u dziecka poniżej pierwszego roku życia to 180 uderzeń na minutę i więcej, a u dziecka powyżej pierwszego roku życia to ponad 160/min, z kolei wysoki puls u nastolatka (np. u 13 latka) to powyżej 100/min. Najczęstszym szybkim rytmem wśród dzieci jest tachykardia zatokowa.

Przyczyny i objawy są podobne, jak u osób dorosłych i zostały wymienione w jednym z wcześniejszych akapitów.

Wysoki puls u noworodka wynika z wrodzonych wad serca, niewydolności oddechowej i odwodnienia. U starszego dziecka występuje w przebiegu choroby, której występuje gorączka. Tachykardii u dzieci nie można ignorować – wymaga ona konsultacji z lekarzem. Zawsze należy rozważać ewentualny rozwój sepsy.

Puls u nastolatków jest często objawem wahań hormonalnych czy też gwałtownych zmian w ich psychice. Zwłaszcza u dziewcząt może pojawić się przed lub podczas miesiączki.

Wysoki puls w ciąży

W ciąży dochodzi do przyspieszenia czynności pracy serca o 15–20 uderzeń na minutę względem wartości wyjściowych tętna, przed ciążą. Prawidłowy puls w ciąży waha się w granicach 60-100/min, przy czym może być wyższy u kobiet, które przed ciążą miały szybsze tętno.

Łagodna tachykardia w ciąży (puls 120 uderzeń na minutę) jest często zjawiskiem fizjologicznym Wysoki puls w ciąży wynika z naturalnych zmian w organizmie kobiety, czyli:

• wzrostu objętości krwi krążącej;
• wzrostu rzutu serca;
• spadku oporu w naczyniach krwionośnych;
• wpływu hormonów utrzymujących ciążę.

Wysoki puls w ciąży powyżej 130/minutę jest niepokojący. Może sugerować rozwinięcie niezdiagnozowanych wcześniej schorzeń układu krwionośnego przyszłej mamy. Tak wysokie wartości mogą stanowić zagrożenie zarówno dla kobiety, jak i rozwijającego się dziecka. Taki stan wymaga zatem konsultacji z lekarzem.

Czym grozi wysoki puls?

Czy wysoki puls jest niebezpieczny? Tak, czasem może stanowić poważne zagrożenie dla życia pacjenta. Zależy to od mechanizmu oraz obecności podstawowej choroby serca, ale i schorzeń dotyczących innych narządów, które doprowadzają do wysokiego tętna. Jak wysoki puls jest niebezpieczny? Jeżeli tachykardia występuje często, w spoczynku stale wynosi 120 uderzeń na minutę i więcej, dając intensywne objawy, takie jak:

• trudności z oddychaniem;
• uczucie kołatania i mocnego bicia serca;
• ból w klatce piersiowej;
• osłabienie;
• zawroty głowy;
• omdlenia;

Jeśli już stosowane leki nie pomagają, należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza (rodzinnego, internisty czy kardiologa), który zbierze szczegółowy wywiad, zleci wykonanie badań: EKG, ECHO serca, próby wysiłkowej oraz krwi. Co istotne – najgroźniejszym mechanizmem przyśpieszonego pulsu jest migotanie komór, które doprowadza do utraty przytomności. W takiej sytuacji osoba poszkodowana będzie pilnie potrzebowała resuscytacji krążeniowo-oddechowej, aby przeżyć do przyjazdu zespołu pogotowia. Czym grozi wysoki puls i wysokie ciśnienie? Poważnymi powikłaniami sercowo-naczyniowymi, w tym zawałem i niewydolnością serca, udarem mózgu, a nawet zgonem.

Jak obniżyć wysoki puls?

Tętno określa pracę układu krążenia, a jego wysokie wartości wynikają z zaburzeń pracy serca i/lub naczyń krwionośnych.

Istnieje wiele przyczyn wysokiego pulsu i trudno jest znaleźć jeden najlepszy sposób postępowania. Tachykardia wymaga oceny lekarskiej. Należy w pierwszej kolejności zdiagnozować przyczynę i wybrać właściwą terapię, która „usunie” czynnik sprawczy. Istnieje kilka sposobów na „ujarzmienie” szybkiego bicia serca. Czym zbić wysoki puls na trwałe?

• stosując leki na wysoki puls, które zwalniają częstość pracy serca - użyteczna jest iwabradyna i/lub beta-blokery;
• ablacją przezskórną – zabieg kardiologiczny, który polega na zniszczeniu, obszaru serca, będącego źródłem tachykardii. Wykonuje się̨ ją rzadko, w przypadkach opornych na leczenie;
• poprzez wyrównywanie zaburzeń elektrolitowych (niedobory czy nadmiar magnezu, potasu) i odpowiednie nawodnienie.

Jak jeszcze można zbić wysoki puls? Należy wyeliminować czynniki wywołujące: kofeinę, alkohol, nikotynę, narkotyki i inne używki. Nie można zapomnieć o leczeniu chorób współistniejących.

Warto wspomnieć, że w przypadku występowania tachykardii bez określonej przyczyny i kiedy możliwe badania nie wykazują nieprawidłowości, pacjent może zostać skierowany do poradni zdrowia psychicznego.

Jak obniżyć wysoki puls doraźnie, we własnym zakresie?

• poprzez wykonanie masażu zatoki szyjnej po wcześniejszym instruktażu u lekarza specjalisty;
• poprzez otwarcie okna i przewietrzenie mieszkania;
• wypicie szklanki zimnej wody;
• wykonywanie ćwiczeń oddechowych;
• napięcie mięśni brzucha;
• dążenie do codziennej umiarkowanej aktywności fizycznej;
• wypicie uspokajającego naparu z ziół (melisy, lawendy, rumianku, waleriany);
• stosowanie technik radzenia sobie ze stresem (psychoterapia, joga, masaże relaksacyjne itp.).

Jeśli mamy wysoki puls, co można robić dodatkowo? Pamiętać o odpowiednim, racjonalnym i regularnym odżywianiu. Dieta bogata w naturalne, nieprzetworzone produkty zawierające witaminy z grupy B, kwas foliowy oraz magnez i potas pozytywnie wpływają na pracę serca. Stosowanie diety śródziemnomorskiej powoduje utratę zbędnych kilogramów, a także wpływa pozytywnie na kondycję układu sercowo-naczyniowego.

Bibliografia:

1.    P. Gajewski. 2023. Interna Szczeklika 2023. Medycyna Praktyczna, Kraków.

2.    T. Lissauer, W. Carroll. 2019. Pediatria. Edra Urban & Partner.

3.    K. Hager, O. Krause. 2018. Geriatria. Edra Urban & Partner.

4.    Tętno: prawidłowe, nieprawidłowe, spoczynkowe, wysiłkowe – normy, sposoby pomiaru. https://www.mp.pl/pacjent/objawy/154834,tetno (data dostępu: 24.03.2025)

5.    Tachycardia. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/22108-tachycardia (data dostępu: 24.03.2025)

6.    Zaburzenia rytmu serca a farmakoterapia nowotworów. https://podyplomie.pl/onkologia/16571,zaburzenia-rytmu-serca-a-farmakoterapia-nowotworow (data dostępu: 24.03.2025)

7.    Ciśnienie tętnicze i tętno w okresie okołooperacyjnym. Rola personelu pielęgniarskiego w dokonywaniu pomiarów ciśnienia tętniczego i tętna w okresie przedzabiegowym, śródzabiegowym i pozabiegowym. https://www.termedia.pl/Cisnienie-tetnicze-i-tetno-w-okresie-okolooperacyjnym-Rola-personelu-pielegniarskiego-w-dokonywaniu-pomiarow-cisnienia-tetniczego-i-tetna-w-okresie-przedzabiegowym-srodzabiegowym-i-pozabiegowym,50,10550,1,0.html (data dostępu: 24.03.2025)

8.    Wysokie ciśnienie oraz szybkie tętno. https://www.mp.pl/pacjent/nadcisnienie/lista/77389,wysokie-cisnienie-oraz-szybkie-tetno (data dostępu: 24.03.2025)

9.    Tachycardia. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/tachycardia/symptoms-causes/syc-20355127 (data dostępu: 24.03.2025)