Tachykardia – czym jest częstoskurcz serca? Przyczyny, objawy, leczenie i diagnostyka

Joanna Woźniak

Tachykardia (częstoskurcz) to przyspieszone bicie serca, które wywołują czynniki chorobowe albo fizjologiczne. Czasami nie powoduje specjalnych dolegliwości, ale jeśli przebiega objawowo, bywa mylona z zawałem serca i innymi poważnymi schorzeniami kardiologicznymi. Czy tachykardia jest groźna? Jak ją rozpoznać i leczyć? Wyjaśniamy.

Tachykardia – co to za dolegliwość?

Co to jest tachykardia? Definicja podaje, że to stan, gdy serce bije szybciej niż 100 razy na minutę. Nie każda taka sytuacja wymaga leczenia albo świadczy o poważnych zaburzeniach pracy serca. W wielu przypadkach, zwłaszcza gdy przyspieszony puls wynika z czynników fizjologicznych, tachykardia sama przechodzi. Powodem do niepokoju są częste lub długotrwałe ataki tachykardii albo tętno kilkukrotnie przekraczające normę.

Tachykardia – przyczyny

Jak już wspomniano, przyczyny tachykardii mogą być fizjologiczne lub chorobowe. Do najcięższych należą:

Wysiłek fizyczny. Intensywna aktywność (np. bieganie, skakanie, podnoszenie ciężarów) sprawia, że serce musi pompować do mięśni więcej krwi, więc przyspiesza, żeby zaopatrzyć organizm w odpowiednią ilość tlenu i substancji odżywczych,
Silne emocje, takie jak lęk, niepokój czy stres, pobudzają układ współczulny, co powoduje podniesienie tętna. Tachykardia serca często występuje także przy zaburzeniach lękowych (np. nerwicach), emocjonalnych i psychicznych,
Substancje chemiczne. Nikotyna z papierosów, kofeina z kawy czy herbaty, alkohol i narkotyki oraz niektóre leki mogą powodować częstoskurcz serca,
Ciąża. U kobiet ciężarnych tętno jest wyższe średnio o ok. 20 uderzeń na minutę (chociaż rzadko wynosi powyżej 100),
Choroby serca. Częstoskurcz często towarzyszy chorobie niedokrwiennej serca, niewydolności i zapaleniu mięśnia sercowego, a także różnym wadom anatomicznym w budowie tego narządu. Tachykardia może pojawić się również przy stanach zapalnych (np. zapaleniu wsierdzia),
Zaburzenia hormonalne. Przyczyną tachykardii często jest nadczynność tarczycy.

Tachykardia – rodzaje

Istnieje wiele rodzajów tachykardii. Za skurcze mięśnia sercowego w określonym rytmie i tempie odpowiada układ bodźcotwórczo-przewodzący (generujący i rozprowadzający impulsy nerwowe), który dzieli się na 4 ośrodki (od góry):

Węzeł zatokowo-przedsionkowy (najważniejszy),
Węzeł przedsionkowo-komorowy,
Pęczek Hisa,
Włókna Purkiniego.

W zależności od tego, w którym miejscu układu bodźcotwórczo-przewodzącego powstają nieprawidłowe impulsy elektryczne, wyróżnia się następujące rodzaje tachykardii:

Tachykardia zatokowa – występuje najczęściej i wynika ze zbyt dużej stymulacji węzła zatokowo-przedsionkowego.
Tachykardia nadkomorowa – inaczej częstoskurcz nadkomorowy. Jej przyczyną jest nadmierne pobudzenie elektryczne przedsionków serca.
Tachykardia komorowa – czyli częstoskurcz komorowy. Jego źródłem są komory serca. To najbardziej niebezpieczna tachykardia, która może prowadzić m.in. trzepotania lub migotania komór.

Poza tym przyspieszony rytm serca może być zarówno miarowy, jak i niemiarowy (arytmia). Do niemiarowych tachykardii zalicza się m.in. migotanie przedsionków lub komór (częstotliwość 350-700/min), zaś do miarowych – trzepotanie (pobudzenia w rytmie 250-350 uderzeń na minutę).

Tachykardia – objawy

Tachykardia wywołuje różne objawy, a czasami przebiega skąpo- lub bezobjawowo. Nasilenie dolegliwości również zależy od indywidualnej sytuacji chorego, m.in. wartości tętna czy długości napadu. Osoby z tachykardią najczęściej zgłaszają:

Kołatanie serca,
Kłucie i ból w klatce piersiowej,
Zawroty głowy,
Duszności,
Osłabienie (nawet do omdlenia),
Zwiększone oddawanie moczu w trakcie ataku lub tuż po nim.

Tachykardia – jakie badania pozwalają zdiagnozować częstoskurcz?

Jak sprawdzić, czy wystąpiła tachykardia? Normy podają, że serce zdrowego człowieka bije średnio 60-100 razy na minutę, więc każda wartość powyżej oznacza częstoskurcz. Przyspieszone tętno można stwierdzić w czasie prostego badania ciśnieniomierzem, ale do wykrycia arytmii potrzeba urządzenie z detektorem IHB. Podstawową metodą diagnostyki w gabinecie lekarskim jest badanie elektrokardiograficzne (EKG). Jeśli jednak występuje krótkotrwała lub napadowa tachykardia, EKG może nie wykazać zaburzeń pracy serca. W takim przypadku lekarz zleca badanie serca metodą Holtera (Holter-EKG), czyli monitorowanie skurczów przez 24 godziny lub dłużej.

Jak leczyć tachykardię?

Czy tachykardia jest wyleczalna? Najczęściej tak. Sposób leczenia częstoskurczu zależy przede wszystkim od jego podłoża. Czynniki fizjologiczne (aktywność fizyczna) zazwyczaj nie wymagają żadnej terapii. W przypadku, gdy tachykardia ma podłoże hormonalne (np. nadczynność tarczycy), należy leczyć przyczynę problemu (chorą tarczycę), a przy nadmiernym stresie czy zaburzeniach psychicznych wymaga konsultacji z psychiatrą.

Tachykardia – leczenie farmakologiczne i zabiegowe

W leczeniu tachykardii stosuje się preparaty antyarytmiczne. To leki na receptę, dlatego należy je przyjmować pod kontrolą lekarza i monitorować ewentualne działania niepożądane. Wspomagająco można suplementować preparaty wzmacniające serce, jednak zawsze należy upewnić się, czy przyjmowane leki nie są przeciwwskazaniem do ich stosowania. W niektórych (poważniejszych) przypadkach lekarz zleca też ablację, czyli niszczenie obszaru odpowiedzialnego za nadmierne pobudzenie elektryczne serca. Inne metody interwencyjne to wszczepienie rozrusznika lub kardiowersja elektryczna.

Tachykardia – leczenie naturalne

Leczenie naturalne tachykardii sprawdza się przede wszystkim u osób, które doświadczają częstoskurczu z powodu nadmiernego stresu, zmęczenia lub silnych emocji. Polega ono głównie na zmianie stylu życia na bardziej zrównoważony:

Ograniczenie spożycia alkoholu i kofeiny,
Rzucenie palenia,
Wprowadzenie zbilansowanej diety bogatej w owoce, warzywa, niskotłuszczowe źródła białka i produkty pełnoziarniste,
Stosowanie technik relaksacyjnych,
Regularna i umiarkowana aktywność fizyczna (jogging, spacery, pływanie).

W przypadku częstoskurczu spowodowanego stresem pomocne okazują się też preparaty z magnezem, który korzystnie wpływa na układ nerwowy oraz witaminy na serce i krążenie.

Atak tachykardii – co robić?

Atak tachykardii można próbować przerwać „domowymi” sposobami (niewymagającymi pomocy personelu medycznego), które zwiększają napięcie nerwu błędnego. Należą do nich:

Próba Valsalvy (mocny wydech z zamkniętymi ustami i zatkanymi palcami skrzydełkami nosa), wykonywana zazwyczaj do wyrównywania ciśnienia w trakcie lotu samolotem. Sprawdza się przy tachykardii nadkomorowej,
Zanurzenie całej twarzy w zimnej wodzie,
Masaż zatoki tętniczej (kilkusekundowy ucisk szyi nad tętnicą na wysokości krtani – koniecznie tylko po jednej stronie). W tym przypadku należy zachować dużą ostrożność, żeby nie zwolnić za bardzo akcji serca.

Jeśli atak nie mija, jak najszybciej skontaktuj się z lekarzem albo zadzwoń na numer alarmowy!

Tachykardia – skutki nieleczonego częstoskurczu

Trzepotanie oraz migotanie przedsionków lub komór, jeśli nie zostaną odpowiednio szybko przerwane, mogą doprowadzić do utraty przytomności, a nawet śmierci. Takie zaburzenia rytmu serca zwiększają również ryzyko udaru mózgu oraz zawału serca w wyniku zwężenia tętnic wieńcowych. Nieleczona tachykardia przyczynia się także do rozwoju różnych poważnych dolegliwości:

Niewydolność serca – ze względu na długotrwałe i nadmierne obciążenie mięśnia sercowego,
Zaburzenia hemodynamiczne – kiedy zostaje utrudniony prawidłowy przepływ krwi do różnych narządów (nie tylko serca), dochodzi do niedotlenienia tkanek,
Choroby psychiczne – nieleczony częstoskurcz obniża jakość życia oraz wywołuje napięcie, niepokój, stany lękowe i bezsenność.

Tachykardia serca – podsumowanie

Nie każda tachykardia to poważna dolegliwość. Czasami najprostszym sposobem na poradzenie sobie z częstoskurczem jest odpowiedni odpoczynek. Jednak niektóre przypadki wymagają leczenia, dlatego warto – zwłaszcza przy długotrwałych lub częstych napadach – poszukać pomocy specjalisty.

Źródła: