W życiu każdego rodzica przychodzi moment, gdy zadaje sobie pytanie: "Co dzieje się z moim dzieckiem?". Maluch, który jeszcze wczoraj był spokojny i pogodny, nagle staje się marudny, płaczliwy, ma problemy ze snem i domaga się ciągłej bliskości. Obawy o zdrowie i rozwój są naturalne, jednak często za takimi nagłymi zmianami zachowania dziecka stoi fascynujące zjawisko – skok rozwojowy. Zrozumienie, czym są skoki rozwojowe dziecka, jak je rozpoznać i kiedy się ich spodziewać, może znacząco ułatwić rodzicielstwo i pozwolić na lepsze wspieranie malucha w jego dynamicznym rozwoju.
Czym są skoki rozwojowe? Definicja i teoria
Czym są skoki rozwojowe? To okresy intensywnego i gwałtownego rozwoju mózgu i układu nerwowego dziecka, które prowadzą do skokowych zmian w jego postrzeganiu świata, myśleniu i zdobywaniu nowych umiejętności. Każdy skok rozwojowy poprzedza fazę regresu w zachowaniu, która może być dla rodziców wyzwaniem. Teoria skoków rozwojowych została sformułowana przez holenderskich naukowców, prof. Hetty van de Rijt i dr. Franciscusa Plooij’a, na podstawie wieloletnich obserwacji niemowląt. Ich praca, znana jako „The Wonder Weeks” (Cudowne Tygodnie), uczy nas, że skoki rozwojowe niemowlęcia nie są przypadkowe, lecz następują w określonym, przewidywalnym porządku, ściśle związanym z wiekiem poczęcia.
W ich teorii, proces, w którym dziecko przechodzi skok rozwojowy, można opisać jako cykl "rozorganizowania i reorganizacji". Przed każdym skokiem, układ nerwowy dziecka intensywnie się rozwija, tworząc nowe połączenia neuronalne. To prowadzi do przeciążenia i wzmożonej drażliwości, gdyż mózg nie jest jeszcze w stanie przetworzyć wszystkich nowych bodźców. Dziecko staje się bardziej nerwowe, płaczliwe, gorzej śpi i ma wzmożoną potrzebę bliskości. Jest to tak zwana faza "chmury" (ang. "stormy period") – burzliwy czas dla całej rodziny.
Kiedy dziecko przechodzi skok rozwojowy i jego mózg zintegruje nowe informacje, następuje faza "słońca" (ang. "sunny period") – maluch uspokaja się, a rodzice z radością odkrywają nowe umiejętności dziecka. Te zjawiska skoków rozwojowych są zatem naturalnym i niezbędnym elementem rozwoju dziecka.
Ogólne objawy skoków rozwojowych – jak je rozpoznać?
Skok rozwojowy objawy są zazwyczaj dość charakterystyczne i powtarzalne, choć ich intensywność może się różnić u każdego malucha. Do najczęstszych sygnałów, że dziecko przechodzi skok rozwojowy, należą:
- Marudzenie i płaczliwość: Niewytłumaczalna frustracja, którą trudno ukoić.
- Problemy ze snem: Częste pobudki, trudności z zasypianiem, krótsze drzemki.
W czasie skokusen bywa najbardziej zaburzony. - Zmiany w apetycie: Odmowa jedzenia lub, przeciwnie, zwiększona potrzeba częstego karmienia.
- Wzmożona potrzeba bliskości: Dziecko chce być noszone, tulone, czuje się bezpiecznie tylko przy rodzicu.
- Zmiany zachowania dziecka: Nagłe unikanie osób lub sytuacji, które wcześniej były akceptowane.
- Apatia lub nadpobudliwość: Wahnięcia nastroju.
- "Przyklejenie" do rodzica: Dziecko nie chce być odłożone, nawet na chwilę.
Wzmożona potrzeba bliskościjest jednym z kluczowych objawów.
Najważniejsze jest, aby pamiętać, że te skok rozwojowy objawy są przejściowe. Po burzliwym okresie nastąpi faza, w której skoku dziecko staje się bardziej rozwinięte i gotowe na nowe wyzwania.
Kalendarz skoków rozwojowych: Kiedy się ich spodziewać?
Kalendarz skoków rozwojowych podany przez van de Rijt i Plooij’a opiera się na wieku dziecka od przewidywanej daty porodu, a nie od daty narodzin. Jeśli dziecko urodziło się np. dwa tygodnie przed terminem, należy skorygować datę skoków o te dwa tygodnie. Poniżej przedstawiamy przegląd najważniejszych kluczowych skoków rozwojowych w pierwszym roku życia i nieco później. Zazwyczaj skok rozwojowy trwa od kilku dni do nawet kilku tygodni.
Skoki rozwojowe w pierwszym roku życia
W pierwszym roku życia dziecka jest najwięcej skoków rozwojowych niemowlaka. Są to najbardziej dynamiczne etapy rozwoju dziecka.
- Pierwszy skok rozwojowy (ok. 5 tygodnia życia dziecka)
Co się zmienia? Pierwszy skok rozwojowy koncentruje się na zmysłach. Dziecko zaczyna dostrzegać świat w sposób bardziej uporządkowany, odseparowując pojedyncze bodźce (np. słyszy pojedyncze dźwięki, widzi kontrasty). To koniec "czarnej dziury", w której niemowlę żyło po urodzeniu.
Nowe umiejętności po skoku: Niemowlę zaczyna reagować na głos, skupiać wzrok na przedmiotach, śledzić ruchy, uśmiechać się świadomie, płynniej poruszać rączkami i nóżkami. To skok rozwojowy niemowlę, który pojawia się bardzo wcześnie.
- Drugi skok rozwojowy (ok. 8 tygodnia życia dziecka)
Co się zmienia? Drugi skok rozwojowy pozwala dziecku na odkrywanie wzorów i sekwencji zdarzeń. Dziecko zaczyna zauważać powtarzające się schematy, np. dźwięki czy ruchy. Skok rozwojowy ruchy dziecka stają się bardziej skoordynowane.
Nowe umiejętności po skoku: Maluch zaczyna śledzić ruchy dłużej, obracać głowę w kierunku dźwięku, wydawać pierwsze głużenie, a jego skok rozwojowy umiejętności obejmują lepszą kontrolę nad głową.
- Trzeci skok rozwojowy (ok. 12 tygodnia życia dziecka)
Co się zmienia? Trzeci skok rozwojowy to świat płynnych przejść. Dziecko dostrzega, że ruchy i dźwięki nie są izolowane, ale przechodzą jedne w drugie. Czwartym miesiącu życia dziecko rozwija zdolność do precyzyjniejszego naśladowania.
Nowe umiejętności po skoku: Dziecko może łączyć ze sobą dźwięki, naśladować mimikę, płynnie przekładać przedmioty z ręki do ręki, a jego skok rozwojowy rozwój motoryczny przyspiesza.
- Czwarty skok rozwojowy (ok. 19 tygodnia życia dziecka)
Co się zmienia? Czwarty skok rozwojowy to jeden z najbardziej intensywnych i bywa nazywany "wielkim skokiem". W czwartym miesiącu życia maluszek zaczyna rozumieć "wydarzenia", czyli całe sekwencje czynności. Dziecko zaczyna rozumieć, że pewne działania prowadzą do określonych rezultatów. Przechodzi skok rozwojowy, który jest naprawdę transformujący.
Nowe umiejętności po skoku: Dziecko zaczyna chętniej chwytać przedmioty, obracać się z pleców na bok/brzuch, śmiać się donośnie, a jego nowe umiejętności dziecka to celniejsze trafianie zabawką do ust. Ten skok rozwojowy niemowlęcia bywa bardzo wyczerpujący.
- Piąty skok rozwojowy (ok. 26 tygodnia życia dziecka)
Co się zmienia? Piąty skok rozwojowy to odkrywanie relacji. Dziecko zaczyna rozumieć, że obiekty i osoby mogą być od siebie oddzielone, ale wciąż istnieć (tzw. stałość przedmiotu). To skok rozwojowy istotny dla zrozumienia świata.
Nowe umiejętności po skoku: Dziecko zaczyna raczkować (lub próbować), bawić się w "a kuku", rozumieć proste polecenia (np. "daj"), a skok rozwojowy umiejętności obejmuje poszukiwanie ukrytych przedmiotów.
- Szósty skok rozwojowy (ok. 37 tygodnia życia dziecka)
Co się zmienia? Szósty skok rozwojowy to kategoryzacja. Dziecko zaczyna grupować przedmioty i doświadczenia według wspólnych cech (np. to, co jest jadalne, a co nie; to, co jest miękkie, a co twarde). Ten skok rozwojowy maluch pozwala na lepsze uporządkowanie wiedzy o świecie.
Nowe umiejętności po skoku: Dziecko może segregować zabawki, pokazywać palcem, gdzie jest miś, naśladować gesty dorosłych, a jego skok rozwojowy nowy sposób myślenia otwiera drogę do mowy.
- Siódmy skok rozwojowy (ok. 46 tygodnia życia dziecka)
Co się zmienia? Siódmy skok rozwojowy koncentruje się na sekwencjach. Dziecko rozumie, że pewne czynności należy wykonać w określonej kolejności, aby osiągnąć cel (np. najpierw wziąć łyżeczkę, potem nabrać jedzenie, potem włożyć do ust). Siódmy skok rozwojowy wiąże się z planowaniem.
Nowe umiejętności po skoku: Dziecko zaczyna naśladować bardziej złożone czynności, wskazywać na części ciała, a jego skok rozwojowy umiejętności obejmują pierwsze kroki (lub stabilne stanie), machanie "pa pa".
- Ósmy skok rozwojowy (ok. 55 tygodnia życia dziecka)
Co się zmienia? Ósmy skok rozwojowy dotyczy "programów" – dziecko zaczyna rozumieć, że różne sekwencje działań mogą prowadzić do tego samego celu, a także, że istnieje pewna elastyczność w wykonywaniu czynności. Rok życia dziecka to czas, w którym dziecko staje się bardziej niezależne w działaniu.
Nowe umiejętności po skoku: Dziecko może naśladować proste historyjki, szukać przedmiotów w kilku miejscach, a skoku rozwojowego pamiętaj o wspieraniu jego samodzielności, bo dziecko chce coraz więcej robić samo.
Skoki rozwojowe po pierwszym roku życia
Skoki rozwojowe u dzieci nie kończą się wraz z pierwszymi urodzinami! Rozwój małych dzieci nadal przebiega skokowo, choć objawy mogą być nieco inne.
- Dziewiąty skok rozwojowy (ok. 64 tygodnia życia dziecka)
Co się zmienia? Dziewiąty skok rozwojowy to przejście do rozumienia zasad i podstawowych reguł funkcjonowania świata, np. "coś jest moje, a coś twoje", "to jest brudne, a to czyste".
Nowe umiejętności po skoku: Maluch zaczyna rozumieć zakazy i nakazy, wskazywać na błędy, próbować samodzielnie się ubierać, a jego skok rozwojowy rozwój społeczny nabiera tempa. To skok rozwojowy maluszek wchodzi w świat norm.
- Dziesiąty skok rozwojowy (ok. 75 tygodnia życia dziecka)
Co się zmienia? Dziesiąty skok rozwojowy to zrozumienie "systemów". Dziecko zaczyna pojmować, że pewne rzeczy są częścią większych całości, i że interakcje w ramach tych systemów mają znaczenie (np. rodzina, przedszkole, plac zabaw). To również czas, gdy dziecko staje się bardziej świadome swojej odrębności.
Nowe umiejętności po skoku: Dziecko może odgrywać role, rozumieć bardziej złożone intencje, a jego skok rozwojowy umiejętności obejmują tworzenie bardziej skomplikowanych zdań. Często w tym okresie Bunt dwulatka staje się widoczny, jako wyraz walki o autonomię.
Wsparcie dla rodziców w czasie skoku rozwojowego
Kiedy skoki rozwojowe przebiegają, mogą być wyczerpujące zarówno dla dziecka, jak i dla rodziców. W czasie skoku pamiętaj, że Twoje wsparcie jest kluczowe:
- Bliskość i pocieszenie:
Wzmożona potrzeba bliskościto sygnał, że dziecko potrzebuje Twojej obecności. Noś, przytulaj, kangurowaj. Toelement skoku rozwojowego, który wymaga zaspokojenia. - Cierpliwość:
Skok rozwojowy poprzedzaburzę, ale po niej zawsze wychodzi słońce. Pamiętaj, że to przejściowy etap. - Sen: Zapewnij dziecku komfortowe warunki do snu, mimo ewentualnych trudności.
Rozwojowe niemowlęciapotrzebuje dużo odpoczynku. - Akceptacja emocji: Pozwól dziecku na wyrażanie frustracji i złości. Nie karć za
zmiany zachowania dziecka. - Stymulacja po skoku: Kiedy
skok rozwojowy następujei minie jego trudniejsza faza, oferujzabawki wspierające rozwój dzieckai nowe wyzwania, które pozwolą mu wykorzystaćskok rozwojowy umiejętności.Skok rozwojowy rozwójjest dynamiczny, więc dostosowuj aktywności. - Dbaj o siebie: Jeśli jesteś zmęczony,
pamiętajo delegowaniu zadań lub proszeniu o pomoc.
Ważne! Pamiętaj:
- Obserwuj swoje
dziecko. Każdedziecko przechodzi skok rozwojowyw swoim tempie. Kalendarz to tylko orientacja. - Nie porównuj swojego
skok rozwojowy maluszekz innymi.Poszczególnych skoków rozwojowychdoświadcza się indywidualnie. Rodzicielstwo bliskościjest nieocenionew czasie skoku.Skoki rozwojowe należytraktować jako naturalne kamienie milowe rozwoju.
Podsumowanie
Skoki rozwojowe niemowlęcia to fascynujące, choć często wyczerpujące okresy w życiu dziecka. Zrozumienie teorii skoków rozwojowych autorstwa Hetty van de Rijt i Franciscusa Plooij’a pomaga rodzicom zaobserwować i zrozumieć nagłe skoki rozwojowe objawy. Mając świadomość, że skok rozwojowy to sygnał intensywnego rozwoju dziecka, możemy przeżywać te chwile z większym spokojem i wspierać nasze pociechy w ich podróży ku coraz pełniejszemu postrzeganiu świata. Pamiętaj, że skok rozwojowy trwa tylko przez jakiś czas, a po nim następuje cudowny okres, w którym skok rozwojowy umiejętności eksplodują, a małych dzieci zaskakują nas każdego dnia!
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
1. Jak długo trwa skok rozwojowy? Czas trwania skoku rozwojowego jest zmienny. Faza "chmury", czyli trudniejsze skok rozwojowy objawy, zazwyczaj trwa od kilku dni do około tygodnia, choć w przypadku niektórych poszczególnych skoków rozwojowych (np. czwartego czy ósmego) może trwać nawet 2-3 tygodnie. Po niej następuje faza "słońca", czyli czas integracji nowych umiejętności dziecka i spokoju.
2. Czy każde dziecko przechodzi skok rozwojowy tak samo? Nie. Skoki rozwojowe u dzieci są uniwersalne, ale intensywność skok rozwojowy objawy i czas ich trwania mogą się różnić w zależności od indywidualnych cech dziecka. Niektóre dzieci objawy skoków przechodzą łagodniej, inne bardziej burzliwie. Kalendarz to jedynie orientacyjny skok rozwojowy kalendarz, a skok rozwojowy przypada mniej więcej w danym czasie.
3. Co robić, gdy dziecko przechodzi skok rozwojowy i jest bardzo marudne? Kluczem jest zwiększona wzmożona potrzeba bliskości, cierpliwość i akceptacja zmiany zachowania dziecka. Przytulaj, noś, uspokajaj. Zapewnij poczucie bezpieczeństwa. Możesz spróbować zmieniać otoczenie, śpiewać, kołysać. Czasem pomaga noszenie w chuście lub nosidle. Pamiętaj, że skok rozwojowy poprzedza wiele nowych wrażeń, więc dziecko potrzebuje ukojenia.
4. Czy skoki rozwojowe wpływają na sen dziecka? Tak, skoki rozwojowe wpływają bardzo często na sen. Dziecko może mieć trudności z zasypianiem, częściej budzić się w nocy, a drzemki mogą stać się krótsze i mniej regularne. Jest to spowodowane intensywną pracą układu nerwowego i nowymi doznaniami, które w czasie dziecko przetwarza. Zazwyczaj skok rozwojowy trwa chwilę, a sen wraca do normy po zakończeniu fazy burzy.
5. Jakie są kamienie milowe rozwoju związane ze skokami rozwojowymi? Kamienie milowe rozwoju to konkretne skok rozwojowy umiejętności, które dziecko zdobywa po każdym skoku rozwojowym. Zaliczają się do nich np. pierwszy uśmiech (po 1. skoku), próby raczkowania (po 5. skoku), rozumienie prostych poleceń (po 5./6. skoku), pierwsze kroki (po 7./8. skoku) czy pierwsze słowa. Każdy skok rozwojowy rozwój otwiera nowe możliwości w rozwoju dziecka.
Źródła:
- The Wonder Weeks ( Oei, ik groei!) https://www.thewonderweeks.com/
- Portal Medycyny Praktycznej - Pediatria: Rozwój emocjonalny i społeczny dziecka (artykuły związane z rozwojem niemowląt i małych dzieci) .https://www.mp.pl/pediatria/katalog/rozwoj-dziecka/
- Dziecko jest ważne - Portal parentingowy - Często zamieszczane są tam artykuły bazujące na popularnych teoriach rozwoju dziecka, w tym skokach rozwojowych. https://dzieckojestwazne.pl/
Podziel się artykułem ze znajomymi
