Zapalenie języka: przyczyny i objawy. Jak leczyć?

Dr nauk med. Olga Sadowska

Kwiecień 14, 2025

apalenie języka jest bardzo przykrą dolegliwością, ponieważ jest on jest zazwyczaj opuchnięty, piekący i zaczerwieniony. Spożywanie posiłków, picie czy mówienie wywołują silny ból. Przyczyny zapalenia języka są różnorodne, począwszy od infekcji bakteryjnej, poprzez reakcje alergiczne aż do urazów mechanicznych. Przeczytaj o różnych typach zapalenia języka i o charakterystycznych objawach współistniejących. Jak można uśmierzyć ból i przyśpieszyć powrót do zdrowia?

Zaczerwieniony język

Czym jest zapalenie języka?

Język jest narządem pokrytym błoną śluzową i zbudowanym z mięśni poprzecznie prążkowanych. Wypełnia dużą część jamy ustnej i składa się z:

nasady, którą język jest przyczepiony do dna jamy ustnej;
trzonu, który jest jego ruchomą częścią;
końca, który znajduje się z przodu i stanowi najwęższą część języka.

Dolna powierzchnia języka jest gładka, natomiast na grzbiecie znajdują się brodawki: okolone, liściaste i grzybowate. Pełnią one funkcje mechaniczną oraz są odpowiedzialne za odczuwanie smaku. U zdrowej osoby język jest różowy lub różowo-czerwony, lekko wilgotny, ruchomy we wszystkich kierunkach, ma szorstką powierzchnię i gładki obrys. Wszelkie zmiany na języku mogą być źródłem informacji o ogólnym stanie zdrowia. Czasami może się zdarzyć, że rozwinie się zapalenie języka (wg ICD10: K14.0 – K14.4). Czym jest stan zapalny języka? To przykra dolegliwość, w której język staje się zaczerwieniony, opuchnięty, bolesny i jego funkcje są upośledzone. Dlaczego tak się dzieje? Patogeneza zapalenia błony śluzowej języka obejmuje:

uszkodzenie tkanek, wniknięcie patogenów do organizmu i uwalnianie substancji prozapalnych;
rozszerzenie naczyń krwionośnych, zwiększenie ich przepuszczalności dla komórek układu immunologicznego;
w odpowiedzi na substancje prozapalne, komórki odpornościowe, czyli neutrofile i makrofagi, wędrują do miejsca zapalenia a następnie „pożerają” drobnoustroje i uszkodzone komórki.

Zapalenie można podzielić na powierzchowne i głębokie. Istnieje kilka różnych rodzajów zapalenia języka, które przedstawimy w dalszej części artykułu.

Zapalenie języka - objawy

Objawy zapalenia języka mogą być różnorodne, w zależności od przyczyny. Jak wygląda chory język? Do typowych objawów i dolegliwości można zaliczyć:

zaczerwienienie;
ból języka przy ruszaniu o zmiennym nasileniu;
trudności z mówieniem, jedzeniem lub połykaniem;
powiększony, spuchnięty język, który może nie mieścić się w ustach;
uczucie pieczenia;
suchość języka;
zmiany opryszczkowe, owrzodzeniowe i obecność białych plamek na błonie śluzowej języka;
gładki, błyszczący język;
krew z języka (czasem);
powstanie ropnia języka zwykle po jednej stronie języka;
naloty na języku o różnym kolorze;
nieprzyjemny zapach z ust (halitoza).

Zapalenie języka - przyczyny

Zapalenie języka - od czego się bierze? Ta dolegliwość może mieć niezwykle zróżnicowaną etiologię. Przykładowo, bierze się ona od:

zakażeń wirusowych, bakteryjnych i grzybiczych;
urazów mechanicznych, chemicznych, termicznych: źle dopasowana proteza, aparaty ortodontyczne, oparzenia, ugryzienia w język;
czynników drażniących: alkohol, dym tytoniowy, kwaśna treść żołądka;
niektórych chorób ogólnoustrojowych, autoimmunizacyjnych czy też o podłożu psychogennym;
chorób skóry, które mogą obejmować błony śluzowe jamy ustnej;
niedoborów pokarmowych;
radioterapii z powodu nowotworów złośliwych jamy ustnej;
reakcji alergicznych na żywność, leki lub produkty do pielęgnacji zębów;
zmian hormonalnych.

Niedobory pokarmowe

Mogą one wynikać z:

niezbilansowanej diety;
niedostatecznej podaży pokarmu przy zwiększonym zapotrzebowaniu;
upośledzonego wchłaniania z przewodu pokarmowego, np. w celiakii;
zaburzeń równowagi mikrobiologicznej;

Czym jest atroficzne zapalenie języka (zanikowe)? To stan, w którym dochodzi do częściowego lub całkowitego zaniku (atrofii) brodawek. Ubytki mogą być zlokalizowane, tworząc pasma, plamy lub obejmować całą powierzchnię języka. Jakie są tego konsekwencje? Utrata naturalnej bariery ochronnej, nadmierne uwrażliwienie języka nawet na najmniejsze bodźce, a także zaburzenia smaku. Do czynników prowadzących do zmian atroficznych uważane są:

niedobory kaloryczno-białkowe;
działania niepożądane niektórych leków stosowanych miejscowo lub ogólnie;
niedobory witamin: ryboflawiny (B2), niacyny (B3), pirydoksyny (B6), kwasu foliowego (B9), kobalaminy (B12), A i E;
niedobory mikroelementów: zwłaszcza żelaza, cynku.

Atroficzne zapalenie języka połączone z niedoborem witaminy B12 i/lub kwasu foliowego ma swoje nazwy - język Huntera, język łysy.

Należy podkreślić, że wewnątrzustne zmiany w anemii najbardziej widoczne są na języku. Anemia, inaczej niedokrwistość, może wynikać z niedoboru żelaza, witaminy B12 i/lub kwasu foliowego. We wczesnym stadium choroby, język jest na całej powierzchni gładki i blady. W miarę rozwoju anemii staje się suchy i pojawiają się żywoczerwone plamy, smugi i afty. Język jest bolesny, piekący.

Infekcyjne przyczyny zapalenia języka

Do przyczyn pierwotnego zapalenia języka należą różne typy infekcji:

bakteryjne zapalenie języka – wywołane najczęściej przez gronkowce, paciorkowce; powstaje w wyniku urazu języka (np. założenie kolczyka). U osób z prawidłowo funkcjonującym układem odpornościowym zakażenia bakteryjne występują rzadko;
wirusowe zapalenie języka - np. w następstwie zakażenia wirusami: opryszczki zwykłej, Coxsackie, półpaśca, Epsteina-Barr, adenowirusa. Coraz częściej mówi się o covidowym języku – oprócz typowych objawów zapalenia języka występują w tym przypadku: brązowo‑czarne pęcherze, krosty, plamy, białe i czerwone tarczki, krwotoczno-martwicze zmiany, halitoza;
grzybicze zapalenie języka – najczęściej wywołane drożdżakami z rodzaju Candida; często występuje po antybiotyku szerokowachlarzowym lub po wziewnych sterydach. Nawroty pleśniawek w zapaleniu jamy ustnej obserwuje się u osób z chorobami przewlekłymi, np. z cukrzycą, nieswoistymi zapaleniami jelit, AIDS.

Romboidalne zapalenie języka

Romboidalne zapalenie języka charakteryzuje się czerwonym, gładkim, płaskim i błyszczącym obszarem. Środkowe romboidalne zapalenie języka jest łagodną i przewlekłą zmianą, najczęściej obserwowaną u młodych mężczyzn. Występuje ograniczona atrofia brodawek nitkowatych w tylnej lub środkowej części języka i jest wyraźnie odgraniczona od tkanek otaczających. Jakie są przyczyny tego rodzaju zapalenia języka?

głównie kandydoza, czyli zakażenie grzybicze (drożdżakowe);
palenie tytoniu, używanie protez, cukrzyca, leki (których działaniem niepożądanym jest rozwinięcie zakażenia grzybiczego).

W większości przypadków ta patologia nie powoduje żadnych dolegliwości, jednak pacjenci powinni być objęci obserwacją. Niektórzy skarżą się na obecny samoistny ból i pieczenie języka lub dyskomfort pojawiający się po narażeniu na czynniki drażniące.

Alergie i reakcje kontaktowe

Zespół alergii jamy ustnej jest reakcją ograniczoną do błony śluzowej jamy ustnej, warg, gardła, a także języka. Na szczęście w większości przypadków przebiega łagodnie. Reakcje alergiczne mogą rozwijać się bardzo szybko, nawet kilka minut po zadziałaniu czynnika wywołującego. Objawy trwają zwykle od kilku minut do pół godziny.

Jakie są objawy alergicznego zapalenia języka?

podrażnienie i zmiany krwotoczne w obrębie błon śluzowych jamy ustnej (obraz zapalenia kubków smakowych/brodawek języka);
ból, świąd i uczucie pieczenia języka, ale też warg, ucha i gardła;
rumień wokół ust i uogólniona pokrzywka;
obrzęk języka;
duszność.

Alergiczne kontaktowe zapalenie jamy ustnej powstaje po kontakcie ze środkami uczulającymi. Jest to rzadka dolegliwość i na szczęście nie jest groźna. Co może uczulać? Przykładowo: pasty do zębów, płyny do płukania ust, protezy stomatologiczne oraz niektóre przyprawy i pokarmy (szczególnie białko jaja kurzego, orzechy, owoce morza).

Inne typy zapalenia języka

Wyróżnia się również:

język geograficzny, nazywany też łagodnym wędrującym zapaleniem języka. Zazwyczaj nie wymaga leczenia. Charakteryzuje się obecnością gładkich, nieregularnych czerwono-różowych plam, otoczonych białą lub żółtawą obwódką. Obraz przypomina mapę geograficzną. Może mieć podłoże genetyczne i powiązanie z niedoborami witamin i minerałów;
piekący język z przodu i zapalenie brzegu języka. Często jest on pokryty białym nalotem, a jego brzegi są czerwone. Taki obraz może być manifestacją chorób przewodu pokarmowego, np.: nieswoistych zapaleń jelit, refluksu, celiakii, infekcji bakterią Helicobacter pylori;
aftowe zapalenie języka. Charakteryzuje się nawracającym występowaniem bolesnych biało-szarych owrzodzeń na błonie śluzowej języka, które są wyraźnie oddzielone czerwonawą obwódką. Występują w przypadku wrodzonych skłonności do powstawania nadżerek, osłabienia odporności, z powodu niedoborów witamin, urazów, np. przygryzienie języka lub skaleczenie aparatem ortodontycznym;
zapalenie języka u osób spożywających alkohol. Napoje wysokoprocentowe prowadzą do podrażnień, sprzyjając rozwojowi infekcji nie tylko języka, ale też całej jamy ustnej. Wysusza, podrażnia śluzówkę i zmienia skład mikroflory, prowadzi do niedożywienia.

Zapalenie języka u dziecka

Dzieci są podatne na zapalenia jamy ustnej. Zapalenie języka u dziecka jest stanem, w którym są typowe objawy zapalenia i który może wynikać z różnorodnych przyczyn, które zostały opisane powyżej.

Warto zwrócić uwagę na bolący język u dziecka, który zdecydowanie utrudnia doustne podawanie pokarmów i płynów. Zwiększone jest wtedy ryzyko niedożywienia, odwodnienia i zaburzeń elektrolitowych. U dzieci istnieje też niebezpieczeństwo pojawienia się duszności z powodu zablokowania dróg oddechowych w przebiegu znacznego opuchnięcia języka.

Zapalenie języka - leczenie. Jak uśmierzyć ból?

Sposób leczenia zapalenia języka zależy od wywołujących przyczyn. Jak zostało opisane powyżej, jest ich dużo. Co na bolący język? Jak uśmierzyć ból języka?Jeśli chodzi o leczenie przyczynowe, stosuje się:

antybiotyki o szerokim spektrum działania. Jaki antybiotyk na zapalenie języka? W zależności od rodzaju bakterii stosuje się: penicylinę, amoksycylinę, azytromycynę, i in.;
preparaty przeciwgrzybicze – nystatyna w płynie lub w tabletkach do ssania;
glikokortykosteroidy – w postaci maści, o właściwościach przeciwzapalnych, zmniejszających miejscową bolesność i zaczerwienienie;
środki odkażające miejscowo - mają na celu poprawę kondycji błony śluzowej jamy ustnej, zmniejszenie dolegliwości bólowych oraz zapobieganie powikłaniom;
w przypadku ropnia języka konieczne jest jego nacięcie wzdłuż brzegu, oczywiście w znieczuleniu ogólnym;
suplementy i zmiany w diecie w przypadku niedoborów witaminowych, niedożywienia.

Natomiast jeśli chodzi o leczenie objawowe, stosuje się najczęściej leki bez recepty, przykładowo:

leki przeciwbólowe, np. z paracetamolem lub ibuprofenem;
leki znieczulające z benzydaminą czy lidokainą;
leki odkażające z chlorheksedyną.

Jak jeszcze można leczyć zapalenie języka? Holistyczne podejście do aktualnych problemów zdrowotnych pacjenta znacząco poprawia skuteczność leczenia miejscowego jamy ustnej. Nie można zapominać o leczeniu chorób współistniejących.

Ile trwa zapalenie języka?

Może ono trwać od kilku dni (ostre zapalenie języka) do kilku tygodni (przewlekłe zapalenie języka), zależnie od przyczyn, nasilenia objawów i stosowanej terapii. Z reguły rokowanie jest dobre i stan zapalny mija dość szybko. Jeśli jednak objawy utrzymują się dłużej niż 10 dni, należy skontaktować się z lekarzem.

Zapalenie języka - leczenie domowe

W niniejszym akapicie przedstawimy domowe sposoby, które mogą złagodzić przykre objawy zaplenia języka. Co zatem może pomóc w przypadku spuchniętego, obolałego, piekącego języka?

dbałość o codzienną dokładną higienę jamy ustnej - używanie miękkiej szczoteczki do zębów i nici dentystycznej, czyszczenie języka, a także płukanie ust łagodnymi płynami o właściwościach przeciwzapalnych;
unikanie wszelkich czynników drażniących jamę ustną;
zioła – pomocne są napary z szałwii, macierzanki, tymianku, rumianku, kory dębu, kłącza perzu, arniki;
odpowiednia dieta, bogata w produkty zawierające żywe kultury bakterii i uboga w cukry proste;
dbałość o prawidłowe nawodnienie organizmu.