Pieczenie języka i podniebienia - o jakich chorobach może świadczyć?

Pieczenie i szczypanie języka może wynikać z bardzo prozaicznej przyczyny, np. zjedzenia czegoś pikantnego, kwaśnego albo gorącego. W takim przypadku najczęściej szybko mija. Jednak zdarza się, że język piecze przez dłuższy czas, a do tego towarzyszą temu inne symptomy (ból gardła, nadżerki czy dolegliwości ze strony układu pokarmowego). Wtedy należy bacznie przyjrzeć się innym, potencjalnym przyczynom. W tym artykule wyjaśniamy, co powoduje pieczenie języka.

Szczypanie języka – przyczyny

Za pieczenie języka i podniebienia, a także innych części jamy ustnej (warg, policzków, dziąseł czy gardła) często odpowiadają:

Określone rodzaje pożywienia – owoce cytrusowe (zwłaszcza cytryny), papryczki chili, ostre przyprawy, kiwi, ananasy, brzoskwinie, czekolada, mocna kawa, sery (pleśniowe), orzechy, alkohol, a nawet ziemniaki. To kwestia bardzo indywidualna i często wiąże się np. z alergią,

Palenie papierosów – może zarówno powodować, jak i nasilać objawy (zwiększa suchość w jamie ustnej),

Niedobory pokarmowe – kaloryczno-białkowe, witaminowe (witaminy A, E i z grupy B) i mineralne (żelazo, cynk), które wynikają z błędów dietetycznych lub zaburzeń wchłaniania,

Stany zapalne błony śluzowej,

Urazy i podrażnienia mechaniczne, np. kolczyk, niedobrana proteza zębowa,

Choroby języka,

Choroby układu pokarmowego, np. refluks, wrzody żołądka i dwunastnicy,

Zakażenia grzybicze (zwłaszcza Candida albicans), bakteryjne (kiła) i wirusowe (opryszczka zwykła, HIV),

Próchnica i choroby przyzębia,

Marskość wątroby,

Choroby endokrynologiczne (cukrzyca, niedoczynność tarczycy),

Choroby psychiczne.

U dzieci chorobą, która powoduje pieczenie języka i ból gardła, jest np. szkarlatyna. Język przyjmuje charakterystyczny wygląd (tzw. malinowy albo truskawkowy) oraz staje się wrażliwy na gorące i kwaśne pokarmy.

Przy jakich chorobach piecze język?

Jeśli chodzi o pieczenie języka i ust, przyczyny chorobowe mogą być ogólnoustrojowe albo związane z jamą ustną. W tym artykule skupimy się na tych drugich.

Atroficzne (zanikowe) zapalenie języka

Język staje się wygładzony (zanik brodawek) i czerwony. Zmiany zaczynają się od koniuszka, a następnie postępują do środka. Oprócz tego pojawiają się ból, świąd, nadwrażliwość na kwaśne i słone pokarmy. Wśród przyczyn atroficznego zapalenia języka wymienia się niedobory witamin (B12, B6, kwas foliowy) i minerałów (żelazo), zaburzenia wydzielana soku żołądkowego (refluks), przyjmowanie pewnych leków, zakażenie grzybami z rodzaju Candida, celiakię, liszaj płaski w jamie ustnej i wiele innych zaburzeń.

Język czarny włochaty

Język czarny włochaty, inaczej rogowacenie czarne brodawek języka, to dolegliwość, której czasami towarzyszy pieczenie, ale często jedynym objawem jest zmieniony wygląd języka. Z powodu nadmiernego rogowacenia brodawek nitkowatych powierzchnia języka przypomina owłosioną i przyjmuje czarny, szary lub żółtawy kolor. Jako przyczyny schorzenia lekarze wymieniają odwodnienie, działanie czynników chemicznych, palenie papierosów, leki (antybiotyki) oraz nieprawidłową higienę jamy ustnej. Często pojawia się u osób z rurką gastrostomijną.

Język geograficzny

Na języku pojawiają się nieregularne, gładkie i czerwone plamy (przypominające mapę), które mogą szybko zmieniać lokalizację albo wzór. Może mu towarzyszyć pieczenie i wrażliwość na pewne pokarmy, choć często to tylko efekt wizualny. Nie należy jednak lekceważyć zaburzenia, ponieważ język geograficzny może mieć związek z łuszczycą czy reaktywnym zapaleniem stawów.

Zespół pieczenia jamy ustnej („zespół piekącego języka”)

Zespół pieczenia jamy ustnej (BMS, burning mouth syndrome) jest przewlekłą dolegliwością, która objawia się pieczeniem lub kłuciem języka i błon śluzowych w jamie ustnej. Towarzyszą mu czasami uczucie suchości oraz zaburzenia smaku. Nie obserwuje się zmian w błonie śluzowej. Specjaliści uważają, że podłoże choroby ma charakter neurologiczny.

Kserostomia (odczuwanie suchości w jamie ustnej)

Suchość w jamie ustnej wynika ze znaczącego lub całkowitego zahamowania wydzielania śliny. Ponieważ ślina pełni funkcję ochronną, chorzy często odczuwają podrażnienie i pieczenie języka i warg oraz zaburzenia smaku. Poza tym kserostomia zwiększa ryzyko rozwoju próchnicy, owrzodzeń i kandydozy. Z tą dolegliwością często zmagają się pacjenci onkologiczni z nowotworami w okolicach głowy i szyi, którzy są poddawani naświetlaniom albo leczeniu chirurgicznemu uszkadzającemu komórki wydzielnicze ślinianek.

Afty

Afty to bolesne nadżerki o czerwonym kolorze otoczone białą obwódką, które pojawiają się m.in. na języku i pod nim, ale też na wargach, policzkach, podniebieniu. Powodują duży dyskomfort, a pieczenie lub mrowienie może zwiastować pojawienie się zmian. Ich przyczyną bywają urazy i podrażnienia, ale także obniżona odporność, stres, osłabienie, infekcje oraz niedobory witamin i minerałów. Jeśli mają tendencję do nawrotów, potrzebna jest dalsza diagnostyka (pod kątem chociażby zapaleń jelit, celiakii, tocznia i wielu innych). Warto różnicować je z pleśniawkami o charakterze grzybiczym.

Do jakiego lekarza z pieczeniem języka?

Ponieważ przyczyn pieczenia języka i ust jest naprawdę dużo, diagnostyka to proces złożony i długotrwały. Najczęściej pierwszym lekarzem, do którego zwraca się pacjent z piekącym językiem, jest stomatolog albo lekarz POZ. Jednak często prawidłowe rozpoznanie wymaga wizyty u różnych specjalistów: laryngologa, alergologa, gastrologa, endokrynologa, neurologa, a nawet psychiatry. Lekarz zaleci odpowiednie badania w celu potwierdzenia lub wykluczenia konkretnej choroby, np. zbadanie poziomu glukozy przy podejrzeniu cukrzycy, TSH – niedoczynności tarczycy, gastroskopię – refluksu lub wrzodów itd.

Jaki lek na pieczenie języka?

Jak pozbyć się bólu języka? To zależy, jaka choroba powoduje pieczenie języka. Leczenie polega na terapii właściwej choroby – szczypanie jako takie najczęściej nie jest oddzielnym schorzeniem, ale symptomem (co ważne, czasami jedynym, dlatego nie należy go ignorować!). Objawowo (w zależności od przyczyny) można stosować np. preparaty żelowe z lidokainą, tzw. sztuczną ślinę, zioła w formie płukanek (rumianek, szałwia), preparaty na afty itp.

Szczypanie języka i jamy ustnej – domowe sposoby

Podstawowym „domowym” sposobem na pieczenie języka i jamy ustnej jest właściwa higiena. Dzięki niej można uniknąć np. rozwoju próchnicy, stanów zapalnych czy zakażeń grzybiczych. Codzienne mycie, szczotkowanie i nitkowanie zębów oraz czyszczenie języka warto uzupełnić płukaniem ust. Warto jednak mieć na uwadze, że nadużywane płyny do płukania jamy ustnej również mogą powodować szczypanie i pieczenie języka! Preparaty na higienę jamy ustnej należy dobrać do swoich indywidualnych potrzeb (np. osoby noszące protezy zębowe albo aparaty ortodontyczne muszą starannie dbać o ich czystość za pomocą odpowiednich produktów).

A co, jeśli pieczenie języka i jamy ustnej powodują pleśniawki, często mylone z aftami? Domowe sposoby na afty niekoniecznie pomogą. Płukanki ziołowe czy spraye odkażające mogą nie wystarczyć – grzybicze podłoże tej dolegliwości wymaga zastosowania leków przeciwgrzybiczych.

Szczypanie języka i jamy ustnej – odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania

Poniżej znajdziesz odpowiedzi na kilka dodatkowych pytań związanych ze szczypaniem języka i pieczeniem w jamie ustnej.

Jakich witamin brakuje, gdy piecze język? Najczęściej z grupy B, a także A i E.

Jak wygląda język przy braku witaminy B12? Jest gładki, powiększony i ciemnoczerwony. Oprócz tego w jamie ustnej pojawiają się zajady, afty i infekcje grzybicze, a błona śluzowa staje się blada lub zażółcona (na podniebieniu) albo miejscowo zanika. Podobne objawy występują przy niedoborze żelaza, ale język wygląda na polakierowany (gładki).

Pieczenie języka i ust – podsumowanie

Co oznacza szczypiący ból języka? Bardzo wiele – od niegroźnego podrażnienia zbyt kwaśnym lub pikantnym jedzeniem przez alergie i infekcje po poważne choroby ogólnoustrojowe. Jeśli pieczenie języka i warg nie mija, należy udać się do lekarza w celu odkrycia przyczyny tego stanu. Każdą zmianę na języku i błonie śluzowej, która nie goi się w ciągu 14 dni, trzeba pokazać specjaliście.

Źródła

Wiercińska M., Choroby języka: zapalenie języka i zmiany na języku, 2024. https://www.mp.pl/pacjent/otolaryngologia/choroby/choroby-jamy-ustnej-i-gardla/301533,choroby-jezyka-zapalenie-jezyka-i-zmiany-na-jezyku. [dostęp: 18.11.2024].

Kuźnik M., Afty – przyczyny i leczenie, 2022. https://www.mp.pl/pacjent/stomatologia/choroby-i-leczenie-przyzebia/295854,afty-przyczyny-i-leczenie. [dostęp: 18.11.2024].

Kuchar E., Czerwone plamy na języku – przyczyny, 2024. https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/lista/106928,czerwone-plamy-na-jezyku-przyczyny. [dostęp: 18.11.2024].

Mrówka-Kata K., Namysłowski G., Banert K., Ścierski W., Zapalenia języka i inne wybrane jego zmiany o charakterze łagodnym, 2008. https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/viewFile/10236/8736. [dostęp: 18.11.2024].

Wysocki P. T., Zespół pieczenia jamy ustnej, 2017. https://journals.viamedica.pl/gastroenterologia_kliniczna/article/download/55073/41955. [dostęp: 18.11.2024].

Krajewska-Siuda E., Suchość jamy ustnej – kserostomia, 2014. https://www.mp.pl/pacjent/zapytajlekarza/lista/show.html?id=105066. [dostęp: 18.11.2024].