Jakie są choroby układu pokarmowego? Jak je leczyć?

Choroby układu pokarmowego dotykają na różnych etapach życia większą część populacji. Od biegunek, przez męczące wrzody, po niebezpieczne nowotwory złośliwe. Jakie są najczęstsze choroby układu pokarmowego? Jak je rozpoznać i jak leczyć?

Choroby układu pokarmowego

Jakie są choroby układu pokarmowego? Stanowią one niezwykle liczną i różnorodną grupę schorzeń. Związane są z wadami wrodzonymi i anatomicznymi, uszkodzeniami mechanicznymi, zaburzeniami czynnościowymi, zakażeniami, zapaleniami, alergiami.

Wśród kilkuset chorób układu pokarmowego, wymienić można między innymi takie dolegliwości, jak:

choroba wrzodowa,
choroba refluksowa
nadwrażliwość pokarmowa,
zespół jelita wrażliwego,
nadkwasota, niedokwasota żołądka,
niedrożność jelit i innych odcinków przewodu pokarmowego,
zapalenie jelit, zapalenie błony śluzowej żołądka, zapalenie otrzewnej,
biegunka, zaparcie,
zakażenie przewodu pokarmowego,
salmonelloza,
hemoroidy,
zapalenie wyrostka robaczkowego,
przepukliny,
uchyłek Meckela,
choroba Leśniowskiego-Crohna,
rak jelita grubego, rak żołądka, rak przełyku, rak trzustki.

Najczęstsze choroby układu pokarmowego

Z powyższych wyróżnić można kilka dolegliwości występujących niemalże powszechnie. Do najczęściej występujących chorób układu pokarmowego należą między innymi:

choroba wrzodowa żołądka. Jej istotą jest powstanie ubytków w błonie śluzowej żołądka. Za najczęstszą przyczynę powstawania wrzodów i nadżerek uważa się obecnie zakażenie wywołane przez bakterię Helicobacter pylori. Inne możliwe przyczyny, to między innymi zła dieta, stres oraz nadużywanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych,
nadwrażliwość pokarmowa. To niewłaściwa reakcja organizmu na pokarmy, które co do zasady są nieszkodliwe. Na nadwrażliwość składają się: nietolerancja pokarmowa, która ma charakter nieimmunologiczny, a także alergia pokarmowa, wywołująca reakcję mechanizmów obronnych organizmu,
zespół jelita wrażliwego – choroba o nieznanym podłożu. Powoduje utrzymujące się miesiącami, a nawet latami bóle brzucha, biegunki, zaparcia, nudności. Cierpi na nią 13 procent Polaków,
choroba refluksowa – następstwo tzw. refluksu żołądkowo-jelitowego, polegającego na cofaniu się treści pokarmowej w górę przewodu trawiennego. U niemowląt powszechnie występuje tzw. refluks fizjologiczny, który jest naturalny i niegroźny. U starszych pacjentów mówimy o refluksie patologicznym, przeważnie związanym z osłabieniem sztywności dolnego zwieracza przełyku,
niedokwasota i nadkwasota żołądka – schorzenia wynikające z niedostatecznej lub nadmiernej produkcji soków żołądkowych, skutkujące zaburzeniami trawienia.

Objawy chorób układu pokarmowego

Objawy chorób układu pokarmowego można podzielić na kilka zasadniczych grup. Wymienić wśród nich można takie symptomy:

bóle brzucha, zgaga,
wzdęcia, gazy, ulewanie się, zaparcia, biegunki, nudności,
krwawienie z przewodu pokarmowego, unaocznione m.in. w postaci krwawych stolców oraz wymiotów,
wzmożone napięcie mięśniowe,
objawy niespecyficzne, takie jak: ból w klatce piersiowej i plecach, kaszel, a nawet próchnica.

Większość chorób objawia się w sposób umiarkowanie specyficzny. Objawy łatwo jest pomylić z symptomami innych dolegliwości, tym bardziej, że zazwyczaj występują w grupach. Przykładowo, wrzody żołądka są chorobą powodującą silny ból brzucha i zgagę, niekiedy także wymioty. Bardzo podobne objawy mogą świadczyć też na przykład o refluksie żołądkowo-przełykowym, albo nadkwasocie. Z drugiej strony refluks przynosi też dolegliwości, które w ogóle nie są kojarzone z układem pokarmowym, takie jak ból w okolicy zamostkowej i kołatanie serca (klasyczne objawy zawału), czy kaszel i świszczący oddech (przywodzące na myśl zapalenie oskrzeli lub astmę).

Diagnostyka chorób układu pokarmowego

wWażna jest dokładna diagnostyka, w skład której wchodzą między innymi:

wywiad lekarski,
badanie endoskopowe (gastroskopia, kolonoskopia),
RTG jamy brzusznej,
tomografia komputerowa,
USG jamy brzusznej,
badania krwi i kału.

Leczenie chorób układu pokarmowego

Leczenie chorób układu pokarmowego obejmuje pełną paletę środków, od zastosowania właściwej diety, przez terapię farmakologiczną, aż po zabiegi operacyjne. Wiele w tej materii zależy od konkretnego schorzenia, stadium zaawansowania choroby, wrażliwości i podatności pacjenta na leki etc.

Przykładowo:

w leczeniu wrzodów żołądka wykorzystuje się antybiotyki oraz tzw. inhibitory pompy protonowej, ograniczające wydzielanie kwasów żołądkowych. Niezwykle istotna jest też dieta – bez smażonych mięs, tłuszczu i białek zwierzęcych, soli, pieprzu oraz kwaśnych dań,
refluks żołądkowo jelitowy leczy się zazwyczaj za pomocą inhibitorów pompy protonowej. Inne wykorzystywane środki, to między innymi leki prokinetyczne (przyspieszają opróżnianie żołądka oraz usztywniają dolny zwieracz przełyku), blokery receptorów histaminowych (hamują wydzielanie soków żołądkowych), a nawet leki przeciwdepresyjne z grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny. Ostatecznością jest zabieg operacyjny, przeprowadzany laparoskopowo metodą Nissena,
niedrożność przewodu pokarmowego, która zazwyczaj ma charakter mechaniczny, leczy się głownie operacyjnie. Metoda i zakres zabiegu ściśle uzależnione są od przyczyny powstania zatoru w układzie trawiennym,
zespół jelita nadwrażliwego, wobec nieznajomości patogenezy choroby, jest praktycznie nieuleczalny. Terapia polega na doraźnym łagodzeniu objawów, a także działaniach profilaktycznych (dieta). Możliwe, że symptomy po kilku miesiącach lub latach ustąpią samoistnie.

Choroby układu pokarmowego u dzieci

Osobą grupę stanowią choroby układu pokarmowego u dzieci, szczególnie u noworodków i niemowląt. Zazwyczaj powodowane są one przez czynniki wrodzone (zaburzenia genetyczne, wady anatomiczne) lub też niedojrzałość układu pokarmowego. Częstą przyczyną są też zakażenia, na które organizm malucha jest wyjątkowo podatny.

Wśród typowych chorób układu pokarmowego u dzieci można wymienić takie dolegliwości, jak:

biegunka – sama w sobie jest chorobą, jak też podstawowym objawem bardzo wielu innych schorzeń układu pokarmowego. U dzieci nagminna. Przyczyny są zróżnicowane, od trywialnych (przekarmienie mlekiem), po bardzo poważne (np. ciężkie zakażenie). Biegunka u niemowląt może być stanem zagrażającym życiu, jako że prowadzi do silnego odwodnienia organizmu,
kolki – cierpi na nie większość maluchów w wieku niemowlęcym. Występuje na skutek niedojrzałości układu pokarmowego, w szczególności jelit. Bardzo często pojawia się w wyniku przekarmienia a także przypadkowego zassania powietrza przy karmieniu piersią lub butelką,
choroba Leśniowskiego-Crohna – dolegliwość typu autoimmunologicznego, w przebiegu której komórki układu odpornościowego atakują przewód pokarmowy. Prowadzi do zapalenia jelita, owrzodzeń, powoduje silną bolesność brzucha, biegunki, gorączkę,
celiakia – kolejna z chorób autoimmunologicznych. Jej istotą jest wrodzona nietolerancja glutenu. Chore dziecko nie może spożywać wielu pokarmów, zwłaszcza zbożowych.

Autor: Piotr Brzózka

Czytaj też:

Źródła:

Andrzej Szczekilk, Choroby wewnętrzne, 2005 Kraków, Medycyna Praktyczna
Małgarzata Janowska, Andrzej Prystupa, Choroba wrzodowa jako jednostka psychosomatyczna, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2012, Tom 18, Nr 4
Jolanta Brzeszczyńska, Krzysztof Gwoździński, Charakterystyka stanów chorobowych żołądka, Acta Universitatis Lodziensis Folia Biochemica et Biophysica 12, 1997
Mieczysława Czerwionka-Szaflarska, Bartosz Romańczuk, Choroba refluksowa przełyku u dzieci i młodzieży, 2010 Via Medica
Michał Raban, Artur Żak, Jakub Litak, Monika Turska, Cezary Grochowski, Choroba refluksowa przełyku – opis jednostki, diagnostyka i leczenie, Journal of Education, Health and Sport. 2017;7 (7)