Alergia u dzieci jest coraz powszechniejszym problemem zdrowotnym, który dotyka znaczny odsetek najmłodszych. Statystyki pokazują, że choroby alergiczne diagnozowane są u prawie 25% dzieci w wieku 6-7 lat, a 11% z nich zmaga się z astmą. Czym właściwie jest alergia u dzieci, jakie są jej objawy i jak można ją skutecznie leczyć? W artykule omówimy najczęstsze rodzaje alergii występujące u najmłodszych, charakterystyczne objawy alergii u dzieci oraz metody diagnostyki i leczenia tego schorzenia.
Czym jest alergia u dzieci i jakie są jej rodzaje?
Alergia to nieprawidłowa, nadmierna reakcja układu immunologicznego na substancje środowiskowe, które nazywamy alergenami.
Tendencje genetyczne odgrywają kluczową rolę w rozwoju alergii - jeśli któreś z rodziców jest alergikiem, istnieje duże prawdopodobieństwo, że również dziecko będzie miało problemy z uczuleniami. W wyniku reakcji alergicznej organizm wydziela histaminę, która powoduje charakterystyczne objawy.
Najczęstsze rodzaje alergii u dzieci to:
1. Alergia pokarmowa u dzieci - może wystąpić już w okresie noworodkowym, często jako reakcja na alergeny pokarmowe, takie jak:
- białko mleka krowiego,
- kurze jaja,
- orzechy,
- pszenica,
- ryby i skorupiaki.
2. Alergia wziewna u dzieci - wywołana przez alergeny obecne w powietrzu:
- roztocza kurzu domowego,
- zarodniki grzybów pleśniowych,
- pyłki roślin (zwłaszcza traw i brzóz),
- sierść zwierząt domowych.
3. Alergia kontaktowa u dzieci - powstaje w wyniku bezpośredniego kontaktu skóry z substancjami uczulającymi, takimi jak nikiel czy lateks.
Warto pamiętać, że czynniki środowiskowe, jak zanieczyszczenie powietrza czy dym papierosowy, mogą nasilać objawy uczulenia. Możliwe są również reakcje krzyżowe, gdy organizm reaguje na co najmniej dwa różne alergeny.
Jak rozpoznać alergię u dzieci? Objawy
Objawy alergii u dzieci różnią się w zależności od typu uczulenia oraz wieku dziecka. Pierwsze symptomy mogą pojawić się już w pierwszych dniach życia, ale też w różnych okresach rozwojowych. Niekiedy objawy mogą się zmniejszać i ukrywać przez wiele lat, by powrócić w dorosłym życiu.
Objawy alergii pokarmowej u dzieci
Najczęstszymi objawami alergii pokarmowej u dzieci są reakcje IgE-zależne o gwałtownym przebiegu, objawiające się:
- obrzękiem naczynioruchowym,
- pokrzywką,
- skurczem oskrzeli,
- przyspieszoną akcją serca,
- spadkiem ciśnienia.
U dzieci silnie uczulonych może wystąpić wstrząs anafilaktyczny.
Uczulenia IgE-niezależne mają zwykle łagodniejszy przebieg i przejawiają się:
- zmianami skórnymi,
- kolką,
- wzdęciami,
- biegunkami,
- bólem brzucha.
Typowym objawem alergii pokarmowej u dzieci jest również wysypka na twarzy, która pojawia się po spożyciu alergizujących produktów.
Objawy alergii wziewnej u dzieci
Alergia wziewna u dzieci objawia się głównie dolegliwościami ze strony układu oddechowego:
- alergicznym nieżytem nosa (wodnisty katar),
- kichaniem,
- świądem nosa,
- zaczerwienieniem oczu,
- kaszlem,
- dusznością,
- świszczącym oddechem.
Kaszel u dzieci z alergią jest charakterystyczny - suchy, napadowy i gwałtowny, nasilający się w nocy. Atak kaszlu trwa najczęściej kilkadziesiąt sekund, po czym następuje zmęczenie. W czasie ataku dziecko ma trudności z oddychaniem.
Z czasem przewlekły stan zapalny i obrzęk dróg oddechowych może prowadzić do astmy u dzieci. Astma alergiczna objawia się nie tylko kaszlem, ale także uciskiem w klatce piersiowej, świszczącym oddechem i skurczem oskrzeli. Szczytowe nasilenie astmy alergicznej przypada na około 5. rok życia dziecka.
Skórne objawy alergii u dzieci
Zmiany skórne są drugim najczęstszym objawem alergii u dzieci. Mogą one powstawać w wyniku:
- spożycia alergizujących pokarmów,
- bezpośredniego kontaktu z alergenem,
- przebywania w miejscu o wysokim stężeniu alergenów wziewnych.
Najczęstsze skórne objawy alergii u dzieci to:
1. Atopowe zapalenie skóry (AZS) - pojawia się często między 3. a 6. miesiącem życia i charakteryzuje się:
- silnym świądem,
- zaczerwienieniem,
- wysuszeniem skóry,
- pojawieniem się liszai (zwłaszcza na twarzy, w okolicach kolan i łokci)
2. AZS może nasilać się w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.
3. Pokrzywka - rozpoznawalna po:
- niewielkich bąblach w kolorze perłoworóżowym,
- wypełnieniu płynem surowiczym,
- silnym świądzie i pieczeniu.
4. Wyprysk kontaktowy (kontaktowe zapalenie skóry) - objawia się:
- zaczerwienieniem,
- obrzękiem,
- pęcherzykami i grudkami z wysiękiem,
- zlewaniem się zmian w większe ogniska zapalne.
Warto odróżnić skórne objawy alergii u dzieci od innych wysypek i zmian niezwiązanych z uczuleniem, takich jak:
- trądzik niemowlęcy (pojawia się między 2. a 3. miesiącem życia),
- potówki (na twarzy i szyi niemowląt, zwłaszcza w fałdach skóry),
- pieluszkowe zapalenie skóry (wysypka na pupie i w okolicach pieluchy).
Diagnostyka alergii u dzieci
Precyzyjna diagnostyka jest kluczowa dla skutecznego leczenia alergii u dzieci. Wśród najważniejszych metod diagnostycznych wymienia się:
Testy skórne
Testy na alergie u dzieci w formie testów skórnych wykonuje się najczęściej u dzieci w wieku 3-4 lat. Polegają one na nałożeniu na skórę (najczęściej na plecy lub ręce) kropli zawierających odpowiednie alergeny, a następnie nakłuciu skóry lancetem. Po około 15 minutach obserwuje się reakcję - pojawienie się bąbli świadczy o uczuleniu na konkretne alergeny, a ich wielkość pozwala ocenić siłę reakcji.
Przed wykonaniem testów skórnych konieczne jest odstawienie leków przeciwhistaminowych na co najmniej 7 dni.
Badania z krwi na alergie u dzieci
Badanie z krwi na alergie u dzieci polega na pobraniu niewielkiej ilości krwi i sprawdzeniu poziomu przeciwciał IgE. Stosuje się je u młodszych dzieci oraz w sytuacjach, gdy testy skórne nie dają jednoznacznych rezultatów.
Sama diagnostyka nie daje jednoznacznej diagnozy - tę może postawić alergolog dziecięcy na podstawie zarówno wyników badań, jak i wywiadu medycznego.
Leczenie alergii u dzieci
Leczenie alergii u dzieci obejmuje kilka kluczowych elementów:
Unikanie kontaktu z alergenami
Najskuteczniejszą metodą zapobiegania objawom alergii jest unikanie kontaktu z uczulającymi substancjami. W przypadku alergii wziewnej u dzieci oznacza to:
- utrzymywanie wysokiego poziomu czystości w domu,
- usunięcie dywanów i wykładzin (zwłaszcza przy alergii na kurz i roztocza u dzieci)
- ograniczenie wychodzenia na zewnątrz w okresach nasilonego pylenia
Przy alergii pokarmowej u dzieci kluczowe jest wyeliminowanie uczulających produktów z diety. Warto wprowadzać nowe produkty stopniowo i pojedynczo, z odpowiednimi przerwami, co pozwoli precyzyjnie określić, które składniki powodują reakcję alergiczną.
Farmakoterapia
Leki stosowane w leczeniu alergii u dzieci to przede wszystkim:
- leki przeciwhistaminowe - hamujące działanie histaminy
- glikokortykosteroidy - stosowane miejscowo przy zmianach skórnych
- inhibitory kalcyneuryny - w przypadku alergii skórnych
- leki rozkurczające oskrzela - przy astmie alergicznej
U najmłodszych dzieci stosuje się najczęściej syropy przeciwhistaminowe, natomiast u starszych, zgodnie z zaleceniami lekarza, można stosować tabletki w dawkach dostosowanych do wieku i masy ciała.
Odczulanie (immunoterapia alergenowa)
Odczulanie jest jedną z najskuteczniejszych metod długotrwałego osłabienia objawów uczulenia. Polega na podawaniu osobie uczulonej kontrolowanych dawek alergenów w celu "oduczenia" organizmu reakcji uczuleniowej.
Proces odczulania może trwać od 3 do 5 lat i wymaga regularnego monitorowania reakcji organizmu. W przypadku dzieci rozpoczyna się go zwykle po ukończeniu 5 lat, kiedy układ odpornościowy jest już wystarczająco dojrzały. Wyjątkiem są ciężkie reakcje alergiczne, np. po ukąszeniu owada, kiedy odczulanie należy rozpocząć jak najszybciej.
Łagodzenie objawów domowymi sposobami
Choć domowe sposoby nie zastąpią profesjonalnego leczenia, mogą znacznie zmniejszyć uciążliwość objawów alergii u dzieci:
- utrzymywanie czystości w domu,
- stosowanie filtrów powietrza wyłapujących alergeny,
- nawilżanie powietrza,
- stosowanie emolientów przy problemach skórnych.
Kiedy z alergią u dziecka zgłosić się do lekarza?
Pojawienie się jakichkolwiek objawów alergii u dzieci, zwłaszcza tych potencjalnie zagrażających życiu (trudności w oddychaniu, silne reakcje skórne, obrzęk), wymaga natychmiastowej konsultacji z lekarzem.
Wczesna diagnoza i rozpoczęcie odpowiedniego leczenia mogą znacząco poprawić jakość życia dziecka z alergią i zapobiec rozwojowi poważniejszych powikłań, jak astma czy przewlekłe zmiany skórne.
Bibliografia:
-
Niedoszytko M., Patogeneza astmy i alergii, Alergia Astma Immunologia 2017, 22 (2-3).
-
Dadas-Stasiak E, Kalicki B, Jung A. Najczęściej występujące przyczyny i rodzaje alergii u dzieci w świetle aktualnej epidemiologii. Pediatr Med Rodz. 2010;6(2):92-99.
-
Lewandowska-Polak A., Kowalski M.L. Leki antyhistaminowe w chorobach alergicznych. Przegl. Alergol. 2004; 2: 42–47.
-
Brębrowicz A. Skuteczność immunoterapii alergenowej i metody jej oceny. Zależność od rodzaju alergenu i drogi podania. Alergologia Polska 2018; 5, 4: 186–19.
Podziel się artykułem ze znajomymi
Redakcja recepta.pl to zespół doświadczonych specjalistów z dziedziny zdrowia, medycyny i stylu życia. Naszym celem jest dostarczanie rzetelnych i przystępnych informacji, które pomagają czytelnikom dbać o swoje zdrowie i dobre samopoczucie. Każdy artykuł jest wynikiem współpracy ekspertów, którzy z pasją dzielą się swoją wiedzą i doświadczeniem. Prywatnie jesteśmy miłośnikami literatury, aktywnego wypoczynku i zdrowego stylu życia...
