Alergia skórna: objawy u dzieci i dorosłych. Jak ją leczyć?

Pokrzywka, wyprysk, świąd – tak najczęściej objawia się alergia skórna. Jej przyczyną mogą być leki, kosmetyki, jedzenie, ubrania, a nawet różnego rodzaju przedmioty codziennego użytku. Ta powszechna dolegliwość może znacząco wpływać na komfort życia zarówno dzieci, jak i dorosłych. Objawy skórne mogą znacznie różnić się nasileniem - od łagodnej wysypki alergicznej po silny obrzęk naczynioruchowy. Poznaj najskuteczniejsze metody leczenia i diagnostyki alergii skórnej. 

Czym jest alergia skórna? 

Alergia jest niewłaściwą, nadmierną reakcją obronną układu immunologicznego na różnego rodzaju czynniki zewnętrzne, nazywane alergenami. O reakcji alergicznej mówimy wtedy, gdy objawy chorobowe pojawiają się po ekspozycji na alergeny, które nie wywołują żadnych objawów u osób zdrowych. 

Alergia skórna to pojęcie obejmujące różne reakcje uczuleniowe występujące na powierzchni skóry. W zależności od przyczyny i mechanizmu, możemy wyróżnić kilka podstawowych typów alergii skórnych: 

Przyczyny alergii skórnej 

Większość alergii kontaktowych objawia się zmianami skórnymi w postaci kontaktowego zapalenia skóry. Uczulenie na skórze pod postacią wyprysku kontaktowego wywołują najczęściej niskocząsteczkowe substancje chemiczne, takie jak: 

Oprócz alergenów kontaktowych, reakcje skórne mogą być wywołane również przez: 

Objawy alergii skórnej 

Objawy uczulenia na skórze mogą być bardzo zróżnicowane i zależą od rodzaju reakcji alergicznej oraz indywidualnej wrażliwości pacjenta. 

Jak zatem wygląda alergia skórna? Może przybrać postać pokrzywki, kontaktowego zapalenia skóry lub atopowego zapalenia skóry. Pokrzywkę rozpoznaje się po różowych bąblach, którym towarzyszy świąd oraz obrzęk. Kontaktowe zapalenie skóry objawia się zaczerwienieniem, obrzękiem, grudkami wysiękowymi i pęcherzykami, które zlewają się w większe ogniska zapalne. 

Do typowych objawów alergii skórnej można zaliczyć: 

Świąd w przebiegu wyprysku kontaktowego sprawia, że pacjenci nie mogą się powstrzymać od drapania, co z kolei jest prowadzi wtórnych nadkażeń bakteryjnych. Przewlekły proces zapalny natomiast można rozpoznać po lichenizacji, czyli zgrubieniu, suchości i łuszczeniu się naskórka. 

W przypadku atopowego zapalenia skóry objawy skórne mają zazwyczaj charakter przewlekły i nawracający, ze szczególnym nasileniem w określonych okolicach ciała, zależnych od wieku pacjenta. 

Alergia skórna u dzieci 

Alergia skórna u dzieci najczęściej przybiera postać atopowego zapalenia skóry. Z badań wynika, że AZS może dotyczyć nawet 16 procent dzieci w wieku 6-7 lat. 

Uczulenie u dzieci na skórze jest szczególnie powszechne z kilku powodów. W okresie niemowlęcym i wczesnodziecięcym układ immunologiczny dopiero się rozwija, a dzieci są stopniowo wprowadzane w kontakt z różnymi potencjalnymi alergenami - nowymi pokarmami, pyłkami roślin i roztoczami. 

U niemowląt objawy atopowego zapalenia skóry często pojawiają się na twarzy, policzku i skórze głowy. Charakteryzują się: 

U starszych dzieci, powyżej 2. roku życia, zmiany skórne dotyczą zgięć stawowych. W tych miejscach skóra jest sucha i pokryta rumieniowo-grudkowym wypryskiem. 

Alergia skórna u dzieci może być wynikiem uczulenia na alergeny pokarmowe, takie jak białka mleka krowiego, jaja, orzechy czy owoce, które są stopniowo wprowadzane do diety. Testy diagnostyczne u dzieci najczęściej wykonuje się od 3-4 roku życia. 

Alergia skórna u dorosłych 

U osób dorosłych alergia skórna może przybierać różne formy, od reakcji kontaktowych, przez atopowe zapalenie skóry, po pokrzywkę. 

U dorosłych wykwity skórne mogą być rozsiane po całym ciele. Skóra osób dorosłych z AZS jest zwykle pogrubiała, z przewlekłym wypryskiem i lichenizacją. 

U dorosłych częstymi przyczynami alergii skórnej są: 

Warto pamiętać, że niektóre czynniki mogą nasilać objawy alergii skórnej u dorosłych: 

Alergia skórna na twarzy 

W przypadku atopowego zapalenia skóry lokalizacja zmian jest charakterystyczna dla wieku pacjenta. U najmłodszych dzieci wykwity pojawiają się przede wszystkim w okolicy twarzy i głowy. Towarzyszy im intensywny świąd, zapalenie, a na skórze widoczne są grudki, z których często sączy się wydzielina. 

Alergia skórna na twarzy może być szczególnie uciążliwa ze względów estetycznych i psychologicznych. Najczęściej jest wynikiem działania: 

Objawy alergii skórnej na twarzy to przede wszystkim zaczerwienienie, świąd, pieczenie, suchość i łuszczenie się skóry. W niektórych przypadkach mogą pojawić się także obrzęki, szczególnie w okolicy oczu i ust. W skrajnych przypadkach może wystąpić obrzęk naczynioruchowy, który wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. 

Leki na alergię skórną 

Leczenie alergii skórnej przebiega przede wszystkim objawowo. Objawy chorobowe łagodzi się lekami przeciwhistaminowymi, stosowanymi miejscowo glikokortykosteroidami oraz fototerapią. Glikokortykosteroidy dostępne są w formie maści, kremu, płynu oraz aerozolu. W leczeniu alergii skórnych niekiedy stosuje się inhibitory kalcyneuryny. Zalecane jest także używanie emolientów, które tworzą na skórze ochronny płaszcz lipidowy. 

Leki przeciwhistaminowe 

Leki przeciwhistaminowe blokują działanie histaminy, która jest głównym mediatorem reakcji alergicznej. Dostępne są w formie: 

Leki przeciwhistaminowe na alergię skórną mogą być dostępne bez recepty lub wyłącznie na receptę, w zależności od substancji czynnej i jej stężenia. Najbardziej skuteczne są leki przeciwhistaminowe drugiej generacji, które rzadziej powodują senność. 

Maść sterydowa na alergię skórną  

Glikokortykosteroidy (sterydy) są jednymi z najsilniejszych leków przeciwzapalnych stosowanych w leczeniu alergii skórnej. Działają szybko i skutecznie, ale ich długotrwałe stosowanie może wiązać się z działaniami niepożądanymi, takimi jak ścieńczenie skóry czy rozszerzenie naczyń krwionośnych. 

Maści sterydowe na alergię skórną są dostępne w różnych stężeniach: 

Wapno na alergię skórną 

Wapno (preparaty zawierające węglan wapnia) jest tradycyjnym środkiem stosowanym przy reakcjach alergicznych. Choć jego skuteczność bywa kwestionowana przez niektórych specjalistów, wielu pacjentów potwierdza, że wapno na alergię skórną przynosi im ulgę, szczególnie w przypadku pokrzywki i innych ostrych objawów. 

Preparaty wapnia są dostępne bez recepty w formie: 

Maści na alergię skórną bez recepty 

Dla osób z łagodniejszymi objawami alergii skórnej dostępne są różne maści bez recepty: 

Testy skórne na alergię 

Podstawę diagnostyki alergii skórnej stanowią specjalistyczne badania, które pozwalają zidentyfikować czynniki wywołujące reakcje uczuleniowe. Testy skórne są niezbędne do ustalenia przyczyn dolegliwości i zaplanowania skutecznego leczenia. 

Testy skórne punktowe (STP) 

Testy skórne punktowe polegają na nałożeniu na skórę przedramienia lub pleców kropli zawierających różne alergeny, a następnie nakłuciu skóry przez te krople. Po około 15-20 minutach odczytuje się wynik - pojawienie się bąbla i zaczerwienienia wokół miejsca nakłucia wskazuje na alergię. 

Testy płatkowe (naskórkowe) 

Testy płatkowe stosuje się głównie w diagnostyce alergii kontaktowej. Na plecach pacjenta umieszcza się plastry z różnymi substancjami i pozostawia na 48 godzin. Następnie sprawdza się, czy w miejscach aplikacji pojawiły się reakcje alergiczne. Jest to kluczowe badanie przy podejrzeniu alergicznego wyprysku kontaktowego. 

Badania krwi 

Uzupełnieniem testów skórnych mogą być badania krwi, w których mierzy się poziom przeciwciał IgE specyficznych dla konkretnych alergenów. 

Domowe sposoby na alergię skórną 

Oprócz leków, istnieje wiele domowych sposobów, które mogą łagodzić objawy alergii skórnej: 

Bardzo istotne jest również zidentyfikowanie i unikanie alergenów, które wywołują reakcje skórne. 

Dieta przy alergii skórnej 

W przypadku alergii skórnej związanej z uczuleniem na alergeny pokarmowe, kluczową rolę odgrywa dieta eliminacyjna. Polega ona na wykluczeniu z jadłospisu produktów zawierających alergeny, na które pacjent jest uczulony. 

Najczęściej alergizujące produkty to: 

Warto rozważyć też dietę przeciwhistaminową, ograniczającą spożycie produktów bogatych w histaminę lub stymulujących jej wydzielanie, takich jak: 

Niezależnie od rodzaju stosowanej diety, kluczowe jest jej ścisłe przestrzeganie pod nadzorem lekarza lub dietetyka, który pomoże zbilansować jadłospis tak, by eliminacja potencjalnych alergenów nie prowadziła do niedoborów pokarmowych. 

Bibliografia