Alergia krzyżowa – na czym polega i jakie daje objawy? Tabela alergenów krzyżowych

Alergie to problem, który dotyczy dużej części społeczeństwa. Zdarza się, że podobne reakcje alergiczne i objawy nadwrażliwości pojawiają się po kontakcie z dwoma odrębnymi alergenami różnego pochodzenia, ale o podobnej budowie. Mówimy wtedy o alergii krzyżowej. Co wywołuje niepożądane reakcje organizmu i jak im zapobiegać? Przeczytaj w naszym artykule. 

Alergia krzyżowa – co to? 

Aby odpowiedzieć na pytanie, co to jest alergia krzyżowa, musimy zacząć od definicji samej alergii. Jest to nieprawidłowa reakcja układu immunologicznego na kontakt z czynnikiem (alergenem), co powoduje spektrum objawów i dolegliwości. Uczulenie może dotyczyć wyłącznie jednego alergenu (np. białka mleka krowiego) lub kilku alergenów o całkowicie różnym pochodzeniu, ale podobnej budowie strukturalnej. Jest to właśnie alergia krzyżowa.   

• Alergia krzyżowa pojawia się wtedy, kiedy przeciwciała wytworzone w kierunku jednego alergenu, rozpoznają i łączą się z innym alergenem o podobnej budowie, ale z innego źródła.  

• Najczęstsze są reakcje między alergenami wziewnymi i pokarmowymi. Osoba uczulona na pyłki brzozy może zaobserwować objawy alergiczne również po zjedzeniu jabłka, które z brzozą reaguje krzyżowo.  

• Alergie krzyżowe mają istotne znaczenie kliniczne, ponieważ bywają trudne w diagnostyce, a ich objawy mogą być bardzo nasilone i w skrajnych przypadkach prowadzić nawet do wstrząsów anafilaktycznych będących zagrożeniem dla zdrowia i życia.  

Alergia krzyżowa – przyczyny 

Przyczyny alergii krzyżowych nie są do końca poznane. Wiadomo, że istotny udział odgrywają czynniki genetyczne, a dzieci rodziców alergików znajdują się w grupie ryzyka wystąpienia alergii.  Nie bez znaczenia są również czynniki środowiskowe, m.in. dieta kobiety w ciąży oraz żywienie dziecka w pierwszych 3 latach życia. Karmienie piersią ma bardzo istotne znaczenie w zapobieganiu rozwojowi alergii, dlatego, jeśli jest to możliwe, warto przystawiać dziecko do piersi przez minimum 6 miesięcy.  

Alergia krzyżowa – tabela 

Alergeny odpowiedzialne za wywoływanie reakcji krzyżowych zwane są panalergenami. W poniższej tabeli zebraliśmy najczęstsze alergeny wywołujące reakcje krzyżowe.  

Alergia krzyżowa – objawy 

Alergie krzyżowe powodują głównie reakcje alergiczne typu I, zwane również natychmiastowymi. Oznacza to, że dolegliwości pojawiają się w ciągu kilkunastu minut od kontaktu z alergenem. Najczęstszym objawem reakcji krzyżowej jest zespół anafilaksji jamy ustnej, zwany też pokrzywką kontaktową o lokalizacji ustno-gardłowej. Do jego charakterystycznych symptomów zalicza świąd jamy ustnej i gardła. Może pojawić się również obrzęk warg, wysypka na twarzy, przekrwienie spojówek oraz katar. W większości przypadków objawy ustępują samoistnie w ciągu kilku godzin. Czasem jednak przybierają charakter uogólniony.  

Dolegliwości, które mogą towarzyszyć reakcjom alergicznym to również: 

• Łzawienie oczu,  

• Swędzenie i zaczerwienienie skóry, 

• Ból brzucha, 

• Nudności, 

• Biegunki, 

• Wodnisty katar, 

• Kaszel.  

Co ważne, reakcje różnią się w zależności od alergenu i danej osoby. Każdy może więc odczuwać symptomy w nieco inny sposób. W nielicznych przypadkach dochodzi do silnej reakcji anafilaktycznej.

Alergia krzyżowa – diagnostyka 

Jak rozpoznać alergię krzyżową? Diagnostyka alergii krzyżowych odbywa się w podobny sposób jak diagnostyka innych chorób alergicznych. Bardzo ważne w procesie diagnostycznym są: 

• Wywiad, 

• Skórne testy na alergie krzyżowe, 

• Doustne testy prowokacyjne.  

Istotna jest też samoobserwacja i prowadzenie dziennika, który pozwoli na znalezienie związków przyczynowo-skutkowych między alergenem a objawami. Jest to szczególnie pomocne w przypadku alergenów pokarmowych. 

Leczenie alergii krzyżowej 

Leczenie alergii krzyżowej zależy od wieku pacjenta, ogólnego stanu zdrowia, nasilenia objawów oraz alergenów wywołujących niepożądane reakcje. Kluczowe jest unikanie kontaktu z alergenem odpowiedzialnym za występowanie objawów. Najczęstszymi metodami terapeutycznymi są: 

• Dieta eliminacyjna – zalecana się ją w przypadku potwierdzonych alergii pokarmowych. Bardzo istotne jest jednak, aby nie wprowadzać nadmiernych restrykcji, ani nie eliminować produktów profilaktycznie, zwłaszcza w okresie dzieciństwa, ponieważ może to wręcz zwiększać prawdopodobieństwo alergii. Eliminacje należy wprowadzać wyłącznie po klinicznym potwierdzeniu alergii krzyżowych. Przykładowo, alergia na białko mleka krowiego często współwystępuje z alergią na białko mleka koziego, dlatego najczęściej konieczna jest eliminacja tych dwóch produktów. Jednak alergia na mleko krowie rzadko współwystępuje z alergią na jajka, wołowinę czy drób, dlatego ich rutynowa eliminacja nie jest wskazana, 

• Farmakologiczne łagodzenie objawów – jeśli objawy są nasilone i utrudniają codzienne funkcjonowanie, lekarz może zalecić stosowanie środków zmniejszających dolegliwości. Mogą to być m.in. leki przeciwhistaminowe na alergię, preparaty do oczu dla alergików, preparaty na katar dla alergików oraz preparaty doustne dla alergików, 

• Dodatkowo bardzo ważna jest dbałość o higienę i czystość w pomieszczeniach, w których spędzamy najwięcej czasu. W przypadku alergii na kurz czy sierść zwierząt domowych regularne, dokładne sprzątanie pomoże w unikaniu objawów alergii. Warto też zainwestować w profesjonalny oczyszczacz powietrza.  

A czy istnieją domowe sposoby na alergię? Wiele osób sięga po zioła takie jak rumianek, nagietek, skrzyp polny, czy mięta w postaci naparów. Nauka nie potwierdza jednak ich działania w kontekście łagodzenia objawów alergii, dlatego warto podchodzić do nich z rozwagą, tym bardziej że niektóre zioła również mogą powodować reakcje alergiczne! W przypadku alergii krzyżowych objawiających się głównie na skórze pomocne mogą być zimne okłady, żel aloesowy lub olej ze słodkich migdałów, które ukoją świąd i zaczerwienienia.  

Podsumowanie 

Alergie krzyżowe to rodzaj alergii, w których przebiegu, przeciwciała wytworzone przeciwko jednemu alergenowi, rozpoznają i łączą się również z innym alergenem innego pochodzenia. Najczęściej występują między alergenami pokarmowymi i wziewnymi. W leczeniu bardzo ważne jest unikanie kontaktu z czynnikami wyzwalającymi reakcje nadwrażliwości, stosowanie diety eliminacyjnej w przypadku alergii pokarmowej oraz wyjątkowo skrupulatna dbałość o czystość w domu.  

Źródła: 

1. Panaszek B., Szmagierewski W. Źródła alergenów reagujących krzyżowo i ich znaczenie kliniczne, http://alergia.org.pl/wp-content/uploads/2017/08/Źródła-alergenów-reagujących-krzyżowo-i-ich-znaczenie-kliniczne.pdf [dostęp 1.07.2024] 

1. Wawrzeńczyk A., Bartuzi Z. Zespoły kliniczne alergii krzyżowej, https://alergia-astma-immunologia.pl/2018_23_2/AAI_02_2018_1319_wawrzenczyk.pdf [dostęp 1.07.2024] 

1. Sybilski A. Alergia krzyżowa,  https://www.researchgate.net/profile/Adam-Sybilski/publication/316989968_Alergia_krzyzowa/links/591c2fbf0f7e9b7727da0563/Alergia-krzyzowa.pdf [dostęp 1.07.2024] 

1. Piwowarek K., Mincer-Chojnacka I., Zdanowski R. Alergiczna reaktywność krzyżowa – czy nowe wyzwanie dla alergologów? https://pimr.pl/artykul.php?a=902 [dostęp 1.07.2024]