Alergia na pyłki - jak skutecznie walczyć z objawami uczulenia? Leki i domowe sposoby

Alergia na pyłki to alergia sezonowa o stosunkowo łagodnym przebiegu. Jednak jej objawy takie jak wodnisty katar, zapalenie spojówek i wykwity skórne potrafią być niezwykle dokuczliwe.

Czym jest alergia na pyłki roślin?

Alergia na pyłki występuje, gdy rośliny zaczynają kwitnąć i się rozmnażać, a przy tym wydzielać pyłki. Zazwyczaj przebiega łagodnie, jednak może dawać się we znaki.

Alergię wywołuje nadmierna reakcja układu odpornościowego na alergeny wziewne, do których, oprócz pyłków roślin, zaliczamy również zarodniki grzybów pleśniowych. Objawy pojawiają się sezonowo, głównie wiosną i latem.

Układ immunologiczny chroni organizm przed działaniem szkodliwych drobnoustrojów, zwalczając je, gdy tylko dostaną się do jego wnętrza. Z nieznanych przyczyn czasami jako intruzów uznaje również niegroźne pyłki roślin, które w czasie kwitnienia roznoszone są przez wiatr w powietrzu i inhalowane przez układ oddechowy. Zaczyna z nimi walkę uwalniając do krwioobiegu substancje odpowiedzialne za wywołanie uciążliwych objawów.

Najczęstsze przyczyny alergii na pyłki i reakcje krzyżowe

Reakcja alergiczna może występować na kilka rodzajów pyłków lub tylko jeden. Zależne jest to od indywidualnego funkcjonowania układu odpornościowego. Najczęściej występuje alergia na pyłki traw i drzew.

Alergia na pyłki traw jest najczęstszą przyczyną alergii pyłkowej w Polsce, odpowiadając za ponad 90% wszystkich uczuleń. Okres pylenia traw trwa od końca kwietnia do września, przy czym najsilniejsze objawy występują między majem a lipcem.

Kolejnym istotnym źródłem alergii są drzewa wczesnowiosenne. Alergia na pyłki drzew pojawia się już na początku roku - olcha i leszczyna zaczynają pylić w lutym, natomiast natomiast pyłek brzozy, który jest wyjątkowo silnym alergenem, możemy zaobserwować w kwietniu i maju. W późnym lecie i jesienią głównym problemem stają się chwasty, szczególnie bylica.

Alergia na pyłki przybiera na sile w słoneczne dni, gdyż stężenie pyłków jest wtedy wysokie, padające deszcze natomiast obniżają ich ilość w powietrzu.

Alergia na pyłki a reakcje krzyżowe 

Warto wspomnieć również o zjawisku reakcji krzyżowych. U osób uczulonych na pyłki niektórych roślin może wystąpić reakcja alergiczna po spożyciu określonych pokarmów. Na przykład osoby z alergią na pyłek brzozy mogą reagować na jabłka, orzechy laskowe, marchew czy brzoskwinie. Dzieje się tak, ponieważ te produkty zawierają białka podobne do tych występujących w pyłkach. Objawy najczęściej ograniczają się do świądu i mrowienia w ustach i gardle po zjedzeniu surowych owoców czy warzyw.

Objawy alergii na pyłki - jak rozpoznać uczulenie?

Nasilenie objawów zależne jest od indywidualnej reakcji. Zazwyczaj alergia na pyłki ma łagodny przebieg jednak symptomy mogą być bardzo uciążliwe:

●       katar sienny,

●       częste kichanie,

●       świąd nosa,

●       upośledzenie węchu,

●       łzawienie oczu,

●       zapalenie spojówek – ropienie, zaczerwienienie i swędzenie,

●       duszności,

●       duszący kaszel,

●       zaburzenia koncentracji,

●       problemy ze snem,

●       bóle głowy,

●       bóle zatok,

●       brak apetytu,

●       zmęczenie,

●       rozdrażnienie,

●       objawy skórne – wysypka, swędzenie, pokrzywka.

Szczególnie charakterystyczne są objawy alergii na pyłki ze strony oczu. U wielu osób występuje również alergiczne zapalenie spojówek z obrzękiem powiek i nadwrażliwością na światło. Pacjenci często odczuwają uczucie "piasku pod powiekami". Warto zauważyć, że u około 40% pacjentów z alergicznym nieżytem nosa może rozwinąć się astma, jeśli alergia nie będzie odpowiednio leczona.

Leczenie alergii na pyłki

W aptekach dostępne są leki bez recepty na alergie. Jednak przed ich użyciem najlepiej skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Niezbędne jest również stosowanie się do zaleceń producenta zawartych w dołączonej do opakowania ulotce.

Dostępne na rynku leki na alergię bez recepty to:

●       leki antyhistaminowe – hamują wydzielanie histaminy odpowiedzialnej za reakcję alergiczną, łagodzą swędzenie, katar, obrzęki i uporczywe kichanie;

●       leki obkurczające naczynia krwionośne nosa i gardła – najczęściej występują w postaci aerozoli;

●       leki łagodzące reakcje skórne;

●       leki ziołowe.

Skuteczne w kontroli objawów alergicznego nieżytu nosa są glikokortykosteroidy donosowe. Działają one przeciwzapalnie i przeciwalergicznie, a najnowsze preparaty charakteryzują się minimalnym wchłanianiem do krwiobiegu.

Jeśli jednak łagodne leki bez recepty nie skutkują, może być koniecznie wdrożenie silniejszych leków sterydowych, które są przepisywane przez specjalistę. Są to kortykosterydy stosowane miejscowo oraz kromony. Muszą być stosowane zgodnie z zaleceniami lekarza, gdyż w przeciwnym razie mogą wywołać poważne komplikacje zdrowotne.

Jak złagodzić objawy alergii na pyłki?

Podstawowym sposobem na alergię na pyłki jest ograniczenie ekspozycji na nie. Jeśli tylko jest to możliwe najlepiej nie wychodzić z domu w najbardziej intensywne okresy pylenia. Najczęściej jest to niewykonalne, dlatego warto zastosować następujące domowe sposoby na walkę z alergią:

●       unikać łąk, lasów, skupisk alergizujących roślin;

●       spacerować po deszczu, gdy stężenie pyłków znacznie spada;

●       unikać przebywania na powietrzu we wczesnych godzinach porannych;

●       zawiesić firany lub zasłony w oknach, które zatrzymują pyłki;

●       wietrzyć pomieszczenia głównie w nocy lub po deszczu;

●       po powrocie do domu dokładnie umyć ciało i włosy, a także zmienić ubranie;

●       pranie suszyć w pomieszczeniu;

●       stosować filtry przeciwpyłowe w domu i samochodzie.

Współczesna technologia oferuje dodatkowe możliwości radzenia sobie z alergią. Dostępne są aplikacje mobilne pokazujące aktualne stężenie pyłków w powietrzu oraz kalendarze pylenia. Warto też zainwestować w nowoczesne oczyszczacze powietrza z filtrami HEPA, które potrafią wychwycić nawet najmniejsze ziarna pyłku.

Alergia na pyłki u dzieci

Objawy alergii na pyłki u dzieci wymagają szczególnej ostrożności i odpowiedniego leczenia. Jeśli kobieta przed ciążą była leczona przez alergologa powinna być stale pod jego opieką. Specjalista dobierze odpowiednie leczenie, tak aby nie miało ono wpływu na dziecko.

Pierwsze objawy mogą pojawić się między 3. a 7. rokiem życia. U dzieci szczególnie ważna jest szybka diagnoza, ponieważ nieleczona alergia na pyłki może prowadzić do rozwoju astmy oskrzelowej. Rodzice powinni zwracać uwagę na charakterystyczne objawy:

●       częste pocieranie nosa,

●       oddychanie przez usta,

●       przewlekły katar lub kaszel,

●       nawracające infekcje ucha środkowego,

●       zmęczenie i rozdrażnienie,

●       problemy z koncentracją wpływające na wyniki w nauce.

Alergia na pyłki w ciąży

Alergia na pyłki w ciąży jest najczęściej występującą alergią. Przez zmiany hormonalne może się nasilić lub zminimalizować. Jednak już o pierwszych objawach powinien być poinformowany lekarz prowadzący, gdyż nieoczekiwane nasilenie może wywołać atak astmy, który może skończyć się nawet przedwczesnym porodem.

Podczas ciąży można bezpiecznie stosować większość nowoczesnych leków przeciwhistaminowych drugiej generacji, szczególnie cetyryzynę i loratadynę. Także miejscowe preparaty donosowe zawierające glikokortykosteroidy są uznawane za bezpieczne ze względu na minimalne wchłanianie do organizmu.

W przypadku łagodnych stanów alergicznych najlepiej stosować się do domowych sposobów i unikać środków farmakologicznych. Jeśli jednak są one niezbędne, przed ich zażyciem niezbędna jest konsultacja ze specjalistą.

Bibliografia:

1. Majkowska-Wojciechowska B. Pyłek roślin i alergeny sezonowe w Polsce. Klinika Immunologii, Reumatologii i Alergii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi; Ośrodek Monitorowania Aeroalergenów AMoC.
2. Rapiejko P, Lipiec A, Malkiewicz M i wsp. Analiza sezonu pylenia traw w 2011 roku w wybranych miastach Polski. Allergoprofil 2011; 7: 11-15.
3. Kruszewski J, Kowalski ML, Kulus M, red. Standardy w alergologii. Polskie Towarzystwo Alergologiczne; 2019.