Katar sienny (alergiczny nieżyt nosa) to jedna z najczęstszych dolegliwości alergicznych, która w zależności od populacji może dotyczyć nawet 40% społeczeństwa. Problem ten szczególnie dotyka dzieci i ludzi młodych, choć nie oznacza to, że osoby starsze są na niego odporne. Sprawdź, czym jest katar sienny, jak rozpoznać jego objawy i jakie są najskuteczniejsze metody leczenia.
Co to jest katar sienny?
Katar sienny to potoczne określenie alergicznego nieżytu nosa (ANN). Jest to stan zapalny błony śluzowej nosa wywołany przez alergeny środowiskowe. W klasyfikacji ICD-10 znajduje się pod kodem J30 jako naczynioruchowy i alergiczny nieżyt nosa.
Katar sienny jest wynikiem nadmiernej reakcji układu odpornościowego na nieszkodliwe substancje. W odpowiedzi na kontakt z alergenem organizm produkuje przeciwciała typu IgE, które stymulują komórki do uwalniania histaminy i innych substancji zapalnych. To właśnie one odpowiadają za charakterystyczne objawy kataru siennego.
Dolegliwość ta może występować sezonowo (najczęściej wiosną i latem, w okresie pylenia roślin) lub przez cały rok jako całoroczny alergiczny nieżyt nosa, jeśli alergenem są substancje obecne stale w otoczeniu, jak roztocza kurzu domowego.
Objawy kataru siennego - jak wygląda i jak go rozpoznać?
Objawy alergicznego nieżytu nosa pojawiają się zwykle natychmiast lub krótko po kontakcie z alergenem. Do najczęstszych symptomów należą:
- wodnisty, obfity wyciek z nosa,
- częste kichanie, często napadowe,
- świąd i zaczerwienienie nosa,
- niedrożność nosa i uczucie zatkanego nosa,
- świąd oczu, gardła i podniebienia,
- łzawienie i zaczerwienienie oczu,
- obrzęk powiek.
Katarowi siennemu często towarzyszą również objawy ogólnoustrojowe:
- zmęczenie,
- problemy z koncentracją,
- zaburzenia snu,
- niekiedy nieznacznie podwyższona temperatura ciała.
Jak odróżnić katar alergiczny od zwykłego?
Rozróżnienie kataru siennego od zwykłego przeziębienia bywa trudne, ale istnieją charakterystyczne cechy, które mogą pomóc:
- wydzielina przy katarze alergicznym jest zwykle przezroczysta i wodnista, w przeciwieństwie do gęstej, a później zielonej lub żółtej przy przeziębieniu;
- katarowi siennemu często towarzyszy świąd nosa i oczu, co nie jest typowe dla przeziębienia;
- objawy kataru alergicznego pojawiają się nagle po kontakcie z alergenem;
- katar sienny nie jest zaraźliwy, w przeciwieństwie do przeziębienia;
- alergiczny nieżyt nosa często nasila się w określonych porach roku lub określonych miejscach.
Warto jednak pamiętać, że przy katarze alergicznym może dojść do nadkażeń bakteryjnych lub wirusowych, co prowadzi do zmiany koloru wydzieliny na żółtą lub zieloną.
Przyczyny kataru siennego
Główną przyczyną kataru siennego jest alergia na różne czynniki środowiskowe. Najczęstsze alergeny wziewne wywołujące tę dolegliwość to:
- pyłki traw i innych roślin (drzew, chwastów),
- roztocza kurzu domowego,
- sierść zwierząt, a także ich ślina i naskórek,
- zarodniki grzybów i pleśni.
Warto podkreślić, że na rozwój alergii wpływają również czynniki genetyczne oraz środowiskowe. Osoby, których rodzice cierpią na alergie, mają większe ryzyko wystąpienia kataru siennego.
Kiedy występuje i ile trwa katar sienny?
W zależności od alergenu, katar sienny możemy podzielić na:
- sezonowy - występuje w określonych porach roku, najczęściej wiosną i latem, gdy w powietrzu unoszą się pyłki roślin;
- całoroczny - obecny przez cały rok, zwykle spowodowany przez alergeny występujące stale w otoczeniu (np. roztocza).
Katar sienny można również klasyfikować jako:
- okresowy - trwający krócej niż 4 dni w tygodniu i mniej niż 4 tygodnie w roku;
- przewlekły - utrzymujący się dłużej niż 4 dni w tygodniu i ponad 4 tygodnie w roku.
Skuteczne leki na katar sienny
Leczenie kataru siennego obejmuje zarówno leki dostępne bez recepty, jak i te przepisywane przez lekarza. Najczęściej stosowane grupy leków wymienione są poniżej.
Leki przeciwhistaminowe
Działają poprzez blokowanie receptorów histaminowych, co zmniejsza objawy alergii. Dostępne są w formie tabletek, syropów, kropli do oczu i aerozoli do nosa. Najpopularniejsze substancje to:
- cetyryzyna,
- loratadyna,
- lewocetyryzyna,
- desloratadyna,
- bilastyna.
Glikokortykosteroidy donosowe
Uważane za najskuteczniejsze leki w leczeniu kataru siennego. Zmniejszają stan zapalny błony śluzowej nosa. Zaczynają działać po około 2 godzinach od aplikacji. Przykłady to:
- mometazon
- flutykazon
- budezonid
Kromony
Stabilizują komórki tuczne, zapobiegając uwalnianiu histaminy. Są bezpieczne, ale mniej skuteczne niż inne grupy leków.
Leki obkurczające naczynia krwionośne
Dostępne głównie w formie kropli lub sprayu do nosa. Przynoszą szybką ulgę, ale nie powinny być stosowane dłużej niż 5-7 dni ze względu na ryzyko uzależnienia i efektu z odbicia.
Katar sienny u dzieci
Katar alergiczny u dzieci jest niezwykle powszechny - może dotykać nawet co piąte dziecko. Objawy są podobne jak u dorosłych, jednak najmłodsi mogą mieć trudności z wyrażeniem swoich dolegliwości, co utrudnia diagnozę.
Pierwsze symptomy kataru siennego u dzieci mogą pojawić się już około pierwszego roku życia, po ekspozycji na co najmniej dwa sezony pylenia. U niemowląt katar sienny może powodować:
- trudności z oddychaniem,
- problemy z karmieniem,
- zwiększoną drażliwość,
- zaburzenia snu.
Leczenie kataru siennego u dzieci wymaga szczególnej ostrożności. Wiele leków ma ograniczenia wiekowe, dlatego przed zastosowaniem jakiegokolwiek preparatu należy skonsultować się z lekarzem. Dla najmłodszych pacjentów dostępne są:
- syropy przeciwhistaminowe dostosowane do wieku dziecka,
- łagodne sprayu do nosa z solą fizjologiczną,
- delikatne krople przeciwalergiczne.
Domowe sposoby na katar sienny
Choć katar sienny zwykle wymaga leczenia farmakologicznego, istnieje wiele domowych metod, które mogą pomóc złagodzić objawy:
1. Płukanie nosa solą fizjologiczną - oczyszcza błonę śluzową z alergenów i rozrzedza wydzielinę.
2. Inhalacje z dodatkiem olejków eterycznych (miętowego, eukaliptusowego).
3. Ograniczenie ekspozycji na alergeny:
- Częste odkurzanie (najlepiej odkurzaczem z filtrem HEPA);
- Unikanie spacerów w dni z wysokim stężeniem pyłków;
- Zakładanie okularów przeciwsłonecznych podczas przebywania na zewnątrz;
- Częste mycie włosów, by usunąć osadzone na nich alergeny;
4.Klimatyzacja z filtrem przeciwalergicznym.
5. Picie naparu z pokrzywy o właściwościach przeciwzapalnych.
6. Stosowanie zielonej herbaty bogatej w przeciwalergiczne katechiny.
Odczulanie jako skuteczna metoda leczenia kataru siennego
Immunoterapia alergenowa (odczulanie) to jedyna metoda leczenia, która może trwale zmniejszyć objawy kataru siennego. Polega na podawaniu stopniowo zwiększanych dawek alergenu, co prowadzi do wytworzenia tolerancji układu immunologicznego.
Odczulanie może być prowadzone dwiema drogami:
- podskórnie (w formie zastrzyków);
- podjęzykowo (w formie kropli lub tabletek).
Proces ten trwa zwykle 3-5 lat, a efekty mogą utrzymywać się przez wiele lat po zakończeniu terapii. Jest to metoda szczególnie polecana osobom, u których leki przeciwalergiczne nie przynoszą wystarczającej ulgi.
Katar sienny - kiedy do lekarza?
Choć wiele osób próbuje radzić sobie z katarem siennym na własną rękę, konsultacja z lekarzem jest wskazana, gdy:
- objawy są nasilone i znacząco utrudniają codzienne funkcjonowanie;
- domowe sposoby i leki dostępne bez recepty nie przynoszą ulgi;
- pojawia się duszność lub świszczący oddech;
- katar sienny występuje u małego dziecka;
- wydzielina z nosa zmienia kolor na żółty lub zielony.
Wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie kataru siennego są niezwykle ważne, ponieważ nieleczony alergiczny nieżyt nosa może prowadzić do rozwoju astmy oskrzelowej i nawracających zapaleń zatok.
Bibliografia:
-
P. Rapiejko, Alergiczny nieżyt nosa, Przedruk z książki „Choroby alergiczne w praktyce lekarza rodzinnego”, Termedia, Poznań 2018.
-
Zasady postępowania w alergicznym nieżycie nosa. Wytyczne Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce 2012.
-
Lista leków stosowanych w chorobach alergicznych, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/choroby/57988,lista-lekow-stosowanych-w-chorobach-alergicznych.
-
A. Bręborowicz, Skuteczność immunoterapii alergenowej i metody jej oceny. Zależność od rodzaju alergenu i drogi podania, Alergologia Polska - Polish Journal of Allergology 2018; 5, 4: 186-191, doi: https://doi.org/10.5114/pja.2018.80737.
Podziel się artykułem ze znajomymi
Redakcja recepta.pl to zespół doświadczonych specjalistów z dziedziny zdrowia, medycyny i stylu życia. Naszym celem jest dostarczanie rzetelnych i przystępnych informacji, które pomagają czytelnikom dbać o swoje zdrowie i dobre samopoczucie. Każdy artykuł jest wynikiem współpracy ekspertów, którzy z pasją dzielą się swoją wiedzą i doświadczeniem. Prywatnie jesteśmy miłośnikami literatury, aktywnego wypoczynku i zdrowego stylu życia...
