Chrapanie u niemowlaka: czy to normalne? Przyczyny, diagnostyka, leczenie

Czasami niemowlęta śpią naprawdę głośno – sapią, stękają, pojękują, charczą, chrapią. Mimo że może to wywoływać niepokój u świeżo upieczonych rodziców, większość tych odgłosów jest całkowicie niegroźna. Co oznacza chrapanie u niemowlaka i kiedy trzeba się nim przejmować? Wyjaśniamy.

Co oznacza, że dziecko chrapie?

Chrapanie to charakterystyczny dźwięk powstający podczas snu na skutek utrudnionego przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Odgłos chrapania wywołują drgania tkanek miękkich gardła (głównie podniebienia miękkiego i języczka). Warto pamiętać, że samo chrapanie nie jest chorobą, ale objawem.

Czy to normalne, że niemowlę chrapie?

Nie każde niemowlę chrapie, jednak w pierwszych miesiącach życia niewielkie chrapanie lub inne dźwięki w trakcie snu są dość powszechne i zwykle nie świadczą o niczym groźnym. Noworodki i młodsze niemowlęta dopiero „uczą się” oddychać – ich mózg i płuca dopiero zaczynają ze sobą współpracować, więc oddech bywa nieregularny. Zazwyczaj w okolicach 3-4 miesiąca życia sen dziecka staje się spokojniejszy i cichszy.

Chrapanie u niemowlaka: przyczyny

Wielu rodziców zastanawia się, dlaczego dziecko zaczęło chrapać. Ponieważ niemowlęta oddychają głównie przez nos i mają bardzo wąskie drogi oddechowe, nawet niewielka przeszkoda (np. odrobina wydzieliny) może powodować u nich głośny, utrudniony oddech.

• U najmłodszych najczęściej chodzi o czasowe zwężenie lub zablokowanie dróg oddechowych wskutek infekcji czy obrzęku błon śluzowych. Chrapanie u niemowlaka po katarze ma charakter przemijający i może utrzymywać się jeszcze kilka dni po tym, gdy wszystkie objawy przeziębienia dziecka ustąpią – śluzówka musi się całkowicie zregenerować.
• Przerost migdałka gardłowego (trzeciego migdała) to jedna z najczęstszych przyczyn przewlekłego chrapania u małych dzieci. Choć problem najczęściej dotyczy dzieci w wieku przedszkolnym (3-6 lat), już nawet u niemowląt poniżej 2. roku życia zdarza się jako przyczyna chrapania.
• Wady anatomiczne nosa i gardła oraz ciała obce (np. skrzywienie przegrody nosowej, deformacje twarzoczaszki towarzyszące zespołowi Downa, polipy) również mogą utrudniać przepływ powietrza przez nosogardło i powodować chrapanie.
• Wiotkość krtani (laryngomalacja) to częsta przypadłość występująca u noworodków i niemowląt (na szczęście w większości przypadków ustępująca samoistnie ok. 18-24 miesiąca życia). Dzieci z wiotkością krtani często charczą i chrapią w trakcie snu.
• Podrażnienie dróg oddechowych przez cofający się pokarm (np. refluks) również może powodować chrapanie.
• Nawet czysta, ale obrzęknięta śluzówka nosa blokuje przepływ powietrza. Przyczyną takiego stanu bywają nadmiernie suche powietrze w otoczeniu dziecka, zanieczyszczenia i dym papierosowy drażniące drogi oddechowe oraz niedojrzałość układu oddechowego.
• Inne rzadkie przyczyny chrapania u niemowląt to przewlekłe choroby układu oddechowego (np. przewlekłe zapalenie oskrzeli, mukowiscydoza), wrodzone wady serca czy choroby genetyczne – jednak w takich przypadkach chrapanie jest jednym z wielu objawów.

Chrapanie u niemowlaka: możliwe objawy towarzyszące

Jak już wspomniano, chrapanie samo w sobie nie jest chorobą, ale objawem – i to rzadko kiedy jedynym, jeśli ma charakter patologiczny. Dlatego rodzice powinni zwracać uwagę również na inne symptomy, które pomogą w postawieniu diagnozy.

• Niespokojny, płytki sen, wiercenie się i przybieranie nietypowych pozycji (np. odchylanie główki do tyłu) mogą być oznaką, że dziecko walczy o oddech podczas snu.
• Epizody bezdechu, czyli nagłe przerwy w chrapaniu, po których następuje sapanie lub gwałtowne westchnięcie powietrza, a czasem też kaszel czy krztuszenie się przez sen, towarzyszą często obturacyjnemu bezdechowi sennemu (OBS).
• Przy utrudnionym oddychaniu często widać, że każdy oddech angażuje dodatkowe mięśnie – skóra między żebrami i nad obojczykami zapada się przy wdechu, nozdrza dziecka unoszą się i „trzepoczą” przy oddychaniu. To znak zwiększonego wysiłku oddechowego, który nie powinien mieć miejsca podczas spokojnego snu.
• Charakterystyczne objawy przerośniętego trzeciego migdałka to ciągłe oddychanie przez usta, głośne chrapanie, przewlekłe katary, nawracające infekcje ucha oraz tzw. mowa nosowa.
• Zatkany nos bez kataru u niemowlaka, chrapanie, charczenie i świszczący oddech mogą wskazywać na tzw. sapkę niemowlęcą. Podobnie może objawiać się również alergia oraz astma, a rzadziej – nawet niektóre pasożyty u dziecka.
• Przyczyną chrapania u niemowlaka po jedzeniu bywa refluks żołądkowo-przełykowy. U niemowląt ta dolegliwość zwykle objawia się ulewaniem mleka, ale czasami jedynym objawem są właśnie dziwne dźwięki przy oddychaniu spowodowane podrażnieniem dróg oddechowych przez cofający się pokarm. Co robić, gdy niemowlę charczy albo chrapie po jedzeniu regularnie? Zdecydowanie warto powiedzieć o tym pediatrze i rozpocząć diagnostykę pod kątem refluksu niemowlęcego.

Sprawdź też, jak rozpoznać zapalenie oskrzeli u niemowlaka.

Kiedy należy zacząć martwić się chrapaniem dziecka?

Chrapanie u niemowlaka zazwyczaj zdarza się okresowo lub sporadycznie. Wskazaniem do konsultacji lekarskiej są:

• Przerwy w oddechu, które trwają ponad 10-15 sekund lub towarzyszy im sinienie, wciąganie żeber, trzepotanie skrzydełek nosa – nie wolno ignorować takich objawów. Należy od razu udać się z dzieckiem do lekarza, a jeśli sinica i bezdech trwają chwilę dłużej  – natychmiast wezwać pogotowie,
• Częste i długotrwałe chrapanie (np. każdej nocy lub większość tygodnia oraz ponad 2-4 tygodnie),
• Wyjątkowo głośne, ciężkie chrapanie – niemowlę nie powinno brzmieć jak chrapiący dorosły,
• Inne, niepokojące objawy, np. gorączka utrzymująca się dłużej niż 2 dni, silny kaszel, wymioty, wysypka, osłabienie itp.

Chrapanie u niemowlaka: jakie badania wykonać?

W pierwszej kolejności chrapanie u niemowlaka należy zgłosić pediatrze, który po wywiadzie lekarskim i ocenie ogólnego stanu zdrowia może skierować do laryngologa, pulmonologa lub alergologa (w zależności od podejrzewanej przyczyny). W czasie diagnostyki wykonuje się dokładne badanie laryngologiczne (ocena migdałków podniebiennych i gardłowego, przegrody nosa, małżowin i ewentualnej wydzieliny). Czasami zleca się też:

• RTG nosogardła,
• Polisomnografię (przy podejrzeniu OBS, ale rzadko),
• Badania obrazowe płuc,
• Testy potowe (przy podejrzeniu mukowiscydozy), 
• Badania krwi.

Na szczęście u większości niemowląt inwazyjna diagnostyka nie jest potrzebna – zwykle otolaryngolog lub pediatra szybko znajdują winowajcę chrapania na podstawie prostych badań i wywiadu.

Chrapanie u niemowlaka: leczenie

Sposób leczenia chrapania u niemowląt zależy oczywiście od zidentyfikowanej przyczyny. Nie istnieje jedna tabletka czy syrop „na chrapanie” – trzeba leczyć chorobę podstawową, która je wywołuje.

• W przypadku infekcji i alergii (oprócz odpowiednich leków) duże znaczenie ma udrażnianie nosa przed snem.
• Gdy przyczyną przewlekłego, uciążliwego chrapania jest przerost migdałka gardłowego, często najlepszym rozwiązaniem jest zabieg chirurgiczny – adenotomia, czyli wycięcie przerośniętej tkanki migdałka (nawet u dzieci około 2. roku życia). Decyzję o operacji podejmuje lekarz laryngolog. Migdałek usuwa się, jeśli jego przerost wywołuje poważne objawy.

Domowe sposoby na chrapanie u niemowlaka

Jak zatrzymać chrapanie u niemowląt? Niektóre sposoby mogą zapobiec chrapaniu albo je zmniejszyć.

• Warto zadbać o odpowiednią wilgotność powietrza oraz bezwzględnie unikać palenia tytoniu przy niemowlęciu. Często pomocny okazuje się nawilżacz i oczyszczacz powietrza z cichym trybem nocnym.
• W przypadku sapki, ulewania i refluksu można unieść materac, np. podłożyć złożony ręcznik lub klin pod materacyk, aby uzyskać kąt nachylenia ok. 15-30°. Nie należy kłaść poduszki pod główką dziecka (chodzi o kąt nachylenia materaca!) ani kłaść dziecka na brzuchu czy boku (ryzyko zespołu nagłej śmierci łóżeczkowej, SIDS).

Chrapanie u niemowlaka: podsumowanie

Samo w sobie chrapanie jest tylko dźwiękiem, ale jeśli utrzymuje się przewlekle i towarzyszą mu bezdechy, nie wolno go ignorować. Przede wszystkim pogarsza się jakość snu dziecka, a to może skutkować zaburzeniami emocjonalnymi i trudnościami w nabywaniu nowych umiejętności (dziecko jest zbyt zmęczone, by efektywnie eksplorować świat). Przewlekłe chrapanie nie jest czymś, z czym niemowlak i jego rodzice „muszą żyć” – to sygnał, by poszukać przyczyny i ją wyleczyć.