Bezdech senny: choroba, która po cichu niszczy zdrowie

Jak podaje “Podręcznik chorób wewnętrznych” bezdech senny dotyka prawie co czwartego dorosłego mężczyznę i co dziesiątą kobietę w Polsce. Choć głównym objawem jest chrapanie, to schorzenie może prowadzić do poważnych powikłań kardiologicznych, w tym zawału serca czy udaru mózgu. Dowiedz się, jak rozpoznać objawy bezdechu sennego i jakie są skuteczne metody jego leczenia.

Co to jest bezdech senny?

Bezdech senny, nazywany medycznie obturacyjnym bezdechem sennym, to poważne zaburzenie oddychania podczas snu. Polega na występowaniu powtarzających się epizodów całkowitego lub częściowego zatrzymania oddychania, mimo zachowanego wysiłku oddechowego. Dzieje się tak, ponieważ podczas snu dochodzi do nadmiernego rozluźnienia mięśni gardła i języka, co powoduje zablokowanie przepływu powietrza przez górne drogi oddechowe.

Pojedynczy epizod zatrzymania oddechu może trwać od kilku do kilkudziesięciu sekund. W tym czasie organizm nie otrzymuje wystarczającej ilości tlenu, co prowadzi do gwałtownego wybudzenia i przywrócenia prawidłowego oddychania. Osoba cierpiąca na bezdechy senne może doświadczać nawet kilkudziesięciu takich epizodów w ciągu godziny.

Wyróżnia się również centralny bezdech senny, który jest mniej powszechną formą bezdechu, charakteryzującą się brakiem sygnału z mózgu do mięśni odpowiedzialnych za oddychanie, co prowadzi do przerw w przepływie powietrza mimo drożnych dróg oddechowych. Tego rodzaju bezdech może mieć związek z chorobami neurologicznymi, niewydolnością serca lub stosowaniem niektórych leków.

Przyczyny bezdechu sennego

Bezdech senny to złożone schorzenie, którego rozwój zależy od wielu czynników. Zrozumienie przyczyn tej choroby jest kluczowe zarówno dla jej diagnostyki, jak i skutecznego leczenia. Naukowcy i lekarze zidentyfikowali szereg elementów, które mogą przyczyniać się do rozwoju tego zaburzenia snu.

Czynniki ryzyka bezdechu sennego

Do najważniejszych czynników ryzyka należą:

• nadwaga i otyłość,

• płeć męska,

• wiek (u mężczyzn powyżej 40 lat, u kobiet po menopauzie),

• anatomiczne nieprawidłowości w budowie górnych dróg oddechowych,

• palenie tytoniu,

• spożywanie alkoholu przed snem,

• przyjmowanie leków nasennych i uspokajających,

• niedoczynność tarczycy.

Kto jest najbardziej narażony na bezdech senny?

Na rozwój obturacyjnego bezdechu sennego szczególnie narażone są osoby, które charakteryzują się obwodem szyi większym niż 43 cm w przypadku mężczyzn oraz 40 cm u kobiet, cierpią na przewlekłe problemy z drożnością nosa, mają powiększone migdałki, krótką i grubą szyję lub cofniętą żuchwę.

Objawy bezdechu sennego

Objawy bezdechu sennego można podzielić na te występujące w nocy i w ciągu dnia.

Objawy nocne:

• głośne, nieregularne chrapanie,

• przerwy w oddychaniu podczas snu zauważone przez osoby bliskie,

• gwałtowne wybudzenia z uczuciem duszności,

• częste oddawanie moczu w nocy,

• nadmierna potliwość,

• niespokojny sen.

Objawy dzienne:

• poranny ból głowy,

• uczucie niewyspania mimo przespanej nocy,

• nadmierna senność w ciągu dnia,

• problemy z koncentracją i pamięcią,

• drażliwość i zmienność nastroju,

• suchość w ustach po przebudzeniu,

• poranne zmęczenie.

Bezdech senny u dzieci

Bezdech senny u dzieci to problem, który występuje rzadziej niż u dorosłych, jednak jego konsekwencje mogą być równie poważne. Najczęstszymi przyczynami tego schorzenia u najmłodszych są powiększone migdałki, przerost migdałka gardłowego, alergie, a także otyłość. Bezdech senny u dzieci może prowadzić do problemów z koncentracją, opóźnienia w rozwoju, a nawet nadpobudliwości, przypominającej ADHD.

Objawy są następujące:

• chrapanie w nocy,

• przerwy w oddychaniu podczas snu,

• niespokojny sen i częste zmiany pozycji,

• oddychanie przez usta,

• senność lub drażliwość w ciągu dnia.

W przypadku dzieci leczenie może obejmować usunięcie powiększonych migdałków lub migdałka gardłowego. U dzieci z nadwagą kluczowe jest wprowadzenie diety i regularnej aktywności fizycznej. W lżejszych przypadkach stosuje się ćwiczenia wspomagające drożność dróg oddechowych.

Jak diagnozuje się bezdech senny?

Prawidłowa diagnoza bezdechu sennego wymaga specjalistycznego podejścia i odpowiednich badań medycznych. Wczesne wykrycie schorzenia jest kluczowe dla skutecznego leczenia i zapobiegania poważnym powikłaniom. Proces diagnostyczny składa się z kilku etapów i wymaga współpracy pacjenta ze specjalistą.

Badania diagnostyczne

Badanie bezdechu sennego rozpoczyna się od dokładnego wywiadu lekarskiego i oceny objawów. Następnie wykonuje się badanie polisomnograficzne (PSG), które jest "złotym standardem" w diagnostyce tego schorzenia. Test na bezdech senny przeprowadza się w warunkach szpitalnych lub w domu pacjenta przy użyciu przenośnego urządzenia.

Podczas badania bezdechu sennego monitorowane są:

• przepływ powietrza przez drogi oddechowe,

• ruchy oddechowe klatki piersiowej i brzucha,

• poziom tlenu we krwi,

• pozycja ciała,

• aktywność mózgu i mięśni,

• czynność serca.

Gdzie wykonać badania?

Badania bezdechu sennego można wykonać w kilku rodzajach placówek medycznych. Najpopularniejszym i najbardziej dostępnym miejscem są poradnie bezdechu sennego NFZ, które oferują bezpłatną diagnostykę na podstawie skierowania od lekarza.

Pacjenci mogą również zdecydować się na wykonanie badań w prywatnych klinikach snu, które często oferują krótsze terminy oczekiwania. Diagnostykę prowadzą także specjalistyczne oddziały pulmonologiczne w szpitalach oraz certyfikowane laboratoria snu, wyposażone w profesjonalny sprzęt do całonocnych badań polisomnograficznych. Wybór placówki zależy głównie od dostępności w danym regionie, czasu oczekiwania na badanie oraz możliwości finansowych pacjenta.

Metody leczenia bezdechu sennego

Leczenie bezdechu sennego powinno być dobrane indywidualnie do pacjenta, z uwzględnieniem stopnia nasilenia choroby, jej przyczyn oraz chorób współistniejących. Współczesna medycyna oferuje różne metody terapii, które mogą znacząco poprawić jakość życia pacjentów i zapobiec rozwojowi poważnych powikłań.

Leczenie aparatem CPAP

Podstawową i najskuteczniejszą metodą leczenia bezdechu sennego jest terapia z użyciem aparatu CPAP (Continuous Positive Airway Pressure). Aparat do bezdechu sennego wytwarza stałe dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych, zapobiegając ich zapadaniu się podczas snu.

Aparat na bezdech senny składa się z:

• jednostki głównej wytwarzającej sprężone powietrze,

• maski nosowej lub twarzowej,

• systemu przewodów doprowadzających powietrze,

• nawilżacza (opcjonalnie).

Leczenie aparatem CPAP jest refundowane przez NFZ u pacjentów z umiarkowaną i ciężką postacią choroby. Aparat do bezdechu sennego na NFZ można otrzymać po przeprowadzeniu odpowiedniej diagnostyki i uzyskaniu skierowania od specjalisty.

Inne metody leczenia

Poza terapią CPAP, w leczeniu bezdechu sennego stosuje się również:

• aparaty wewnątrzustne wysuwające żuchwę,

• zabiegi chirurgiczne korygujące nieprawidłowości anatomiczne,

• redukcję masy ciała u pacjentów z nadwagą,

• terapię pozycyjną,

• leczenie chorób współistniejących.

Powikłania nieleczonego bezdechu sennego

Nieleczony bezdech senny może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Badania pokazują, że nieleczone schorzenie znacząco zwiększa ryzyko chorób układu krążenia i nagłych incydentów sercowo-naczyniowych.

Skutki bezdechu sennego obejmują:

• nadciśnienie tętnicze oporne na leczenie,

• zaburzenia rytmu serca,

• zwiększone ryzyko zawału serca,

• podwyższone ryzyko udaru mózgu,

• przewlekłe zmęczenie,

• zaburzenia metaboliczne,

• problemy z koncentracją zwiększające ryzyko wypadków komunikacyjnych,

• pogorszenie jakości życia i zdrowia psychicznego.

Leczenie bezdechu sennego w ramach NFZ

Poradnia bezdechu sennego NFZ oferuje kompleksową diagnostykę i leczenie tego schorzenia. By rozpocząć diagnostykę w ramach NFZ, należy:

1. Uzyskać skierowanie od lekarza POZ lub specjalisty

1. Znaleźć najbliższą poradnię leczenia bezdechu sennego

1. Zarejestrować się na wizytę

1. Przejść proces diagnostyczny

1. Rozpocząć odpowiednie leczenie

W ramach NFZ można skorzystać z:

• konsultacji specjalistycznych,

• badania bezdechu sennego NFZ,

• wypożyczenia lub zakupu aparatu CPAP,

• regularnych kontroli i dostosowania leczenia.

Bibliografia:

1. Domaradzki D., Stryjewski P.J., Konieczyńska M., Lelakowski J.: Obturacyjny bezdech senny — diagnostyka i postępowanie terapeutyczne. Folia Cardiologica 2016, tom 11, nr 3, strony 253–259.

1. Wytyczne Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc dotyczące diagnostyki i leczenia zaburzeń oddychania w czasie snu.

1. Zalecenia Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego dotyczące postępowania w bezdechu sennym.

1. Szczeklik A., Gajewski P. Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych 2015. Medycyna Praktyczna, Krakow 2015.