Pasożyty u dziecka – objawy i testy. Jak wygląda leczenie?

Pasożyty u dziecka najczęściej bytują w jego przewodzie pokarmowym, gdzie dostają się w dość łatwy sposób i mają dobre warunki do namnażania. Czasem wywołują one niecharakterystyczne objawy, dlatego trudno je zdiagnozować. Jakie to objawy? Jak pozbyć się robaków z organizmu dziecka i jak zapobiegać ich nawrotom?

Przyczyny pasożytów u dziecka

Skąd biorą się pasożyty u dziecka i dlaczego dzieci są na nie bardziej narażone niż pacjenci dorośli? Organizm dziecka nie ma jeszcze w pełni wykształconej tzw. odporności nabytej, dlatego gorzej radzi sobie z wszelkimi atakującymi go patogenami.

Ponadto przyczyną jest brak odpowiedniej higieny. Brudne ręce – często niemyte po skorzystaniu z toalety lub przed jedzeniem – są idealną okazją dla pasożytów, by przeniknąć do przewodu pokarmowego.

Robaki u dziecka bytują najczęściej właśnie w jelitach, gdzie dostają się właśnie z brudnych rąk, a także żywności czy zanieczyszczonej wody. Dzieci częściej też niż dorośli przebywają w dużych grupach rówieśniczych, co także sprzyja rozprzestrzenianiu pasożytów.

Zarażają się one wzajemnie, wymieniając się jedzeniem, pożyczając sobie różne przedmioty, korzystając z tej samej toalety. Rzadziej, niż od siebie nawzajem, dzieci „łapią” pasożyty od zwierząt, choć i takie sytuacje się zdarzają, ponieważ ich kontakt ze zwierzętami również jest mniej kontrolowany, niż w przypadku osób dorosłych.

Które pasożyty najczęściej pojawiają się u dzieci?

Pasożyty atakujące dziecięce organizmy przeważnie umiejscawiają się w ich przewodzie pokarmowym. Jakie robaki najczęściej bytują w jelitach u dzieci? Są to przede wszystkim:

Owsiki. To małe pasożyty zaliczane do nicieni (nazwa pochodzi od ich nitkowatej budowy ciała), bytujące w obrębie jelita grubego. Owsica jest najpowszechniejszą chorobą pasożytniczą wieku dziecięcego, przenoszoną drogą pokarmową. Jaja owsików są maleńkie, więc łatwo rozprzestrzeniają się poprzez brudne ręce i zanieczyszczoną żywność. Owsikami zarazić się można również poprzez pościel, bieliznę, ręczniki i inne przedmioty, na których znajdują się jaja robaków.

Glista ludzka. Również należy do gromady nicieni, ale jest znacznie większa od owsików (osiąga długość 40 cm). Dorosłe osobniki pasożytują na człowieku w jego jelicie cienkim i wywołują chorobę zwaną glistnicą.

To wielki płaziniec, którego dorosłe osobniki osiągają długość 20 metrów! Bytują one w jelitach człowieka, ale też innych kręgowców. Tasiemczyca rozwija się i u dzieci i u pacjentów dorosłych, lecz u najmłodszych szybciej daje przykre objawy.

Lamblia jelitowa (znana również jako giardia jelitowa lub ogoniastek jelitowy). Sama jej nazwa wskazuje, że jest pasożytem bytującym w jelitach, do których przyczepia się specjalną przyssawką. Lamblioza jest jedną z najczęściej diagnozowanych chorób pasożytniczych u dzieci, zlokalizowana w jelicie cienkim lub dwunastnicy.

Włosogłówka – pasożyt znacznie rzadziej atakujący dzieci, niż owsiki czy lamblia, jednak szczególnie dla nich niebezpieczny. Brak odpowiedniego leczenia trychocefalozy wywoływanej przez tego robaka może doprowadzić nawet do zahamowania wzrostu i rozwoju dziecka.

Oprócz pasożytów przewodu pokarmowego, pasożytami powszechnie atakującymi dzieci są wszy. Wszawica to – mimo ogólnej higieny na wysokim poziomie – wciąż prawdziwa plaga w przedszkolach i szkołach. Wszy pasożytują na owłosionej skórze człowieka – u dziecka z reguły na skórze głowy. Niezwykle szybko się rozprzestrzeniają, dlatego w większych grupach rówieśniczych dzieci zarażają się od siebie nawzajem, często bez względu na poziom higieny osobistej.

Jak się objawiają pasożyty u dziecka?

Jak rozpoznać u dziecka owsiki lub inne pasożyty? Robaki w kupce dziecka, których zdjęcia dla porównania można znaleźć w Internecie, to nie jedyny symptom, że w przewodzie pokarmowym obecni są „intruzi”. Wiele jest objawów o nich świadczących, choć niektóre mogą być łatwo mylone z innymi dolegliwościami, ponieważ są mało charakterystyczne. Możliwe objawy pasożytów u dziecka to:

ból brzucha i inne dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, np. biegunka, wymioty,
zaburzenia apetytu – u dzieci może występować zarówno niechęć do jedzenia, jak i wzmożony apetyt,
nieświeży oddech,
zgrzytanie zębami w nocy,
objawy skórne – pasożyty u dzieci mogą wywoływać wysypkę, plamy, zaczerwienienia itp.,
przewlekły katar – katar, który nie towarzyszy przeziębieniu ani nie ma podłoża alergicznego, może być u dziecka objawem robaków,
objawy ze strony układu oddechowego, np. kaszel, płytki oddech,
apatia, której towarzyszą sińce pod oczami, bóle głowy, ogólne osłabienie,
zmiany zachowania, takie jak zwiększona nerwowość, płaczliwość, wahania nastrojów,
tiki, np. częste mruganie oczami, nerwowe chrząkanie,
niespokojny sen – ponieważ wiele pasożytów najbardziej aktywnych jest w czasie snu żywiciela, często następuje wówczas nasilenie objawów,
gorączka – zwykle w zaawansowanej fazie choroby pasożytniczej.

Jeśli chodzi o wyniki badań, na obecność pasożytów mogą wskazywać takie parametry jak niski poziom żelaza czy powiększona śledziona, widoczna z badaniach obrazowych. Niedokrwistość wynika z tego, że bytujące w jelitach robaki pochłaniają obecne w nich substancje odżywcze i inne ważne dla ludzkiego organizmu mikro- i makroelementy. Ich długotrwałe pasożytnictwo może zatem spowodować niedobory wielu witamin i minerałów.

Testy na pasożyty u dziecka

Jak sprawdzić, czy u dziecka są pasożyty? Jakie badania na ich obecność są najbardziej miarodajne? Istnieją dwie podstawowe metody, by zdiagnozować chorobę pasożytniczą – badanie kału oraz wymaz z okolic odbytu.

To pierwsze polega na pobraniu próbki kału i jej laboratoryjnej analizie pod kątem obecności robaków lub ich jaj (przykładowo glista ludzka składa dziennie około 200 tysięcy jaj, które wydalane są z kałem).

Jak pobrać kał do badania na pasożyty u dziecka? Najłatwiej jest to zrobić, gdy dziecko wypróżni się do pustego, czystego nocnika. Kał pobiera się specjalną łopatką, dodawaną do pojemników na próbkę kału, dostępnych w aptekach.

Test na robaki u dziecka polegający na pobraniu wymazu z okolic odbytu, to także analiza pod mikroskopem. Przykładem jest celofanowy test na pasożyty, do przeprowadzenia którego pobiera się materiał na celofanowy pasek.

Najlepiej zrobić to rano, przed myciem, kiedy – w przypadku owsików – wokół odbytu gromadzi się najwięcej jaj. Jak jeszcze wykryć można i zbadać pasożyty u dziecka? Jakie badania krwi pomagają rozpoznać chorobę pasożytniczą?

Nie ma jednego konkretnego badania z próbki krwi na obecność robaków, ponieważ pasożyty takie jak owsiki, nie przedostają się do krwiobiegu. Przy ich podejrzeniu lekarze często jednak zlecają wykonanie morfologii czy też badania poziomu konkretnych pierwiastków w organizmie, celem określenia konsekwencji zakażenia.

Co pomaga na pasożyty u dziecka?

Jak usunąć pasożyty obecne w przewodzie pokarmowym dziecka? Najskuteczniej jest zastosować leki na odrobaczanie. Warto jednak pamiętać, że leczenie powinna podjąć równocześnie cała rodzina, ze względu na łatwość rozprzestrzeniania choroby.

Co można kupić na robaki dla dziecka bez recepty? Powszechnie stosowane są preparaty na odrobaczenie na bazie pyrantelum. Podaje się je zarówno dzieciom, jak i pacjentom dorosłym, jednak dawkę należy dobrać do masy ciała chorego.

Ten lek bez recepty ma wygodną formę tabletek na odrobaczanie i często wystarczy jednokrotne jego podanie dziecku, by pozbyć się robaków z jelit. Jak leczyć u dzieci owsiki, które tak łatwo się przenoszą? Oprócz podania leków, należy wyeliminować jaja robaków, np. poprzez wygotowanie pościeli i ręczników, wypranie odzieży.

Co jeszcze można zastosować na pasożyty u dziecka? Leczenie można wspomóc domowymi sposobami na odrobaczanie, w tym – ziołami na pasożyty, np. krwawnikiem, goździkami, czosnkiem pospolitym. Najmłodszym nie należy jednak podawać niczego bez konsultacji z lekarzem.

Bardzo ważna dla efektów leczenia jest również stosowana dieta. Cukry proste stanowią doskonałą pożywkę dla pasożytów przewodu pokarmowego, dlatego przy zdiagnozowanych robakach należy je ograniczyć, a najlepiej całkowicie wykluczyć.

Podobnie ze słodkimi napojami – dostarczają one do jelit duże ilości cukrów sprzyjających rozwojowi choroby. Specjaliści nie zalecają profilaktycznego odrobaczania dziecka (takiego, jakie stosuje się u zwierząt domowych, np. psów), jeśli nie występują u niego żadne niepokojące objawy.

Jeśli jednak jakiekolwiek symptomy się pojawią, nie wolno ich lekceważyć. Nieleczona robaczyca może doprowadzić do poważnych skutków zdrowotnych i znacznego osłabienia całego organizmu.

Czytaj również:

Bibliografia:

Wiercińska, Zarażenie włosogłówką (trichurioza): przyczyny, objawy i leczenie, źródło: Medycyna Praktyczna https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zarazenia-pasozytnicze/165366,trichurioza [data dostępu: 20.02.2024]

Kuchar, Objawy tasiemczycy u dzieci, źródło: Medycyna Praktyczna https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/lista/84945,objawy-tasiemczycy-u-dzieci [data dostępu: 20.02.2024]

Wiercińska, Lamblioza (giardioza): przyczyny, objawy i leczenie , źródło: Medycyna Praktyczna https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/chorobyzakazne/74653,giardioza-lamblioza [data dostępu: 20.02.2024]

Kadłubowski R., Kurnatowska A., Zarys parazytologii lekarskiej, PWL, Warszawa 1999
Magdzik W., Naruszewicz-Lesiuk D., Zieliński A., Choroby zakaźne i pasożytnicze – epidemiologia i profilaktyka, 2004
Siekierska, K. Kot, N. Łanocha-Arendarczyk, D. Kosik-Bogacka, Częstość występowania owsika ludzkiego (Enterobius vermicularis) u dzieci z wybranych przedszkoli województwa wielkopolskiego, w: Journal of Laboratory Diagnostics, 2018; 54(1): 5-10
Popielska (red.), Choroby pasożytnicze u dzieci, Warszawa, 2023