Świszczący oddech - przyczyny, objawy i leczenie. Kiedy należy się niepokoić?

Świszczący oddech to jeden z objawów chorób układu oddechowego, który powstaje na skutek zwężenia dróg oddechowych. Może on wskazywać zarówno na stany zapalne wywołane infekcją, jak i na astmę, POChP czy refluks. Jak rozpoznać świszczący oddech i na czym polega jego leczenie? W artykule wyjaśniamy wszystko, co najważniejsze o świstach u dzieci i dorosłych.

Czym jest świszczący oddech i jak go rozpoznać?

Prawidłowy oddech u zdrowej osoby powinien być praktycznie bezgłośny. Jeśli jednak pojawiają się dźwięki podczas oddychania, świadczą one o pewnych problemach zdrowotnych.

Wystąpienie tego objawu może oznaczać np. infekcję, albo przewlekłe choroby, w tym: refluks, astmę, mukowiscydozę.

Świszczący oddech wyróżnia się dość wysoką częstotliwością dźwięku oraz jego długością (powyżej 250 ms przy jednym wdechu lub wydechu). Mechanizm powstawania świstów przypomina produkcję dźwięku w dętym instrumencie muzycznym. Przez zawężone drogi oddechowe przechodzą gazy, wprawiając ścianki dróg w drgania. Jak zatem brzmi świszczący oddech? Najlepiej porównać go do przeciągłego dźwięku przypominającego gwizdanie.

Świst oddechowy może się różnić w zależności od fazy oddechu, i tak:

• świszczący oddech przy wdechu – z ang. określany jako „stridor” lub „świst krtaniowy”, powstaje na skutek zwężenia górnych dróg oddechowych;

• świszczący oddech przy wydechu – z ang. „wheezing”, jest efektem zwężenia dolnych dróg oddechowych.

W klasyfikacji ICD-11 świszczący oddech znalazł się w kategorii MD11 „Zaburzenia oddychania”, gdzie szczegółowo zostały wymienione: „stridor” (MD11.B) oraz „wheezing” (MD11.C). Z kolei klasyfikacja ICD-10 przypisuje mu kod R06.1 „Świst krtaniowy”.

Najczęstsze przyczyny świszczącego oddechu

Świsty oddechowe powstają w wyniku zawężenia górnych lub dolnych dróg oddechowych, do czego może doprowadzić stan zapalny, obecność ciała obcego w gardle, czy podrażnienie dróg oddechowych (refluks).

Najczęstsze przyczyny świszczącego oddechu to m.in.:

• astma;

• infekcja dróg oddechowych;

• długotrwałe palenie papierosów;

• spływanie wydzieliny z nosa do gardła;

• POChP;

• reakcja alergiczna;

• refluks żołądkowo-przełykowy;

• zapalenie oskrzeli;

• zapalenie płuc;

• rozedma płuc;

• dysfunkcja strun głosowych;

• ucisk na drogi oddechowe (guzy, wole);

• niewydolność serca;

• rak płuc.

Świszczący oddech jest jednym z najczęstszych objawów w astmie. To właśnie na to schorzenie choruje w Polsce już 2,2 mln osób, jak podaje raport „NFZ o zdrowiu. Astma” z 2020 roku. W astmie oskrzelowej występuje przewlekłe zapalenie dróg oddechowych, co prowadzi do nadreaktywności oskrzeli.

Charakterystycznym symptomem u astmatyków może być świszczący oddech w pozycji leżącej. Prawdopodobnie przyczyną takiego stanu jest zmniejszenie objętości płuc podczas leżenia na plecach oraz spływanie wydzieliny do tylnej ściany gardła.

Objawy świszczącego oddechu mogą nasilać się również po wysiłku. Tu bezpośrednią przyczyną jest obkurczanie dróg oddechowych po intensywnej aktywności.

Świszczący oddech u dzieci i niemowląt

Dla rodziców świszczący oddech u dziecka brzmi szczególnie niepokojąco. Wbrew pozorom jednak świsty są dość częstym objawem towarzyszącym np. infekcjom wirusowym. Zazwyczaj wówczas zgłaszany jest do lekarza świszczący oddech wraz z kaszlem, a także katar i gorączka. Do innych częstszych przyczyn świstów u dzieci należą: astma, alergia i refluks.

Świszczący oddech u niemowląt również nie należy do rzadkości. Szacuje się, że świsty występują nawet u 30% noworodków (Weiss, 2008). Częstotliwość ta wynika z niewykształconego jeszcze układu oddechowego.

Obecność świstów warto każdorazowo konsultować z pediatrą. Jeśli objawy świszczącego oddechu u noworodka lub starszego dziecka pogarszają się, poważnie utrudniając oddychanie, należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza.

Świszczący oddech u dorosłych

Jeśli chodzi o świszczący oddech u osoby dorosłej, oprócz infekcji wywołanych np. koronawirusem oraz wspomnianej astmy, przyczyną świstów mogą być również choroby przewlekłe, jak refluks, niewydolność serca, cukrzyca, ale i obecność woli oraz guzów.

Duże znaczenie ma styl życia oraz nawyki, które mogą powodować kaszel i świszczący oddech u dorosłego.

Badania przeprowadzone w Danii (Çolak, 2016) wskazują m.in. na wyraźny związek między występowaniem świstów a otyłością. Kolejnym czynnikiem utrudniającym oddychanie jest palenie papierosów. Dym tytoniowy zawierający szkodliwe związki powoduje podrażnienie dróg oddechowych, a w efekcie wywołuje charakterystyczny kaszel palacza wraz ze świszczącym oddechem.

Podobne objawy mogą występować również u osób, które długotrwale przebywają w warunkach o dużym zanieczyszczeniu, np. pyłem, dymem, substancjami chemicznymi.

Diagnostyka świszczącego oddechu

Po zaobserwowaniu świstów oddechowych należy skonsultować się z lekarzem rodzinnym. który wie, jak rozpoznać świszczący oddech zarówno u dziecka, jak i dorosłego. W pierwszej kolejności lekarz zadaje pytania o szczegółowe objawy, okoliczności występowania oraz długość trwania. Przydatne są również informacje na temat chorób przewlekłych oraz stylu życia pacjenta.

Ocenę świszczącego oddechu lekarz przeprowadza na podstawie badania osłuchowego ze stetoskopem. Pozwala to m.in. określić, czy świst jest wdechowy czy wydechowy, oraz czy, i w jakich obszarach zalega wydzielina.

W celu dokładnej diagnozy lekarz może zalecić przeprowadzenie dodatkowych badań, do których należą:

• RTG klatki piersiowej;

• spirometria;

• morfologia;

• tomografia komputerowa.

Leczenie świszczącego oddechu. Leki i domowe sposoby

W przypadku zdiagnozowania świszczącego oddechu kluczowe jest znalezienie źródła dolegliwości. W zależności od przyczyny lekarz wprowadza określony sposób leczenia. Może być to leczenie farmakologiczne wspomagane naturalnymi metodami. Należy jednak pamiętać, że każdy domowy sposób na świszczący oddech należy konsultować ze specjalistą.

Leki

W świszczącym oddechu wywołanym astmą lekarz zazwyczaj przepisuje steroidy wziewne, np. glikokortykosteroidy. Są to hormony naturalnie występujące w organizmie o silnym działaniu przeciwzapalnym.

Inną grupą są leki rozszerzające oskrzela, które dostosowywane są do stopnia nasilenia objawów. Połączenie tych dwóch rodzajów leków pomaga kontrolować przebieg astmy oraz zmniejszyć występowanie objawów.

Domowe sposoby

Oprócz leków na świszczący oddech, a w zasadzie na choroby, jakie go wywołują, istnieją również bezpieczne domowe sposoby, które uzupełniają leczenie.

Łagodzeniu objawów sprzyja picie herbat ziołowych, zwłaszcza tych ze składnikami o działaniu przeciwzapalnym oraz nawilżającym śluzówkę, np. prawoślaz, rumianek, nagietek. Na świszczący oddech szczególnie polecane są również inhalacje oraz nebulizacje solą fizjologiczną.

Pamiętaj, że domowe sposoby nie zastąpią wizyty u lekarza oraz zalecanego przez specjalistę leczenia.

Kiedy świszczący oddech wymaga pilnej konsultacji lekarskiej?

Chociaż w większości przypadków słyszalne świsty podczas oddychania nie powinny wzbudzać niepokoju, to zdarza się, że świszczący oddech bywa niebezpieczny.

Mowa tu przede wszystkim o takich przypadkach, jak:

• nagła reakcja na ukąszenie owada lub spożycie pokarmu;

• świstom towarzyszy silny ból w klatce piersiowej i utrudnione oddychanie;

• oddech jest ciężki i utrudniony;

• skóra zaczyna sinieć;

• występują zaburzenia świadomości.

W wyżej wymienionych stanach należy niezwłocznie wezwać pogotowie lub zgłosić się do szpitala.

Bibliografia:

1. G. Chatziparasidis, K. N. Priftis, A. Bush, Wheezing as a respiratory sound, Breath Sounds From Basic Science to Clinical Practice, Page: 207-223, 2018, https://www.researchgate.net/publication/324480296_Wheezing_as_a_Respiratory_Sound [data dostępu: 28.10.2024].

1. L. N. Weiss, The diagnosis of wheezing in children. Am Fam Physician. 2008;77(8):1109-1114, https://www.aafp.org/pubs/afp/issues/2008/0415/p1109.html [data dostępu: 28.10.2024].

1. A. Lewko, A. Pyszora, Badanie fizjoterapeutyczne pacjenta z dysfunkcją układu oddechowego, Biblioteka Wiedzy i Praktyki Fizjoterapeuty, 2020, https://eprints.kingston.ac.uk/id/eprint/48026/1/Lewko-A-48026-VoR.pdf [data dostępu: 28.10.2024].

1. Książkiewicz, E. Kwilosz, R. Fornal, i E. Dworzańska, Astma oskrzelowa – zasady rozpoznawania i leczenia choroby u pacjentów dorosłych i małych dzieci w oparciu o najnowsze wytyczne, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, t. 74, s. 283–300, 2020.

1. Y. Colak, S. Afzal, P. Lange, B. Nordestgaard, Many obese individuals experience wheezing, rather than asthma: A Mendelian randomization study of 86,019 adults. European Respiratory Journal, 2015, https://doi.org/10.1183/13993003.

1. NFZ o zdrowiu. Astma, Warszawa, 2020.