Ból brzucha po lewej i prawej stronie: objawy, przyczyny, leczenie

Ból brzucha to powszechna dolegliwość, która może mieć wiele przyczyn – od łagodnych niestrawności po poważne choroby układu pokarmowego. Ból brzucha zlokalizowany po lewej, prawej stronie lub w dole brzucha może wskazywać na konkretne problemy zdrowotne. W tym artykule omówimy najczęstsze powody bólu brzucha, skupiając się na lokalizacji bólu, diagnostyce i leczeniu. Silny ból brzucha, nagły ból brzucha, a także przewlekły ból brzucha wymagają konsultacji lekarskiej.

Lokalizacja bólu brzucha

Jama brzuszna dzieli się na cztery kwadranty: prawy górny, lewy górny, prawy dolny i lewy dolny. Lokalizacja bólu brzucha może pomóc w identyfikacji potencjalnej przyczyny.

Ból brzucha po lewej stronie – przyczyny

Ból brzucha po lewej stronie może mieć różnorodne przyczyny, które zależą od miejsca, w którym się pojawia. Spójrzmy na możliwe przyczyny w zależności od lokalizacji dolegliwości:

Górna lewa część brzucha

Ból w tej okolicy może wskazywać na problemy żołądkowe tj. choroba wrzodowa żołądka, która objawia się piekącym, gniotącym lub ssącym bólem i nasila się na czczo lub po jedzeniu. Często towarzyszą temu zgaga oraz niestrawność.

Inną przyczyną może być ostre zapalenie żołądka, które powoduje piekący, rozpierający ból wraz z którym pojawiają się nudności i wymioty.

Ból w górnej lewej części może również świadczyć o refluksie żołądkowo-przełykowym, który objawia się uczuciem pieczenia w przełyku (zgaga), bólem w klatce piersiowej oraz cofaniem się treści żołądkowej. Ból brzucha po jedzeniu może być również związany z tymi schorzeniami.

Ból w tej części brzucha może także wskazywać na problemy ze śledzioną. Powiększona śledziona zazwyczaj nie powoduje bólu, ale może wywoływać uczucie dyskomfortu lub pełności pod lewym żebrem. Z kolei pęknięcie śledziony objawia się nagłym, silnym bólem w lewej części brzucha, promieniującym do lewego ramienia. Może być wynikiem urazu i wymaga natychmiastowej pomocy medycznej.

Inną przyczyną bólu w tej okolicy może być problem związany z trzustką. Ostre zapalenie trzustki charakteryzuje się silnym, przeszywającym bólem w nadbrzuszu, który promieniuje do pleców. Ból nasila się po posiłkach oraz w pozycji leżącej i wymaga pilnej interwencji lekarskiej.

Dolna lewa część brzucha

Ból w dolnej lewej części brzucha najczęściej związany jest z problemami z jelitem grubym. Zapalenie uchyłków jelita grubego powoduje ból z lewej strony pod żebrami, który może być stały lub skurczowy. Takiej dolegliwości często towarzyszy gorączka, wzdęcia oraz zmiany w rytmie wypróżnień.

Natomiast wrzodziejące zapalenie jelita grubego objawia się bólami brzucha, biegunkami (czasami z krwią i śluzem) oraz bolesnym parciem na stolec.

Trzecią opcją jest niedrożność jelit. To stan wymagający natychmiastowej pomocy medycznej, objawiający się silnym bólem brzucha, wzdęciami, wymiotami, zatrzymaniem gazów i stolca.

U kobiet, ból w tej okolicy może wynikać z problemów z narządami rodnymi. Endometrioza powoduje silne bóle menstruacyjne, bóle podczas stosunku oraz przewlekły ból w miednicy, który może promieniować do pleców i ud.

Ciąża pozamaciczna natomiast objawia się silnym, jednostronnym bólem w podbrzuszu, któremu mogą towarzyszyć krwawienie oraz zawroty głowy. Jest to stan wymagający natychmiastowej pomocy lekarskiej.

Jeżeli występuje ból brzucha w ciąży, może to być spowodowane innymi czynnikami, takimi jak rosnąca macica naciskająca na inne narządy.

Inne możliwe przyczyny bólu w tej okolicy to zespół jelita drażliwego (IBS). To funkcjonalne zaburzenie powoduje różnorodne bóle brzucha – od skurczowych po tępe. Towarzyszą mu wzdęcia, biegunki lub zaparcia. Ból bywa trudny do zlokalizowania i często opisywany jako głęboki oraz rozlany.

Kolejną przyczyną mogą być nieswoiste zapalenia jelit, takie jak choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Oba schorzenia powodują ból brzucha (skurczowy lub ciągły), biegunki, krwawienie z odbytu oraz utratę wagi i wymagają specjalistycznej diagnozy oraz leczenia.

Ból brzucha po prawej stronie – przyczyny

Ból brzucha po prawej stronie, podobnie jak po lewej, może mieć różnorodne przyczyny, zależne od umiejscowienia dolegliwości.

Górna część brzucha po prawej stronie:

Ból w tym miejscu może być związany z problemami z wątrobą, takie jak zapalenie (wirusowe, alkoholowe, autoimmunologiczne), które mogą powodować tępy, rozpierający ból lub uczucie ucisku pod prawym żebrem. Dodatkowe objawy to żółtaczka (zażółcenie skóry i białek oczu), zmęczenie oraz nudności.

Drugą opcją jest ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego, najczęściej spowodowane przez kamienie blokujące drogi żółciowe, objawia się nagłym, kurczowym bólem w prawej górnej części brzucha, promieniującym do prawego ramienia i łopatki. Ból nasila się po tłustych posiłkach i wymaga pilnej pomocy medycznej.

Dolna prawa część brzucha

W tym miejscu ból może wskazywać na zapalenie wyrostka robaczkowego. Zapalenie zaczyna się od trudnego do zlokalizowania bólu w okolicy pępka, który przesuwa się do prawego dołu biodrowego. Ból staje się ostry i nasila się podczas kaszlu, chodzenia czy ucisku. Ostre zapalenie wyrostka wymaga natychmiastowego zabiegu chirurgicznego.

U kobiet ból w dolnej prawej części brzucha może wskazywać na problemy ginekologiczne:

• Torbiele jajników (pęknięcie lub skręt).
• Zapalenie jajowodów i jajników.
• Endometrioza.
• Ciąża pozamaciczna

Ból w tych przypadkach może być ostry, kłujący, tępy lub przypominać skurcze.

Ból w dole brzucha – przyczyny

Ból w dolnej części brzucha to dolegliwość, która może mieć różnorodne podłoże, w zależności od lokalizacji i współistniejących objawów. Często źródłem problemu są narządy miednicy mniejszej, choć nie tylko. Charakterystyka bólu może być istotną wskazówką diagnostyczną.

Infekcje układu moczowego (ZUM)

Ból w podbrzuszu, któremu towarzyszy pieczenie i ból podczas mikcji (oddawania moczu), to typowe objawy zapalenia pęcherza moczowego. Mogą pojawić się również częstomocz i krwiomocz.

Schorzenia układu rozrodczego u kobiet

Bolesne miesiączkowanie (dysmenorrhea) charakteryzuje się bólem skurczowym, występującym przed lub w trakcie menstruacji. Ból może promieniować do okolicy krzyżowej i ud, znacząco obniżając komfort życia.

Endometrioza to kolejna przyczyna przewlekłego bólu w miednicy mniejszej, który nasila się podczas miesiączki i stosunku płciowego. Kobiety z endometriozą mogą również odczuwać ból podczas defekacji (wypróżniania) i mikcji.

Zapalenie narządów miednicy mniejszej (PID) objawia się silnym bólem w podbrzuszu, gorączką i upławami. Ból może występować również w trakcie stosunku. Torbiele jajników mogą manifestować się bólem o różnym nasileniu – od tępego ucisku po ostry ból w przypadku pęknięcia lub skrętu torbieli.

Problemy z przewodem pokarmowym

Choroby zapalne jelit, takie jak choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego, mogą powodować bóle brzucha o charakterze skurczowym lub ciągłym. Często współistnieją biegunki, krwawienia z odbytu, wzdęcia i utrata masy ciała.

Za to zespół jelita drażliwego (IBS) charakteryzuje się zmiennymi bólami brzucha oraz zaburzeniami rytmu wypróżnień (biegunki lub zaparcia).

Przepuklina

Ból w dolnej części brzucha może być również objawem przepukliny pachwinowej lub pępkowej. Dolegliwości bólowe nasilają się podczas wysiłku fizycznego, kaszlu lub parcia na stolec. W miejscu przepukliny może być widoczne uwypuklenie.

Problemy u mężczyzn

U mężczyzn ból w dolnej części brzucha może być związany z problemami z prostatą, takimi jak zapalenie lub przerost gruczołu krokowego. Objawami mogą być bóle w okolicy krocza i trudności w oddawaniu moczu. 

Diagnostyka bólu brzucha

Rozpoznanie przyczyny bólu brzucha wymaga dokładnego wywiadu lekarskiego, badania fizykalnego oraz, w razie potrzeby, badań dodatkowych. Podstawy bólu brzucha mogą być różne, dlatego diagnostyka jest kluczowa. Do najczęściej stosowanych badań należą:

• Badania laboratoryjne (morfologia, badania moczu, markery stanu zapalnego).
• Badania obrazowe (USG jamy brzusznej, RTG, tomografia komputerowa).
• Endoskopia (gastroskopia, kolonoskopia).

Leczenie bólu brzucha

Postępowanie terapeutyczne w przypadku dolegliwości bólowych brzucha jest uzależnione od etiologii i charakteru objawów. Wyróżniamy stany nagłe, wymagające pilnej interwencji medycznej oraz dolegliwości o przebiegu łagodniejszym lub przewlekłym, gdzie stosuje się leczenie zachowawcze.

W sytuacjach, gdy ból brzucha pojawia się nagle, jest silny i towarzyszą mu objawy takie jak gorączka, wymioty, nudności, zatrzymanie gazów i stolca, a także wzmożone napięcie powłok brzusznych (tzw. „twardy brzuch”), należy niezwłocznie wykluczyć stany nagłe, stanowiące zagrożenie życia. Do takich stanów zaliczamy między innymi ostre zapalenie wyrostka robaczkowego, ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego czy ostre zapalenie trzustki. W tych przypadkach, diagnostyka i leczenie, często w trybie chirurgicznym, muszą być wdrożone niezwłocznie.

W przypadku bólów o mniejszym nasileniu, o charakterze kurczowym, które mogą być związane z zespołem jelita drażliwego (IBS), niestrawnością lub wzdęciami, stosuje się leczenie objawowe. Obejmuje ono:

• Farmakoterapię: W łagodzeniu bólu stosuje się leki przeciwbólowe, takie jak paracetamol lub ibuprofen (należy pamiętać o przeciwwskazaniach i dawkowaniu zgodnie z zaleceniami lekarza lub farmaceuty) oraz leki rozkurczowe, np. drotawerynę lub hioscynę, które zmniejszają napięcie mięśni gładkich przewodu pokarmowego.
• Domowe sposoby: Na ból brzucha skuteczne bywają także domowe metody, takie jak ciepłe okłady na brzuch, napary ziołowe (np. z mięty, rumianku, melisy), lekkostrawna dieta oraz unikanie potraw wzdymających i gazowanych napojów.

W przypadku przewlekłego bólu brzucha leczenie skupia się na chorobie podstawowej, która wywołuje dolegliwości. Przykładem są nieswoiste zapalenia jelit (np. choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego), gdzie stosuje się leczenie farmakologiczne, a czasami również dietetyczne i chirurgiczne. W przypadku przewlekłych bólów związanych z IBS, oprócz leczenia objawowego, ważna jest modyfikacja diety oraz stylu życia, jak np. redukcja stresu i regularna aktywność fizyczna.

Profilaktyka bólu brzucha

Profilaktyka bólu brzucha obejmuje przede wszystkim zdrowy styl życia. Kluczowe elementy to:

• Zbilansowana dieta: Bogata w błonnik, warzywa i owoce, z ograniczeniem tłustych, smażonych i wysoko przetworzonych produktów.
• Regularna aktywność fizyczna: Wspomaga trawienie i redukuje stres.
• Unikanie stresu: Stres może nasilać dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Pomocne mogą być techniki relaksacyjne, medytacja czy joga.
• Prawidłowe nawodnienie: Picie odpowiedniej ilości wody jest ważne dla prawidłowego funkcjonowania układu trawiennego.
• Unikanie używek: Nadmierne spożycie alkoholu i palenie tytoniu mogą negatywnie wpływać na pracę układu pokarmowego.

Podsumowanie

Ból brzucha to częsta dolegliwość, która może mieć wiele przyczyn. Lokalizacja bólu może pomóc w identyfikacji potencjalnego problemu. W przypadku utrzymującego się lub nasilającego się bólu brzucha, należy skonsultować się z lekarzem, aby ustalić przyczynę dolegliwości i wdrożyć odpowiednie leczenie. Pamiętaj, że w przypadku wystąpienia długotrwałego bólu brzucha, warto skonsultować się z gastrologiem.

FAQ

Kiedy ból brzucha jest groźny? Wóczas, gdy występuje silny, nagły, długotrwały ból lub ten z dodatkowymi objawami (gorączka, wymioty z krwią, krew w stolcu itp.)

Ból z lewej strony – co oznacza? Mogą to być problemy z jelitami, żołądkiem, śledzioną, trzustką, nerką lub (u kobiet) narządami rodnymi.

Ból z prawej strony – co oznacza? Mogą to być problemy z wątrobą, pęcherzykiem żółciowym, wyrostkiem lub nerką. Silny ból po tłustym posiłku – możliwa kolka żółciowa.

Jakie są domowe sposoby na ból brzucha? Przy łagodnych dolegliwościach – napary ziołowe, ciepłe okłady, lekkostrawna dieta. Zobacz: co na ból brzucha?

Kiedy iść do lekarza? Przy silnym, nagłym, przewlekłym bólu i niepokojących objawach. Samoleczenie przy silnym bólu brzucha jest ryzykowne.

Bibliografia:

https://www.mp.pl/bol/wytyczne/129811,przyczyny-i-diagnostyka-bolu-brzucha [dostęp: 21.01.2025 r.]

https://www.mp.pl/pacjent/objawy/68344,bol-brzucha-skad-sie-bierze-i-w-jakich-przypadkach-nalezy-sie-zglosic-do-lekarza [dostęp: 21.01.2025 r.]

https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/lista/59436,przyczyny-bolu-nadbrzusza [dostęp: 21.01.2025 r.]

https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/lista/98712,poszukiwanie-przyczyny-bolu-brzucha-w-prawym-podzebrzu [dostęp: 21.01.2025 r.]

https://www.mp.pl/pacjent/objawy/264064,nagly-silny-bol-brzucha [dostęp: 21.01.2025 r.]

https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/lista/59436,przyczyny-bolu-nadbrzusza [dostęp: 21.01.2025 r.]

Kaczka A., Małecka-Panas E., Bóle brzucha, Pediatria i Medycyna Rodzinna 2011, 7 (1), p. 9-16.

Ross A., LeLeiko N. S., Ostry ból brzucha, Pediatria po Dyplomie Vol. 15 Nr 3, Czerwiec 2011.