Zioła na wrzody żołądka: które warto stosować i jak je przygotować?

Zioła na wrzody żołądka pełnią rolę osłaniającą dla podrażnionych i uszkodzonych błon śluzowych układu trawiennego. Mają też działanie przeciwbakteryjne i przeciwzapalne. Wspomagają leczenie farmakologiczne oraz stanowią jeden z elementów tzw. diety wrzodowej. Jakie zioła są najskuteczniejsze i jak je stosować? Czy naturalne surowce mogą zastąpić leczenie farmakologiczne? Jakie objawy wskazują na konieczność zdiagnozowania i wdrożenia terapii przeciw wrzodom żołądka?

Zioła na wrzody żołądka - naturalne wsparcie leczenia

Zioła na wrzody żołądka stanowią jeden z głównych elementów wspomagających leczenie farmakologiczne. Większość z nich pełni rolę osłonową, powlekając uszkodzoną błonę śluzową żołądka, a także dwunastnicy oraz dolnej części przełyku. W ten sposób ułatwiają one i przyspieszają gojenie się uszkodzonych ścian układu trawiennego.

Część stosowanych w chorobie wrzodowej ziół ma też działanie przeciwzapalne oraz antybakteryjne. Należy jednak wyraźnie podkreślić, że wszystkie tego typu naturalne metody są tylko jednym z elementów terapii. Pozostałe to przede wszystkim:

●      leczenie farmakologiczne (antybiotyki oraz inhibitory pompy protonowej),

●      odpowiednia dieta (lekkostrawna, bez dań smażonych i tłustych),

●      ewentualne leczenie operacyjne.

Oznacza to, że zioła w chorobie wrzodowej można stosować, ale nie powinno się ich traktować jako jedyne panaceum.

Wrzody żołądka i dwunastnicy - przyczyny i objawy

Wrzody żołądka to potoczna nazwa choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Polega ona na tworzeniu się ubytków w błonie śluzowej górnego i środkowego odcinka układu pokarmowego, na skutek zakażenia Helicobacter pylori (odpowiada za około 70% przypadków), a także z powodu nadużywania niesteroidowych leków przeciwzapalnych, stresu, nadmiernego sięgania po alkohol i papierosy oraz niewłaściwej diety.

Objawy wrzodów żołądka są charakterystyczne i trudno je pomylić z symptomami innych schorzeń. Należą do nich między innymi:

●      silny ból w nadbrzuszu, zwłaszcza po posiłku (1-3 godziny) oraz na czczo,

●      zgaga, nudności, wymioty,

●      uczucie głodu o poranku.

Zioła na wrzody stosujemy jako element szerszej diety, której podstawą jest eliminacja potraw tłustych, smażonych, pikantnych i słonych oraz zastąpienie ich składnikami naturalnymi, gotowanymi, lekkostrawnym.

Jakie zioła na wrzody żołądka i dwunastnicy?

Zestaw ziół, które polecane są pomocniczo w leczeniu wrzodów żołądka i dwunastnicy, jest bardzo obszerny. Większość jest doskonale znana i powszechnie dostępna w aptekach.

Co pić na wrzody? Wymienić można między innymi takie surowce, jak:

●      korzeń prawoślazu,

●      korzeń lukrecji,

●      babka lancetowata,

●      nasiona lnu (siemię lniane),

●      rumianek,

●      nagietek.

Produkty naturalne, szczególnie surowce roślinne, używane w terapii chorób układu pokarmowego, z uwagi na działanie wiodące można podzielić na następujące grupy: przeciwzapalne i osłaniające, poprawiające trawienie, uspokajające oraz przeciwdrobnoustrojowe. Należy przy tym podkreślić, że surowce roślinne działają wielokierunkowo i nie zawsze mieszczą się w sztywnych ramach takiego podziału.

Korzeń lukrecji na żołądek

Korzeń lukrecji jest surowcem zielarskim o działaniu przeciwzapalnym. Związane jest to z adrenokortykotropowym wpływem saponin, głównie kwasu glicyryzynowego lub jego soli. Korzeń lukrecji na wrzody wykazuje także działanie spazmolityczne, za co odpowiadają prawdopodobnie flawonoidy w nim zawarte.

Działa przeciwdrobnoustrojowo, sekretolitycznie i przeciwbakteryjnie. Wszystkie te właściwości sprawiają, że stosowany jest zarówno w stanach zapalnych przewodu pokarmowego, jak i w zapaleniach dróg oddechowych, co ma znaczenie w przypadku niektórych objawów refluksu żołądkowo-przełykowego.

Najczęstszą zalecaną dawką terapeutyczną według ESCOP jest 5-15 g korzenia na dobę, co odpowiada 200-400 mg kwasu glicyryzynowego. Stosując lukrecję na wrzody (najczęściej w postaci składnika mieszanek ziołowych, rzadko w monoterapii), należy pamiętać, że może on obniżać poziom potasu w surowicy krwi, a przy długim stosowaniu wywoływać obrzęki goleni.

Rumianek na wrzody

Kwiatostan rumianku jest surowcem zielarskim stosowanym bardzo często w różnych mieszankach ziołowych. Swoją popularność zawdzięcza szerokiemu spektrum działania. Wykazuje właściwości przeciwzapalne. Za to działanie odpowiadają głównie substancje zawarte w olejku eterycznym, takie jak chamazulen oraz bisabolol. Przeciwzapalnie działają również zawarte w rumianku śluzy.

Roślina wykazuje efekt spazmolityczny (rozkurczowy) w stosunku do mięśni gładkich, co spowodowane jest obecnością flawonoidów i wspomnianych już składników olejku eterycznego. Przeciwbakteryjne i przeciwgrzybiczne działanie rumianku ma znaczenie zwłaszcza w leczeniu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, a zawarte w nich polisacharydy prawdopodobnie odpowiadają za efekt immunostymulujący.

Ponadto chamazulen hamuje wyzwalanie endogennej histaminy, działa zatem przeciwalergicznie. Ma to znaczenie zwłaszcza w alergii pokarmowej. Rumianek na żołądek wykazuje także łagodne działanie uspokajające, co ma znaczenie w przypadku emocjonalnego podłoża dolegliwości trawiennych.

Dawkę surowca określa się zgodnie z ESCOP na ok. 9 g surowca na dobę (podawanego w 3 porcjach).

Babka lancetowata na wrzody

Liść babki lancetowatej to klasyczny surowiec przyspieszający gojenie się skóry i błon śluzowych. W związku z tym nadaje się do wykorzystania w mieszankach ziołowych stosowanych w uszkodzeniu błony śluzowej przewodu pokarmowego lub dróg oddechowych.

Polisacharydy śluzowe zawarte w roślinie stymulują odporność organizmu oraz osłaniają śluzówkę przewodu pokarmowego. Sok z babki lancetowatej wykazuje działanie przeciwbakteryjne w stosunku do wielu popularnych drobnoustrojów chorobotwórczych, co stawia go w rzędzie surowców przeciwbakteryjnych i przeciwwirusowych.

Odpowiada za to w dużej mierze aukubina, której przypisuje się nie tylko właściwości przeciwzapalne i przeciwbakteryjne, ale i spazmolityczne. Liść babki lancetowatej stosuje się w ilościach od 3 do 6 g na dobę.

Siemię lniane na wrzody - jak przygotować?

Nasienie lnu, czyli popularne siemię lniane, to także typowy surowiec śluzowy, którego maceraty działają powlekająco. Łagodzą stany zapalne jamy ustnej, gardła i przewodu pokarmowego. Jest najczęściej stosowany jako pojedynczy surowiec, rzadziej używa się go w mieszankach.

Należy jednak pamiętać, że śluzy w nim zawarte mogą zmniejszać wchłanianie substancji odżywczych z przewodu pokarmowego, szczególnie witamin rozpuszczalnych w wodzie. Według Farmakopei VI stosuje się maceraty wykonane z 8-10 g nasion lnu.

Każde z ziół wymaga przed podaniem odpowiedniego przygotowania. Jak przygotować siemię lniane na wrzody? Najczęściej spożywamy je w postaci naparu. Jest kilka sposobów jego przygotowania:

●      Łyżkę nasion można zalać zimną wodą, a całość zagotować

●      Można też zalać siemię wodą już zagotowaną (ale nie wrzącą)

●      Całość dobrze jest odstawić na kilka godzin, a następnie odcedzić przez sitko

●      Nasiona lnu można też spożywać w innych formach, na przykład rozgniecione i dodane do potraw (twarożek, dżem)

Kwiat nagietka

Kwiat nagietka w przypadku stanów zapalnych i zakaźnych skóry i błon śluzowych jest jednym z najczęściej stosowanych surowców zielarskich. Zawdzięcza to właściwościom przeciwzapalnym, przeciwgrzybiczym i przeciwbakteryjnym, a także immunostymulującym.

Działa także przeciwskurczowo oraz zwiększa wydzielanie soku żołądkowego. Zaleca się stosowanie naparu z 1-2 g surowca 2-3 razy dziennie.

Korzeń prawoślazu na żołądek

Korzeń prawoślazu dzięki zawartości substancji, które działają osłaniająco na błony śluzowe, jest surowcem nadającym się do leczenia stanów zapalnych górnego odcinka przewodu pokarmowego oraz dróg oddechowych.

Korzeń prawoślazu działa także immunostymulująco, gdyż podwyższa aktywność fagocytarną. Najczęściej zaleca się stosowanie 5-6 g surowca na dobę.

Z kolei prawoślaz na wrzody najlepiej jest kupić w postaci suszu (bardziej znany jest w postaci syropu, ten jednak stosowany jest głównie na kaszel). Surowiec zielarski zalewamy zimną bądź letnią wodą i odstawiamy na kilka godzin. Po odcedzeniu przez sitko, napar można pić przez cały dzień.

Jak przygotować zioła na wrzody żołądka?

Przygotowując zioła na wrzody żołądka, należy pamiętać, że każdy surowiec może wymagać nieco innej metody obróbki, aby w pełni wydobyć jego właściwości lecznicze. Oto główne sposoby przygotowania:

1. Napary - najczęściej stosowane dla kwiatów, liści i ziół. Surowiec zalewamy wrzącą wodą i odstawiamy pod przykryciem na 10-15 minut.
2. Odwary - stosowane dla twardszych części roślin (korzenie, kora). Surowiec zalewamy zimną wodą, doprowadzamy do wrzenia i gotujemy pod przykryciem przez około 15-30 minut.
3. Maceraty - przygotowywane na zimno, szczególnie z surowców śluzowych (siemię lniane, prawoślaz). Surowiec zalewamy zimną wodą i odstawiamy na kilka godzin.

Ważne jest, aby zachować zalecane proporcje surowca do wody oraz czas przygotowania, co pozwoli na optymalne wydobycie składników aktywnych.

Kiedy stosować zioła na wrzody żołądka?

Zioła na wrzody żołądka można stosować jako wsparcie terapii konwencjonalnej lub jako element profilaktyki choroby wrzodowej. Są szczególnie pomocne w:

●      Łagodzeniu objawów towarzyszących chorobie wrzodowej

●      Ochronie błony śluzowej przed dalszymi uszkodzeniami

●      Wspieraniu procesów regeneracji śluzówki

●      Hamowaniu wzrostu bakterii Helicobacter pylori

●      Uzupełnieniu diety wrzodowej o składniki łagodzące podrażnienia

Należy jednak pamiętać, że przy ostrych bólach, krwawieniach z przewodu pokarmowego czy innych niepokojących objawach, konieczna jest konsultacja lekarska. Zioła mogą wspomagać leczenie, ale w poważnych przypadkach nie zastąpią farmakoterapii. Dodatkowo należy poinformować lekarza o stosowaniu farmakoterapii, gdyż przyjmowanie niektórych leków może powodować nieprawidłowe reakcje z ziołami.

Warto też zaznaczyć, że leczenie wrzodów żołądka wymaga kompleksowego podejścia obejmującego nie tylko farmakoterapię i ziołolecznictwo, ale również modyfikację stylu życia, w tym odpowiednią dietę, redukcję stresu oraz rezygnację z używek.

Zioła na wrzody żołądka i dwunastnicy stosujemy jako element szerszej diety, której podstawą jest eliminacja potraw tłustych, smażonych, pikantnych i słonych oraz zastąpienie ich składnikami naturalnymi, gotowanymi, lekkostrawnym.

Bibliografia

●      Dieta w chorobie wrzodowej żołądka lub dwunastnicy – Szpital Uniwersytecki w Krakowie

●      Żywienie w chorobie wrzodowej żołądka – Szpital Śląski w Cieszynie

●      Błecha K.: Fitoterapia i suplementacja diety w chorobach górnego odcinka przewodu pokarmowego, Postępy Fitoterapii 2/2019

●      Kędzia B., Hołderna-Kędzia E.: Możliwości wykorzystania miodu i ziół w chorobach żołądka i jelit, Herbalism 1(4)/2018