Wrzody żołądka to schorzenie, które może znacząco wpłynąć na jakość życia pacjenta. Charakteryzują się one powstawaniem ubytków w błonie śluzowej żołądka lub dwunastnicy. W artykule omówimy szczegółowo, czym są wrzody żołądka, jakie są ich przyczyny, objawy oraz metody leczenia, opierając się m.in. na zaleceniach Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej.
Czym są wrzody żołądka?
Wrzody żołądka, medycznie określane jako choroba wrzodowa, charakteryzują się ubytkami w błonie śluzowej żołądka lub dwunastnicy, sięgającymi aż do warstwy mięśniowej.
To schorzenie o charakterze przewlekłym, co oznacza, że po okresach bezobjawowych, trwających od kilku tygodni do nawet kilku miesięcy, mogą występować nawroty choroby.
Wrzody żołądka i dwunastnicy mają tendencję do pojawiania się w tych samych miejscach, co może prowadzić do długotrwałych dolegliwości i komplikacji, jeśli nie są odpowiednio leczone.
Przyczyny wrzodów żołądka
Co powoduje wrzody żołądka? Główne przyczyny to:
- zakażenie bakterią Helicobacter pylori - odpowiada ona za większość przypadków choroby wrzodowej. Bakterie te osłabiają warstwę ochronną błony śluzowej żołądka;
- przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) - substancje takie jak kwas acetylosalicylowy czy ibuprofen mogą uszkadzać błonę śluzową żołądka, a długotrwałe stosowanie NLPZ może zwiększać ryzyko rozwoju wrzodów;
- długotrwały stres - może nasilać objawy choroby wrzodowej i wpływać na produkcję kwasu żołądkowego.
Ponadto to innych czynników ryzyka zaliczyć należy nieswoiste stany zapalne jelit (np. choroba Leśniowskiego-Crohna), a także powikłania po leczeniu chorób nowotworowych.
To, od czego powstają wrzody żołądka, może być indywidualne dla każdego pacjenta. Często jest to połączenie kilku czynników ryzyka.
Objawy wrzodów żołądka
Wrzody żołądka inaczej mogą się objawiać u poszczególnych osób. Niektórzy pacjenci mogą doświadczać tylko łagodnych dolegliwości, podczas gdy u innych symptomy mogą być bardziej nasilone.
Jak rozpoznać wrzody żołądka? Najczęstszy objaw to ból lub uczucie dyskomfortu w nadbrzuszu. Stan taki może występować w nocy lub wcześnie rano, a najczęściej pojawia się od godziny do trzech po spożyciu posiłku. Często przez pacjentów określany jest, jako piekący lub gryzący.
Kolejnym z częstych objawów jest zgaga, czyli uczucie pieczenia za mostkiem. Może nasilać się po jedzeniu lub w pozycji leżącej. Chorzy uskarżają się także na nudności i wymioty (zwłaszcza rano lub po posiłkach). W zaawansowanym stadium mogą zawierać krew.
Dodatkowo mogą wystąpić takie objawy, jak uczucie pełności w żołądku, a także wzdęcia i odbijanie.
Jak wykryć wrzody żołądka? Badania diagnostyczne
Diagnostyka wrzodów żołądka jest kluczowa dla skutecznego leczenia. Jak rozpoznać wrzody żołądka? Lekarz może zlecić szereg badań, które pomogą postawić precyzyjną diagnozę:
Podstawowym badaniem jest gastroskopia. Polega na wprowadzeniu cienkiego, giętkiego przewodu z kamerą do żołądka przez przełyk. Umożliwia bezpośrednie obejrzenie błony śluzowej żołądka i dwunastnicy oraz pobranie wycinków do badania histopatologicznego.
Dodatkowo konieczny może okazać się test na obecność Helicobacter pylori, który może być wykonany na kilka sposobów:
- test oddechowy;
- badanie kału;
- badanie krwi na przeciwciała;
- biopsja podczas gastroskopii;
Konieczne mogą okazać się również badania laboratoryjne krwi. Dlaczego? Ponieważ mogą wykazać anemię, która może być skutkiem krwawienia z wrzodu. Badanie krwi na wrzody żołądka obejmuje m.in. morfologię i poziom żelaza.
Niekiedy lekarz zaleca także RTG z kontrastem. Choć rzadziej stosowane niż gastroskopia, zdjęcie RTG żołądka może uwidocznić zmiany w kształcie żołądka spowodowane przez wrzody. Kolejnym z badań, które może zalecić specjalista jest USG jamy brzusznej.
Wczesne wykrycie wrzodów żołądka jest kluczowe dla skutecznego leczenia. Jeśli zauważysz u siebie niepokojące objawy, nie zwlekaj z wizytą u lekarza.
Jak leczyć wrzody żołądka?
Leczenie dolegliwości zazwyczaj obejmuje kompleksowe podejście. W pierwszej kolejności należy skonsultować się z lekarzem, który zaleci odpowiednią terapię.
Leczenie farmakologiczne może obejmować takie leki, jak:
- antybiotyki (w przypadku zakażenia H. pylori);
- inhibitory pompy protonowej (IPP) zmniejszające wydzielanie kwasu żołądkowego;
- leki osłaniające śluzówkę żołądka.
Nieodłącznym elementem jest także odpowiednia dieta. Przede wszystkim lekkostrawna, z eliminacją produktów, które stymulują wydzielanie soku żołądkowego. Warto także zmienić styl życia - regularnie spożywać posiłki, unikać stresu oraz zrezygnować z używek.
Co na wrzody żołądka jest najskuteczniejsze? Zwłaszcza kompleksowe podejście łączące leczenie farmakologiczne z odpowiednią dietą i zmianą nawyków.
Dieta na wrzody żołądka
Odpowiednia dieta odgrywa kluczową rolę w leczeniu wrzodów żołądka. Co jeść na wrzody żołądka?
Zalecane produkty to przede wszystkim:
- chude mięsa - kurczak bez skóry, indyk, cielęcina;
- ryby gotowane lub pieczone - dorsz, mintaj, pstrąg;
- nabiał o niskiej zawartości tłuszczu - jogurt naturalny, kefir, chudy twaróg;
- warzywa gotowane lub pieczone - marchew, dynia, ziemniaki, buraki;
- owoce dojrzałe i niekwaśne - banany, jabłka (najlepiej pieczone);
- drobne kasze - manna, jaglana, ryż biały.
A których produktów najlepiej unikać? Są to zwłaszcza:
- tłuste i smażone potrawy - frytki, kotlety smażone, fast foody;
- ostre przyprawy - pieprz, chili, curry;
- kwaśne owoce i warzywa: cytrusy, pomidory, ogórki kiszone;
- napoje zawierające kofeinę: kawa, mocna herbata, napoje energetyczne;
- alkohol;
- czekolada;
- produkty wędzone i marynowane.
Jeśli chodzi o sposób przygotowywania potraw to warto postawić przede wszystkim na gotowanie w wodzie lub na parze, duszenie bez obsmażania, a także pieczenie w folii bez dodatku tłuszczu.
Dodatkowo warto spożywać 5-6 mniejszych posiłków dziennie zamiast 3 dużych, jeść powoli i dokładnie przeżuwać każdy kęs, a także unikać jedzenia na 2-3 godziny przed snem.
Dieta na wrzody żołądka powinna być dostosowana indywidualnie, gdyż tolerancja na poszczególne produkty może się różnić u różnych osób. Zawsze konsultuj się z lekarzem lub dietetykiem w celu ustalenia najlepszego planu żywieniowego.
Kiedy udać się do lekarza?
Jeśli podejrzewasz u siebie wrzody żołądka, powinieneś skonsultować się z lekarzem.
Szczególnie ważne jest to w przypadku:
- utrzymującego się bólu brzucha;
- czarnych, smolistych stolców;
- wymiotów z domieszką krwi;
- nagłego, ostrego bólu brzucha.
Jak wykryć wrzody żołądka? Lekarz może zlecić badania takie jak gastroskopia lub test na obecność H. pylori.
Profilaktyka wrzodów żołądka - jak zapobiegać chorobie?
Zapobieganie wrzodom żołądka jest równie ważne jak ich leczenie. Co działa profilaktycznie?
Oto kilka kluczowych zasad, które pomogą zmniejszyć ryzyko rozwoju tej choroby:
- zdrowa dieta - jedz regularnie, unikaj produktów ciężkostrawnych i drażniących śluzówkę;
- ograniczenie stresu - stosuj techniki relaksacyjne, medytację lub jogę;
- unikanie używek - zrezygnuj z palenia papierosów i ogranicz spożycie alkoholu;
- ostrożne stosowanie NLPZ - jeśli musisz przyjmować niesteroidowe leki przeciwzapalne, rób to pod kontrolą lekarza i zawsze z osłoną żołądka;
- regularne badania - jeśli należysz do grupy ryzyka, rozważ regularne badania przesiewowe w kierunku H. pylori;
- higiena - dbaj o higienę rąk i żywności, aby zmniejszyć ryzyko zakażenia H. pylori;
- aktywność fizyczna - regularne ćwiczenia wspierają odporność i pomagają w utrzymaniu prawidłowej wagi;
- probiotyki - rozważ suplementację probiotykami, które mogą wspierać zdrowie przewodu pokarmowego.
Pamiętaj, że skuteczne zapobieganie wrzodom żołądka to kompleksowe działanie. Łącząc zdrową dietę, odpowiedni styl życia i regularne kontrole lekarskie, możesz znacznie zmniejszyć ryzyko rozwoju tej choroby. Jeśli masz wątpliwości lub należysz do grupy podwyższonego ryzyka, skonsultuj się z lekarzem, który pomoże ci opracować indywidualny plan profilaktyki.
Bibliografia:
- Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej (2024). Choroba wrzodowa. Zalecenia dietetyczne w chorobie wrzodowej.
- Lange E., Włodarek D. (red) (2023). Współczesna dietoterapia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.
- Grzymisławski M. (red.) (2021). Dietetyka Kliniczna. PZWL, Warszawa.
- Mach T., Zwolińska-Wcisło M., Palka M. (2016). Zasady postępowania w dyspepsji, chorobie wrzodowej i infekcji Helicobacter pylori. Wytyczne Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce oraz European Society for Primary Care Gastroenterology (ESPCG). Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce, Kraków.
- Szczekilk A. (2005). Choroby wewnętrzne. Medycyna Praktyczna, Kraków.
Podziel się artykułem ze znajomymi
