Zakażenia wirusem opryszczki zwykłej typu 1 (HSV-1) i typu 2 (HSV-2) występują na całym świecie i są rozpowszechnione również u kobiet w wieku rozrodczym. Podczas ciąży i porodu istnieje ryzyko przeniesienia infekcji na dziecko. Zakażenie HSV u noworodków może prowadzić do ciężkich i długookresowych komplikacji, szczególnie w przypadku uszkodzeń neurologicznych. Leczenie przeciwwirusowe łagodzi przebieg choroby u matki oraz zapobiega powikłaniom zakażenia u płodu i noworodka. Nie każda opryszczka jest groźna w ciąży. Kiedy infekcja może być niebezpieczna i jak się przed nią chronić?
Czy opryszczka w ciąży jest niebezpieczna?
Infekcje wirusami opryszczki zwykłej (HSV-1 i HSV-2) są powszechne, a ich liczba stale rośnie – również u kobiet, które spodziewają się dziecka.
Czy opryszczka jest niebezpieczna w ciąży? Zakażenia wirusem HSV-2 (wywołującym opryszczkę narządów płciowych) stanowią problem medyczny u kobiet w wieku rozrodczym, ponieważ infekcja może zostać przeniesiona na płód lub noworodka.
A czy opryszczka wargowa w ciąży jest niebezpieczna? Za zmiany w obrębie błon śluzowych jamy ustnej odpowiada wirus HSV-1, który zwykle wywołuje łagodne objawy. Jednak u osób z obniżoną odpornością infekcja – zwłaszcza nieleczona opryszczka w ciąży – może prowadzić do ciężkiej choroby i powikłań.
Opryszczka pierwotna w ciąży rozwija się u kobiety, która po raz pierwszy zachorowała w czasie ciąży. Infekcja pierwotna jest znacznie niebezpieczniejsza niż zakażenie powtórne i może mieć ciężki przebieg. Zwłaszcza w trzecim trymestrze, kiedy zwiększa się ryzyko zajęcia narządów wewnętrznych matki przez wirus opryszczki w ciąży. Powikłania rozsianej choroby obejmują m.in. zapalenie wątroby i mózgu oraz wysoką śmiertelność.
Ponadto opryszczka w ciąży może zostać przeniesiona na noworodka – do większości zakażeń dochodzi podczas porodu. Ryzyko jest najwyższe (sięga 30-50%), jeśli infekcja u matki rozwinęła się po raz pierwszy w okresie przedporodowym oraz gdy wirus opryszczki w ciąży wywołał objawy w obrębie narządów rodnych.
Po początkowym zakażeniu HSV objawy mogą nawracać, również u kobiet ciężarnych – jako nawrotowa opryszczka w ciąży.
Do kiedy opryszczka jest niebezpieczna dla dziecka? Największe zagrożenie występuje w pierwszych tygodniach życia. Zakażenie noworodka, ze względu na ryzyko rozwoju ciężkiej choroby, wymaga hospitalizacji i niezwłocznego podania leków przeciwwirusowych.
Opryszczka po porodzie (zarówno narządów płciowych, jak i wargowa), na którą choruje matka, nie jest przeciwwskazaniem do karmienia piersią. Należy jednak skutecznie chronić dziecko przed bezpośrednim kontaktem ze zmianami skórnymi osób zakażonych.
Pierwsza opryszczka w ciąży
Gdy dochodzi do pierwszego zakażenia danym wirusem w życiu, mówi się o infekcji pierwotnej. Opryszczka pierwotna rozwija się u osób podatnych – w których organizmie nie występują przeciwciała przeciw HSV.
Objawy opryszczki wargowej w ciąży pierwszy raz pojawiają się u kobiet, które dotąd na nią nie chorowały. Wywołuje je wirus HSV-1, który zwykle przenosi się przez bezpośredni kontakt z zakażonymi wydzielinami jamy ustnej. Po przebyciu opryszczki na ustach w ciąży po raz pierwszy zakażenie przebiega w postaci utajonej.
Za objawy (groźniejszej) opryszczki genitalnej odpowiada najczęściej HSV-2. Do zakażenia tym typem wirusa dochodzi głównie przez kontakt seksualny. W niektórych przypadkach, podczas seksu oralnego z osobą zakażoną HSV-1, dochodzi do zainfekowania okolic narządów płciowych i rozwoju opryszczki narządów płciowych.
Po pierwotnej infekcji HSV objawy mogą nawracać – po tygodniach, miesiącach lub latach.
Rodzaje opryszczki w ciąży i ich objawy
Opryszczka w ciąży objawia się zmianami pęcherzykowymi na skórze lub błonach śluzowych. Przed ich wystąpieniem osoby zakażone mogą odczuwać ból, swędzenie, mrowienie i pieczenie.
Pęcherzyki skórne są zwykle napięte i pękają po kilku dniach, a następnie ulegają wygojeniu. Zmiany na błonach śluzowych zapadają się i tworzą płytkie owrzodzenia. Zazwyczaj nie pozostawiają blizn.
Zakażenie wirusami opryszczki zwykłej dzieli się na pierwotne i nawrotowe. Opryszczka wargowa w ciąży należy do najpowszechniejszych postaci infekcji nawrotowej. Ale dla przyszłych mam niebezpieczniejsza jest pierwotna opryszczka narządów płciowych w ciąży.
W pierwotnej infekcji HSV zmiany tworzą skupiska bolesnych pęcherzyków i mogą utrzymywać się do kilku tygodni. Czasem towarzyszy im gorączka. Opryszczka wtórna w ciąży przebiega łagodniej, pęcherzyki są mniej liczne i ustępują po kilku-kilkunastu dniach.
Wirus HSV-1 może wywołać u kobiet ciężarnych:
- opryszczkę na ustach w ciąży, błonach śluzowych jamy ustnej i dziąseł;
- opryszczkę na nosie w ciąży i skórze twarzy;
- opryszczkę na brzuchu i górnej części tułowia;
- opryszczkowe zapalenie spojówek i rogówki;
- zanokcicę (opryszczkę wałów paznokciowych);
- opryszczkę warg sromowych (rzadziej);
- opryszczkę genitalną (rzadziej);
- opryszczkowe zapalenie mózgu.
Wirus HSV-2 może spowodować w ciąży:
- opryszczkę na wargach sromowych;
- opryszczkę narządów rodnych;
- zmiany opryszczkowe w okolicy odbytu.
Opryszczka w ciąży w 1 trymestrze
Wystąpienie opryszczki w ciąży w 1 trymestrze nie wiąże się ze zwiększeniem ryzyka poronienia lub powikłań u noworodka. Wcześniejsze obserwacje sugerowały, że pierwotna infekcja u matki we wczesnej ciąży może skutkować wewnątrzmacicznym ograniczeniem wzrostu płodu, samoistnym poronieniem lub wcześniactwem. Jednak nie potwierdzono tego wynikami nowych badań.
Samo pojawienie się objawów zakażenia wirusem HSV – w tym opryszczki wargowej w ciąży w 1 trymestrze – nie stanowi zagrożenia dla matki lub dziecka.
Niebezpieczna jest jednak infekcja u płodu. W bardzo rzadkich przypadkach opryszczki w 1 trymestrze ciąży dochodzi do transmisji wirusa przez łożysko. Do 20. tygodnia skutkiem przeniesienia zakażenia na płód może być poronienie, małogłowie, małoocze, wrodzona jaskra i zapalenie tęczówki.
Opryszczka na ustach w ciąży - 2 trymestr
Najczęściej nie ma powodu do niepokoju w przypadku wystąpienia opryszczki w ciąży. 2 trymestr trwa od 14. do 27. tygodnia. Według rekomendacji Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego (PTG) zagrożenie dotyczy niezwykle rzadkiego przeniesienia wirusa na płód przez łożysko i występuje do 20. tygodnia. Opryszczka w 21 tygodniu ciąży nie jest obarczona wysokim ryzykiem powikłań transmisji przezłożyskowej.
Nawrotowe zakażenia nie powinny budzić obaw. Najczęstszą postacią infekcji HSV u kobiet ciężarnych jest opryszczka na ustach w ciąży. 2 trymestr, podobnie jak pierwszy, to czas, w którym przeciwciała obecne w organizmie matki przechodzą przez łożysko i pełnią rolę ochronną.
Opryszczka na ustach w ciąży - 3 trymestr
Opryszczka w 3 trymestrze ciąży może być niebezpieczna – ale tylko w określonych przypadkach. Jeśli w tym czasie u matki rozwinie się pierwotna infekcja narządów płciowych, ryzyko zakażenia noworodka w trakcie porodu wynosi ok. 50%. Powtórna opryszczka w 9 miesiącu ciąży wiąże się ze znacznie mniejszym zagrożeniem – zarówno dla kobiety ciężarnej (choroba przebiega łagodniej), jak i dla dziecka (ryzyko przeniesienia infekcji spada do 1%).
Pierwotne zakażenie wirusem HSV w niektórych przypadkach może przebiegać z ciężkimi objawami opryszczki w ciąży. 3 trymestr zwiększa ryzyko wystąpienia:
- zmian rozsianych – w wielu miejscach na błonie jamy ustnej i narządów płciowych;
- zmian narządowych (zapalenia przełyku, wątroby, mózgu).
Częstość nawrotów opryszczki wargowej w 9 miesiącu ciąży jest niższa niż opryszczki narządów płciowych.
Nawracające objawy opryszczki wargowej w trzecim trymestrze ciąży nie stanowią bezpośredniego zagrożenia dla matki i dziecka.
Co na opryszczkę w ciąży? Bezpiecznie metody leczenia
Według rekomendacji PTG opryszczka w ciąży ze zmianami okolicy narządów płciowych, która występuje w okresie okołoporodowym, jest wskazaniem do porodu drogą cięcia cesarskiego.
Opryszczka w ciąży - jak leczyć? Objawowe infekcje HSV-1 i HSV-2, powinny być leczone farmakologicznie – zgodnie z zaleceniami i pod kontrolą lekarską.
Co można stosować na opryszczkę w ciąży? Doustne leki przeciwwirusowe (acyklowir, walacyklowir) są bezpieczne dla płodu. Ich działanie polega na hamowaniu syntezy wirusowego DNA. Leki na opryszczkę w ciąży zmniejszają nasilenie objawów u matki, zapobiegają powikłaniom zakażenia u płodu i noworodka, ale nie prowadzą do całkowitej eliminacji HSV. Wirus – między kolejnymi nawrotami objawów – pozostaje w organizmie człowieka w postaci utajonej.
Dostępne są również miejscowe preparaty, m.in. krem, płyn i maść na opryszczkę w ciąży. Innym rodzajem preparatu są także plastry na opryszczkę. Według Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego, terapia miejscowa jest mniej skuteczna niż doustna. Dlatego zaleca się leczenie opryszczki w ciąży lekami przeciwwirusowymi w formie doustnej (preferowany jest acyklowir).
A bezobjawowa opryszczka w ciąży? Jak leczyć infekcje, które nie dają żadnych dolegliwości? I kiedy to konieczne? U kobiet, u których w przeszłości występowały objawy zakażenia narządów płciowych, zalecane jest podawanie acyklowiru od 36. tygodnia ciąży. Dzięki temu można zmniejszyć ryzyko nawrotu infekcji w okresie okołoporodowym.
Profilaktyczna terapia farmakologiczna może być wskazana także u kobiet z częstymi nawrotami opryszczki wargowej w ciąży. Co stosować w takim przypadku? PTG zaleca doustny acyklowir.
W zakażeniach o bardzo ciężkim przebiegu konieczna jest hospitalizacja i dożylne podawanie acyklowiru (kroplówka).
Domowe sposoby na opryszczkę w ciąży
Czy istnieją skuteczne domowe sposoby na opryszczkę w ciąży? Co robić, gdy pojawiają się objawy i jak im zapobiegać w przyszłości?
Warto zadbać o odpowiednią ilość snu, odpoczynek i zbilansowaną dietę. Przemęczenie, stres, niedożywienie, a nawet nadmierna ekspozycja na promienie UV sprzyjają nawrotom opryszczki i innych infekcji.
Przyszłym matkom zaleca się stosowanie prezerwatyw przez cały okres ciąży, nawet jeśli u partnera nie występują żadne objawy opryszczki.
Osoby zakażone wirusem HSV powinny zachować wstrzemięźliwość seksualną. Stosowanie prezerwatyw może ograniczyć ryzyko rozprzestrzeniania opryszczki genitalnej, ale nie zapewni 100% ochrony przed infekcją.
W ciąży, zwłaszcza w 3 trymestrze, należy zaprzestać kontaktów seksualnych z partnerami zakażonymi wirusem HSV. Kobiety, które wcześniej nie chorowały na opryszczkę wargową, powinny unikać również seksu oralnego z partnerem, który ma opryszczkę wargową.
Stosowanie cebuli lub czosnku na opryszczkę w ciąży jest niezalecane; skuteczność takich metod nie została potwierdzona naukowo.
Bibliografia:
1. Patton ME, Bernstein K, Liu G, Zaidi A, Markowitz LE. Seroprevalence of Herpes Simplex Virus Types 1 and 2 Among Pregnant Women and Sexually Active, Nonpregnant Women in the United States. Clin Infect Dis. 2018;67(10):1535-1542.
2. Connolly KL, Bachmann L, Hiltke T, Kersh EN, Newman LM, Wilson L, Mena L, Deal C. Summary of the Centers for Disease Control and Prevention/National Institute of Allergy and Infectious Diseases Joint Workshop on Genital Herpes: 3-4 November 2022. Open Forum Infect Dis. 2024;11(5):ofae230.
3. Karowicz-Bilińska A, Kurowska E, Nowak-Markwitz E, Oszukowski P, Spaczyński M, Wielgoś M. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące postępowania w przypadku zakażenia wirusem HSV w położnictwie. Ginekol Pol. 2015;86:715-717.
4. Looker KJ, Magaret AS, May MT, Turner KME, Vickerman P, Newman LM, Gottlieb SL. First estimates of the global and regional incidence of neonatal herpes infection. Lancet Glob Health. 2017;5(3):e300-e309.
5. Cherpes TL, Matthews DB, Maryak SA. Neonatal herpes simplex virus infection. Clin Obstet Gynecol. 2012;55(4):938-44.
6. Brown ZA, Wald A, Morrow RA, Selke S, Zeh J, Corey L. Effect of serologic status and cesarean delivery on transmission rates of herpes simplex virus from mother to infant. JAMA. 2003;289(2):203-9.
7. Wald A, Zeh J, Selke S, Warren T, Ryncarz AJ, Ashley R, Krieger JN, Corey L. Reactivation of genital herpes simplex virus type 2 infection in asymptomatic seropositive persons. N Engl J Med. 2000;342(12):844-50.
8. Straface G, Selmin A, Zanardo V, De Santis M, Ercoli A, Scambia G. Herpes simplex virus infection in pregnancy. Infect Dis Obstet Gynecol. 2012;2012:385697.
9. Whitley R, Davis EA, Suppapanya N. Incidence of neonatal herpes simplex virus infections in a managed-care population. Sex Transm Dis. 2007;34(9):704-8.
10. Patel R, Kennedy OJ, Clarke E, Geretti A, Nilsen A, Lautenschlager S, Green J, Donders G, van der Meijden W, Gomberg M, Moi H, Foley E. 2017 European guidelines for the management of genital herpes. Int J STD AIDS. 2017;28(14):1366-1379.
11. Gardella C, Brown Z. Prevention of neonatal herpes. BJOG. 2011;118(2):187-92.
12. James SH, Sheffield JS, Kimberlin DW. Mother-to-Child Transmission of Herpes Simplex Virus. J Pediatric Infect Dis Soc. 2014;3 Suppl 1(Suppl 1):S19-23.
13. Anzivino E, Fioriti D, Mischitelli M, Bellizzi A, Barucca V, Chiarini F, Pietropaolo V. Herpes simplex virus infection in pregnancy and in neonate: status of art of epidemiology, diagnosis, therapy and prevention. Virol J. 2009;6:40.
14. Brown Z. Preventing herpes simplex virus transmission to the neonate. Herpes. 2004;11 Suppl 3:175A-186A.
15. Hammad WAB, Konje JC. Herpes simplex virus infection in pregnancy - An update. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2021;259:38-45.
Podziel się artykułem ze znajomymi
