Szałwia lekarska to jedna z najbardziej znanych roślin zielarskich uprawianych przez człowieka. Od wielu lat stosowana jest zarówno w kuchni jak i w medycynie tradycyjnej. Odznacza się nie tylko ciekawym smakiem i aromatem, ale również licznymi związkami aktywnymi biologicznie wpływającymi korzystnie na zdrowie człowieka.
Spis treści
Czym jest szałwia lekarska i jakie ma właściwości?
Szałwia lekarska zwana również ogrodową, kulinarną lub pospolitą to roślina należąca do rodziny jasnotowatych. Pochodzi z Bliskiego Wchodu i południa Europy. Sądzi się, że szałwia do Europy Środkowej dotarła wraz z zakonnikami około IX wieku naszej ery. Roślina ma charakterystyczny balsamiczny zapach. Szałwia właściwości swe zawdzięcza licznym związkom bioaktywnym, jakie zawiera zarówno w kwiatach, liściach jak i łodydze. Do najważniejszych składników tej rośliny zaliczamy olejek eteryczny. Oznaczono w nim ponad 120 różnych związków chemicznych.
Należy podkreślić, że szałwia właściwości lecznicze ma stosunkowo szerokie. Obecne w niej związki wykazują właściwości przeciwnowotworowe, przeciwzapalne, przeciwutleniające, przeciwnonyceptywne, przeciwbakteryjne, przeciwmutagenne. Mają również działanie hipoglikemiczne, czyli obniżające stężenie glukozy we krwi a także hipolipemiczne, czyli obniżające stężenie lipidów w surowicy.
Szałwia lekarska i jej właściwości lecznicze znane są człowiekowi od tysięcy lat. Działa ona również przeciwgrzybiczno, rozkurczowo, żółciopędnie, moczopędnie, uspakajająco, hamująco na wydzielanie potu oraz laktację. Znalazła zastosowanie min. w terapii niestrawności, wzdęć, biegunek, skurczów jelit, nadmiernej potliwości, stanów zapalnych dziąseł i gardła, niektórych chorób neurodegeneracyjnych i zaburzeń funkcji poznawczych, objawów menopauzy. Co ciekawe wierzenia ludowe przypisywały szałwii właściwości magiczne w postaci zdolności do usuwania złej energii, emocji czy duchów.
Na co pomaga szałwia lekarska?
Wiele osób może zastanawiać się, na co pomaga szałwia lekarska. Warto wiedzieć, że jest to zioło o stosunkowo szerokim zastosowaniu. Obecne w niej związki chemiczne wykazują właściwości przeciwnowotworowe a więc zmniejszające ryzyko rozwoju niektórych typów raka. Jej silne działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne oraz przyspieszające gojenie wykorzystuje się np. stosując napary z jej liści w przypadku chorób zapalnych dziąseł, jamy ustnej czy gardła.
Szałwia stasowana jest także na oczy w stanach zapalnych np. spojówek. Już w starożytności wykorzystywaną ją do leczenia owrzodzeń. Do dzisiaj można spotkać się z stosowaniem naparów z szałwii na rany. Związki w niej zawarte oddziałują również na pamięć i inne funkcje mózgu. Szałwia zastosowanie znajduje również, jako zioło moczopędne i tonizujące. Na co jeszcze może pomóc picie szałwii? Poleca się spożywanie naparów z tej rośliny w przypadku niestrawności. Związki w nim obecne nasilają produkcje soku żołądkowego oraz żółci. Zastosowanie szałwii na ból brzucha może być, więc doskonałym pomysłem. Sprawdzi się ona także w przypadku wzdęć i dyskomfortu jelitowego.
Na co jeszcze pomaga szałwia? Warto wiedzieć, że hamuje ona laktacje. Jest również stosowana na stanach nadmiernej potliwości. Należy także wspomnieć o działaniu hipoglikemizującym tego zioła. Składniki w nim obecne pomagają w obniżaniu stężenia glukozy we krwi. Warto, więc sięgać po nią chorując na cukrzyce lub cierpiąc na insulinooporność. Można wykorzystywać ją również w celu poprawy profilu lipidowego a zatem stężeń cholesterolu.
Jak stosować szałwię lekarską?
Szałwia lekarska to zioło, które stosuje się zarówno wewnętrznie jak i zewnętrznie. Można je podawać doustnie w postaci naparu, olejku, nalewki czy spirytusu. Szałwia do picia stosowana jest często w niestrawnościach, biegunkach czy wzdęciach. Działa pobudzająco na wydzielanie soku żołądkowego oraz żółci a także zapierająco dzięki obecności garbników.
Napar z szałwii może posłużyć nie tylko do doustnego spożycia, ale również do sporządzania okładów czy płukanek. Te sprawdzą się np. w przypadku stanów zapalnych jamy ustnej czy gardła. Okłady z szałwii można także zastosować na oczy, gdy te są zmęczone, opuchnięte lub dotknięte stanem zapalnym. Olejek z tego zioła poleca się w stanach nadmiernej fermentacji w jelitach, niestrawnościach, nudnościach, wzdęciach, bólach brzucha, nieżycie układu oddechowego. Można go również wcierać w dziąsła przy paradontozie i stanach zapalnych.
Jednak najbardziej popularną metodą na wykorzystanie tego zioła jest herbata z szałwii a właściwie napar z jej liści. Sporządza się go zalewając szklanką wrzącej wody 1-2 łyżek ziela. Po odczekaniu 20 minut całość należy odcedzić. Zaleca się picie szałwii pod tą postacią w ilości 1 szklanki dwa razy dziennie przy nadmiernej potliwości. W przypadku nieżytu przewodu pokarmowego i górnych dróg oddechowych dawka wynosi 100 ml podawana 4 razy dziennie. W aptekach oraz sklepach zielarskich można również spotkać tabletki z szałwią oraz kosmetyki z dodatkiem tego zioła.
Przeciwwskazania i skutki uboczne stosowania szałwii
Jak każde zioło także szałwia ma przeciwwskazania do jej stosowania. Nie powinny po nią sięgać kobiety w ciąży oraz w czasie laktacji. Nie jest także wskazana u osób chorujących na nowotwory hormonozależne. Wiele osób zastanawia się czy dobrym pomysłem jest szałwia dla dzieci. Otóż zioło to uznawane jest za względnie bezpieczne w stosowaniu u najmłodszych. Co jednak ważne ze względu na konieczność innego dawkowania warto jej podanie skonsultować ze specjalistą. Jak każda roślina i szałwia może powodować reakcje alergiczną, dlatego warto po podaniu preparatów z jej udziałem czy to wewnętrznie czy zewnętrznie obserwować czy nie pojawiają się objawy mogące świadczyć o uczuleniu. W przypadku dzieci jest to szczególnie ważne. Warto również pamiętać, że zioła mogą wchodzić w interakcje z lekami. W przypadku szałwii skutki uboczne, jakie można zaobserwować to zmniejszenie skuteczności np. leków przeciwdrgawkowych czy przeciwzakrzepowych. Może ona także wzmacniać działanie hipoglikemizujące leków na cukrzycę. Dlatego jeśli przyjmujemy leki przewlekle przed zastosowaniem jakiekolwiek zioła warto skonsultować to z lekarzem lub farmaceutą. Nadmierne spożycie szałwii (dotyczy to olejku lotnego i ekstraktu etanolowego) może prowadzić do wystąpienia drgawek, uszkodzenia układu nerwowego oraz wątroby. Ostrożność w zastosowaniu tego zioła powinny zachować także osoby z niewydolnością nerek. Szałwią można przemywać oczy oraz stosować ją zewnętrznie do płukanek lub na rany obserwując czy nie pojawiają się po jej zastosowaniu równego rodzaju zmiany skórne mogące świadczyć o alergii.
Szałwia w kuchni – jakie ma zastosowanie?
Szałwia, jako przyprawa znana jest człowiekowi od tysięcy lat. Ma szerokie zastosowanie szczególnie w kuchni włoskiej. Doskonale komponuje się z daniami mięsnymi i rybnymi. Szałwia i jej liście mają charakterystyczny lekko pikantny posmak. Można dodawać je np. jako przyprawę do masła czy oliwy do sałatek.
W kuchni zastosowanie znajduje zarówno świeża szałwia jak jej suszona postać. Można dodawać ją np. do sosów podawanych do dań z makaronem czy ryżem. Ich obecność w potrawie wpłynie korzystnie na jej strawność. W kuchni można także do celów dekoracyjnych wykorzystać kwiat szałwii. Jest on jak najbardziej jadalny. Liście szałwii oprócz ciekawego pikantno-gorzkiego smaku nadają również kolor potrawom.
W postaci świeżej najlepiej zrywać je na bieżąco. Jeśli jednak nie mamy dostępu bezpośrednio do zioła można je przechowywać w lodówce nawet do tygodnia. Świeża szałwia nadaje się także do mrożenia oraz suszenia. Aby uzyskać suszone zioło należy świeże, zdrowe i wcześniej umyte listki pozostawić na gazecie lub papierze w przewiewnym, ale niezbyt nasłonecznionym miejscu. Można również do tego celu użyć piekarnika gdzie przy otwartych drzwiczkach zioło będzie się suszyć w temperaturze ok. 70 stopni.
Bibliografia:
- R. Nurzyńska-Wierdak, Szałwia lekarska (Salvia offcinalisL.) w tradycyjnych i współczesnych zastosowaniach leczniczych, Annales Horticulturae, Vol.XXXI(2),2022, str.5-18
- Ben Khedher M.R., Hammami M., Arch J.R.S., Hislop D.S., Eze D., Wargent E.T., Kępczyńska M.A., Zaibi M.S., 2018. Preventive effects of Salvia officinalis leaf extract on insulin re-sistance and inflammation in a model of high fat diet-induced obesity in mice that responds to rosiglitazone. PeerJ 6, e4166.
- Damyanova S., Mollova S., Stoyanova A., Gubenia O., 2016. Chemical composition of Salvia officinalis l. essential oil from Bulgaria. Ukr. Food J. 5(4), 695–700.
- Ghorbani A., Esmaeilizadeh M., 2017. Pharmacological properties of Salvia officinalisand its components. J. Tradit. Complement. Med. 7.
- Zdrojewicz Z. i wsp., Próby zastosowania szałwii w leczeniu zaburzeń poznawczych i choroby Alzheimera, Post Fitoter 2015; (16)4: 263-267
Podziel się artykułem ze znajomymi
