Czy zielony katar to powód do niepokoju? Porady dla dzieci i dorosłych

Dr nauk med. Olga Sadowska

Zielony katar jest dość częstą dolegliwością, która dotyczy zarówno dzieci, jak i osób dorosłych. Dowiedz się, jakie są przyczyny pojawiania się zielonej wydzieliny z nosa. Poznaj domowe sposoby oraz dostępne metody farmakologiczne na uciążliwy katar. W jakich sytuacjach należy zgłosić się do lekarza?

Na zdjęciu widzimy starszą kobietę siedzącą w łóżku, owiniętą kocem, z oznakami osłabienia. Kobieta wyciera nos chusteczką, a w drugiej ręce trzyma butelkę syropu. Obrazek ilustruje typowe objawy infekcji, takie jak katar, kaszel i zmęczenie.

Co oznacza zielony katar?

Zielony kolor kataru oznacza obecność dużej ilości leukocytów, czyli białych krwinek, w wydzielinie z nosa. To ewidentny znak, że organizm podjął walkę z infekcją. W jej przebiegu dochodzi do uwolnienia całego szeregu mediatorów reakcji zapalnej. Powstaje obrzęk błony śluzowej, a śluz jest produkowany w zwiększonej ilości. Komórki odpornościowe uwalniają enzymy, które zawierają barwnik na bazie żelaza odpowiadający za zielony kolor wydzieliny. Zielony katar ma zazwyczaj gęstą konsystencję, z powodu obecności:

złuszczonego nabłonka oddechowego;
żywych i martwych leukocytów;
dużej ilości zniszczonych drobnoustrojów.

Taki skład wydzieliny może powodować zaleganie w zatokach i dawać uczucie zatkanego nosa z towarzyszącym bólem głowy i złym samopoczuciem.

Do najczęstszych przyczyn zielonego kataru zaliczane są:

przewlekły stan zapalny, m.in: zatok przynosowych o charakterze zarówno wirusowym, jak i bakteryjnym;
zapalenia oskrzeli u dorosłych i oskrzelików u dzieci;
grzybica jamy nosowej;
obecność polipów w nosie;
infekcje bakteryjne i wirusowe w obrębie górnych dróg oddechowych;
obecność ciał obcych w przewodach nosowych.

Zielony katar często postrzegany jest jako zakażenie bakteryjne. Pojawienie się go nie wskazuje wyłącznie podłoża bakteryjnego i z tego względu nie zawsze powinien stanowić powód wizyty u lekarza.

Zielony katar a alergia

Jak wspomniano wyżej, zielony katar może pojawić się przede wszystkim w infekcjach bakteryjnych czy wirusowych. Nasuwa się pytanie – czy istnieje zielony katar alergiczny? Odpowiedź jest jednoznaczna - zielony katar nie jest objawem alergii. W przypadku alergii katar jest rzadki, wodnisty i przezroczysty.

Zielony katar przy alergii może pojawić się w przypadku dodatkowego bakteryjnego zakażenia górnych dróg oddechowych czy zatok w jednym czasie.

Zielony katar u dzieci

Zielona wydzielina z nosa u dziecka stanowi częsty problem kliniczny. Świadczy o tym, że organizm małego pacjenta walczy z infekcją wirusową lub bakteryjną. Zmiana zabarwienia wynika z miejscowego gromadzenia się leukocytów. Jest to z pewnością męcząca sytuacja dla małych dzieci, ponieważ mają one problemy z regularnym czyszczeniem nosa i nie potrafią dokładnie nazwać swoich dolegliwości.

Zielony katar u dzieci występuje najczęściej w przypadku:

przeziębienia;
grypy;
COVID-19;
infekcji syncytialnym wirusem oddechowym RSV;
zapalenia oskrzeli.

Przewlekle utrzymujący się zielony katar u dziecka nie jest zazwyczaj efektem nieprawidłowego leczenia. To częsty objaw przewlekłego zapalenia zatok przynosowych o podłożu bakteryjnym lub grzybiczym, ale też zapalenia ucha. Również wady anatomiczne w strukturze nosa, (np. skrzywiona przegroda nosowa) mogą sprzyjać pojawieniu się takiej wydzieliny z nosa.

Dzieci często skutecznie same zwalczają przeziębienie i katar. Aby prawidłowo ocenić przebieg infekcji należy wnikliwie przyglądać się towarzyszącym objawom. Zanim dziecko będzie wymagać wizyty u lekarza warto zwracać uwagę, czy wraz z zielonym katarem występują:

utrzymująca się wysoka gorączka;
złe samopoczucie i rozdrażnienie;
nieprzyjemny zapach z ust;
nasilony kaszel;
duże ilości ropy w obrębie oczu.

Należy podkreślić, że wyżej wymienione objawy nie zawsze występują u każdego dziecka z katarem. Zielony katar bez innych nieprzyjemnych objawów może być bowiem skutkiem łagodnego przeziębienia.

U małych dzieci zielona wydzielina może przebiegać zarówno z podwyższoną ciepłotą ciała, jak i bez gorączki. Zauważono zależność, że im starsze jest dziecko, tym gorączka jest niższa lub w ogóle nie występuje. Częstą przyczyną zielonego kataru u dziecka bez gorączki może być powiększony migdałek gardłowy. W tej sytuacji wskazana jest wizyta u laryngologa.

Co oznacza zielony katar z innymi objawami?

W tej części artykułu przedstawiamy możliwe objawy towarzyszące zielonemu katarowi.

kaszel – gdy gęsta, zielona wydzielina z nosa spływa do gardła, może powodować uczucie drażnienia i stymulować obronny odruch kaszlowy w celu oczyszczenia dróg oddechowych;
ból gardła – zielony katar spływający po tylnej ścianie gardła, podrażnia je. Gardło jest wtedy zaczerwienione i obrzęknięte. Gromadzi się flegma o gęstej konsystencji, która prowokuje odruch kaszlu (o charakterze mokrym); ból wynika również z powodu oddychania przez usta podczas gdy obrzęknięty nos jest zatkany;.
zapalenie zatok szczękowych i przynosowych – w tym przypadku oprócz zielonej wydzieliny z nosa występuje stan podgorączkowy lub gorączka, uczucie zatkanego nosa i ból przy pochylaniu głowy.

Jak leczyć zielony katar?

Celem leczenia zielonego kataru jest przede wszystkim zmniejszenie obrzęku błon śluzowych i udrożnienie nosa. W tym akapicie przedstawiamy skuteczne metody farmakologiczne na pozbycie się uciążliwej wydzieliny z nosa.

W łagodzeniu objawów zielonego kataru skuteczne są preparaty działające obkurczająco na błonę śluzową nosa. W aptekach dostępne są w postaci:

tabletek, proszku do rozdrobnienia z wodą, syropów zawierających pseudoefedrynę;
kropli do nosa, aerozoli, żelu do nosa na bazie ksylometazoliny bądź oksymetazoliny.

Trzeba jednak pamiętać, by odstawić powyższe leki po maksymalnie pięciu dniach leczenia. Długotrwałe stosowanie grozi uzależnieniem i nadmiernym przesuszeniem błony śluzowej nosa oraz jej uszkodzeniem.

W celu rozrzedzenia zalegającej, gęstej, zielonej wydzieliny stosuje się preparaty na bazie naturalnych wyciągów roślinnych z: werbeny, goryczki czy bzu czarnego. Mogą występować w postaci syropu, saszetek czy tabletek.

Co można podać dziecku, które ma zielony katar? Wśród lekarstw z apteki dobre działanie wykazują leki antyhistaminowe. Blokują one działanie histaminy, co znosi reakcję zapalną, eliminuje obrzęki i redukuje kichanie. Jednakże nie potwierdzono skuteczności tych leków w leczeniu infekcji wirusowych, a ich potencjalne działanie przeciwzapalne nie ma znaczenia klinicznego.

Co jeszcze można stosować na zielony katar u dziecka?

aerozole lub krople zawierające głównie nafazolinę, ksylometazolinę lub oksymetazolinę. Środki do nosa nie mogą jednak zbyt długo przyjmowane przez dziecko. Wywołują niepożądane efekty, jak na przykład zapalenie błony śluzowej czy też nadmiernie wysuszają śluzówkę;
spraye i sztyfty na bazie soli morskiej nawilżające do nosa;
antybiotyki, jeśli podłożem gęstego kataru jest zapalenie zatok;
przeprowadzanie irygacji (płukania) zatok i jamy nosowej solą fizjologiczną;
mukolityki (pobudzają proces oczyszczania dróg oddechowych) miejscowo lub ogólnie, w przypadku zalegania gęstej wydzieliny w przewodach nosowych w przebiegu nieżytu infekcyjnego (dowody na skuteczność tych leków są ograniczone).

Co jest niezmiernie istotne - przyjmując leki donosowe, należy podawać je na boczną ścianę przewodów nosowych (np. na zasadzie skrzyżowanych rąk – lewą ręka do prawego nozdrza w kierunku kącika oka po tej samej stronie i odwrotnie).

Domowe sposoby na zielony katar

Domowe sposoby na ten rodzaj dolegliwości mogą być skutecznym wsparciem w leczeniu. Warto wypróbować następujące naturalne metody, które mogą być stosowane zarówno u dorosłych, jak i u dzieci:

odpowiednia higiena nosa. Regularne oczyszczanie nosa za pomocą aspiratora lub gruszki jest kluczowe, zwłaszcza u małych dzieci, które nie potrafią samodzielnie wydmuchać nosa. Natomiast stosowanie soli fizjologicznej czy hipertonicznych roztworów wody morskiej może pomóc w nawilżeniu błon śluzowych i rozrzedzeniu wydzieliny, a także w zmniejszeniu obrzęku śluzówki. Można również zastosować płukanie nosa oraz zatok przy pomocy zestawów do irygacji;
inhalacje zarówno ziołowe, jak i solą fizjologiczną. Dobrym pomysłem jest zakup nebulizatora. Stosowanie inhalacji z ziół takich jak: rumianek, tymianek, czarny bez, szałwia czy mięta, może przynieść ulgę. Warto używać również olejków eterycznych, np. eukaliptusowego czy sosnowego. Jeśli chodzi o inhalacje solą fizjologiczną, to jest pomocna w udrażnianiu dróg oddechowych;
nawilżanie powietrza. Używanie nawilżacza powietrza w pomieszczeniach ułatwia oddychanie i zmniejszeniu podrażnienia błon śluzowych.
dieta lekkostrawna i nawodnienie. Spożywanie pokarmów bogatych w witaminę C oraz warzyw i owoców wspiera układ odpornościowy. Unikanie cukru może również pomóc w szybszym powrocie do zdrowia. Istotne jest, aby pić dużo ciepłych płynów (2-3 litry w ciągu dnia) co rozrzedza wydzielinę i ułatwia oddychanie;
pozycja podczas snu. Układanie w pozycji, gdzie głowa jest wyżej niż klatka piersiowa ułatwia oddychanie podczas snu i zapewnia lepszy wypoczynek w czasie choroby.

Kiedy zielony katar wymaga wizyty u lekarza?

Jakie są sytuacje alarmowe w przypadku pojawienia się zielonego kataru i kiedy udać się do lekarza? Konsultacja ze specjalistą jest zalecana, gdy:

taki katar trwa dłużej niż tydzień - może to wskazywać na zapalenie zatok lub inne poważniejsze schorzenie;
występuje wysoka gorączka powyżej 38°C, co może sugerować zmaganie się organizmu z poważną infekcją;
męczą silne bóle głowy, które mogą sugerować zbyt duże nagromadzenie wydzieliny i ucisk na zatoki;
zaczerwienienie okolicy zatok;
zielonemu katarowi towarzyszy nieprzyjemny zapach z nosa, co może być oznaką zakażenia bakteryjnego – zielony ropny katar wymaga antybiotykoterapii;
występują objawy wskazujące na powikłania, na przykład - zapalenie ucha;
gdy występuje przewlekle zielony katar u noworodków i niemowląt, a także u starszych dzieci – taki stan powinien być zawsze konsultowany z lekarzem pediatrą, ponieważ układ odpornościowy maluchów jest mniej rozwinięty i bardziej podatny na infekcje;
utrzymują się objawy ogólnego złego samopoczucia, braku apetytu, rozdrażnienia;
pojawia się zielony katar z krwią, który jest niepokojącym objawem, wymagającym uwagi;
zielony katar z jednej dziurki. W przypadku dzieci dość częstą przyczyną jest ciało obce czy też kawałek jedzenia wepchnięty do nosa. Gdy z jednej dziurki nosa wydobywa się zielona, ropna, cuchnąca wydzielina, to może oznaczać obecność zapalenia zatoki szczękowej w wyniku infekcji zęba. Nie można też wykluczyć nowotworu. Wymienione sytuacje należy bezwzględnie skonsultować z lekarzem.

Warto dodać, że dość powszechnym zjawiskiem jest ciemno zielony katar, zwłaszcza po przebudzeniu. Dlaczego tak się dzieje? W trakcie nocy nos nie jest oczyszczany i z tego powodu nad ranem wydzielina jest bardziej zagęszczona i mocniej zabarwiona. Taki kolor kataru bez obecności wyżej wymienionych objawów alarmowych nie powinien niepokoić.

Bibliografia:

Postępowanie w nieżycie nosa u dzieci i młodzieży. Stanowisko EAACI. https://www.mp.pl/otolaryngologia/zalecenia/98253,postepowanie-w-niezycie-nosa-u-dzieci-i-mlodziezy-stanowisko-eaaci (data dostępu: 25.11.2024)

Wardas P, Markowski J, Piotrowska-Seweryn A. 2014. Przegląd aktualnych wytycznych w zakresie diagnostyki i leczenia zapaleń zatok przynosowych z praktycznym komentarzem. Forum Medycyny Rodzinnej; 8:4.