Nawracające infekcje górnych dróg oddechowych u dzieci – jak leczyć?

Justyna Dystrych

Pediatrzy bardzo często w swojej praktyce słyszą od rodziców: „Moje dziecko ciągle choruje – ma katar, zatkany nos, kaszel albo gorączkę”. Nawracające infekcje górnych dróg oddechowych to rzeczywiście spory problem, zwłaszcza w okresie infekcyjnym (jesień-zima). Jak leczyć częste przeziębienia i zapalenia u dziecka? Czy można im jakoś zapobiegać? Zapraszamy do lektury.

chlopiec kaszlacy w dlon

Nawracające infekcje górnych dróg oddechowych u dzieci – co to znaczy?

Specjaliści mają problem z podaniem liczby zachorowań na infekcje górnych dróg oddechowych, które należałoby uznać jako nawracające. „Normy” dla przedszkolaków są wysokie (8 infekcji w ciągu roku), a dla dzieci chodzących do żłobka – jeszcze wyższe (nawet 12-14!).

Kryteria nawracających (nawrotowych) infekcji górnych dróg oddechowych podane przez włoskie Towarzystwo Pediatrycznego wyglądają następująco:

Powyżej 6 infekcji układu oddechowego w roku,

Więcej niż 1 zakażenie miesięcznie w okresie od kwietnia do września,

Powyżej 3 infekcji dolnych dróg oddechowych w roku.

Jednak sama liczba zakażeń u dziecka niekoniecznie powinna martwić rodziców. Inni specjaliści proponują raczej ustalenie, czy:

Poza okresem choroby dziecko czuje się dobrze (ogólne samopoczucie),

Występują u niego przewlekłe stany, które można jednoznacznie zdiagnozować i leczyć (np. alergie, astma),

Objawy sugerują niedobór odporności (wrodzony lub nabyty).

Na tej podstawie można podjąć dalsze decyzje dotyczące leczenia i diagnostyki.

Nawracające zapalenie górnych dróg oddechowych u dzieci – przyczyny

Nawracające infekcje dróg oddechowych u dzieci mają podłoże w układzie oddechowym albo zaburzeniach ogólnoustrojowych. Przyczyn jest wiele, jednak najczęstsze z nich to:

Alergia (rozpoznawana u ok. 30% dzieci kierowanych na leczenie z powodu nawracających zapaleń dróg oddechowych)[1],

Nadużywanie antybiotyków (przynajmniej 80% zapaleń ma podłoże wirusowe)[1,2],

Refluks żołądkowo-przełykowy,

Miejscowe stany zapalne (np. przewlekłe zapalenie migdałków, zatok przynosowych albo próchnica),

Bierne palenie.

Na nawracające infekcje górnych dróg oddechowych bardziej narażeni są chłopcy i wcześniaki, a także dzieci cierpiące na różne choroby przewlekłe. Wśród tych, które bywają dla rodziców zaskoczeniem (bo czasem trudno znaleźć ich związek z układem oddechowym), można wymienić:

Choroby nerek (przewlekła niewydolność, zespół nerczycowy),

Niedokrwistość,

Celiakia,

Układowe choroby tkanki łącznej,

Choroby endokrynologiczne i autoimmunologiczne,

Choroby odzwierzęce,

Nowotwory,

Choroby układu krążenia.

Dlaczego dziecko często łapie infekcje? Przydarzające się raz za razem infekcje wynikają zazwyczaj z naturalnej niedojrzałości układu odpornościowego oraz znacznej ekspozycji na czynniki chorobotwórcze w placówkach opiekuńczych. Błędem, który nierzadko popełniają rodzice, jest wysłanie zakatarzonego dziecka do przedszkola czy żłobka z nadzieją, że infekcja „rozejdzie się po kościach” – w ten sposób nie tylko nie zapewniają swojej pociesze odpoczynku niezbędnego do zwalczenia zakażenia, ale jeszcze narażają na nie pozostałe dzieci w grupie.

Częste zapalenie górnych dróg oddechowych u dzieci – jak leczyć?

Co na infekcje górnych dróg oddechowych u dziecka zazwyczaj polecają lekarze? Ponieważ większość zapaleń ma podłoże wirusowe, należy wdrożyć leczenie objawowe:

Leki przeciwgorączkowe do zbicia gorączki (np. na bazie paracetamolu lub ibuprofenu),

W przypadku podrażnionego gardła lub chrypki – preparaty na ból gardła, np. w formie tabletek do ssania,

Leki na katar, koniecznie dostosowane do wieku dziecka (zawierające substancje czynne o łagodnym działaniu),

Leki na kaszel dobrane do rodzaju kaszlu (przeciwkaszlowe lub wykrztuśne).

Antybiotykoterapia jest konieczna tylko w przypadku zakażeń bakteryjnych (np. anginy paciorkowcowej, czyli ropnej). Warto pamiętać, że przyjmowanie antybiotyków w czasie infekcji wirusowych prowadzi do wzrostu bakterii wielolekoopornych oraz patologicznego namnażania się grzybów, co może wywołać częste nawroty zapaleń i ich trudniejsze leczenie.

W czasie trwania choroby należy zapewnić dziecku odpowiednie warunki do zdrowienia. Niewskazane jest przegrzewanie pomieszczenia, w którym przebywa (optymalna temperatura to 18-20°C). Śluzówka gardła często ulega podrażnieniu, dlatego trzeba zapewnić maluchowi odpowiednią ilość płynów – dobrze, gdy dziecko ma stale pod ręką ciepłą, niesłodzoną herbatę czy szklankę letniej wody.

dziecko w lozku badane termomentrem

Jak zapobiegać nawracającym zapaleniom u dzieci?

Pediatrzy podkreślają, że duże znaczenie w profilaktyce nawracających zapaleń górnych dróg oddechowych u dzieci mają czynniki niefarmakologiczne. Warto wśród nich wymienić:

Dbanie o regenerację (odpowiednia ilość snu i odpoczynku),

Regularną aktywność fizyczną, zwłaszcza na świeżym powietrzu,

Karmienie dziecka piersią dłużej niż 6 miesięcy,

Unikanie ekspozycji na dym tytoniowy i zanieczyszczenia powietrza,

Prawidłową dietę, która umożliwia utrzymanie właściwej masy ciała,

Odpowiednie warunki mieszkaniowe (np. zwalczanie ognisk pleśni, częste wietrzenie pomieszczeń),

Unikanie nadmiernego stresu,

Kompletny kalendarz szczepień obowiązkowych, także wykonanie szczepień zalecanych (np. przeciwko grypie, pneumokokom i meningokokom).

Warto również porozmawiać z lekarzem o ewentualnej suplementacji. W okresie jesienno-zimowym oraz po chorobie pomocne okazują się różne preparaty na odporność (np. z jeżówką), lizaty bakteryjne, probiotyki czy β-glukany (aktywne biologicznie polisacharydy). Nie wolno też zapominać o witaminie D w zalecanych dawkach. Bardzo istotne jest także uczenie dziecka odpowiednich nawyków higienicznych (np. częstego mycia rąk, zasłaniania ust w trakcie kaszlu i kichania).

Jakie badania przy częstych infekcjach u dzieci?

Do ustalenia przyczyn częstych infekcji w wielu przypadkach wystarcza szczegółowy wywiad oraz dokładne badania przedmiotowe (m.in. otolaryngologiczne, stomatologiczne). Należy ustalić, jakie metody leczenia zostały dotychczas wdrożone i jak dziecko na nie reagowało. Jeśli potrzebna jest dalsza diagnostyka, lekarz zaleca najczęściej:

Badania krwi (morfologię z rozmazem, OB, CRP, poziom glukozy, mocznika, albumin, kreatyniny itd.),

Wymaz z nosa,

Ocenę poziomu chlorków w pocie,

Bronchoskopię,

Próbę tuberkulinową (wykluczenie/potwierdzenie zakażenia prątkiem gruźlicy),

Badanie ogólne moczu i posiew, a jeśli dziecko przeszło infekcję układu moczowego również USG jamy brzusznej (np. w celu wykluczenia lub potwierdzenia choroby nerek),

RTG klatki piersiowej w celu zobrazowania stanu płuc.

Nawracające infekcje górnych dróg oddechowych u dzieci – odpowiedzi na częste pytania

Poniżej znajdziesz odpowiedzi na kilka pytań dotyczących nawracających infekcji górnych dróg oddechowych u dzieci.

Co na nawracające infekcje górnych dróg oddechowych? Najczęściej wystarczają leki łagodzące objawy choroby. Można również rozważyć suplementację preparatami stymulującymi odporność, jednak na co dzień najważniejsze jest dbanie o dietę, aktywność i wypoczynek.

Ile trwa infekcja górnych dróg oddechowych? Łagodne infekcje wirusowe utrzymują się zazwyczaj 7-10 dni. Zakażenia bakteryjne mogą wymagać dłuższego leczenia (do kilkunastu dni). Zdarzają się też niestety cięższe przypadki – przewlekłe zapalenie górnych dróg oddechowych u dzieci (np. zatok przynosowych) wymaga nawet kilkumiesięcznej terapii.

O czym świadczą częste infekcje górnych dróg oddechowych? Zazwyczaj to po prostu znak, że niedojrzały układ immunologiczny dziecka nie radzi sobie z atakami patogenów.

Nawracające infekcje górnych dróg oddechowych u dzieci – podsumowanie

Rodzice rzadko są zadowoleni, gdy usłyszą od pediatry, że dzieci po prostu więcej chorują i że muszą uzbroić się w cierpliwość. Nawracające infekcje górnych dróg oddechowych to zazwyczaj swoisty „trening” układu immunologicznego. Jeśli jednak poza dużą częstotliwością zakażeń u dziecka pojawia się ogólnie złe samopoczucie (również w okresach między zapaleniami) czy objawy sugerujące problemy z odpornością, warto zadbać o dokładną diagnostykę.

Źródła: