Co teraz pyli? Szczegółowy kalendarz pylenia dla alergików

Kalendarz pylenia roślin przedstawia terminy pylenia najczęściej uczulających roślin w ciągu roku. Jest opracowywany dla danego regionu – na podstawie wieloletnich obserwacji i pomiarów. Stanowi użyteczne narzędzie dla osób uczulonych, u których kontakt z pyłkami roślin wyzwala objawy alergii wziewnej. Dzięki kalendarzowi pylenia łatwiej zapobiegać dolegliwościom lub znacznie je łagodzić. Sprawdź, co pyli w poszczególnych miesiącach, jak ograniczać narażenie na alergen, planować urlop, a nawet jadłospis.

Czym jest kalendarz pylenia i dlaczego warto go znać?

W okresie wegetacji kwiaty roślin wiatropylnych wytwarzają duże ilości lekkiego pyłku, który wysypuje się z pylników. 

Kalendarz pylenia drzew, traw i chwastów pozwala przewidzieć, co kiedy pyli – jakich alergenów wziewnych można spodziewać się w danych miesiącach.

W strefie klimatu umiarkowanego występowanie ziaren pyłku w powietrzu ma charakter sezonowy. Pyłek poszczególnych roślin pojawia się regularnie, w tej samej kolejności, o tej samej porze roku.

W Polsce sezon pylenia roślin rozpoczyna się już w styczniu i trwa do października. Można podzielić go na trzy okresy:

• wiosenny (od początku roku do maja): pylą drzewa i krzewy;
• letni (czerwiec-lipiec): najintensywniej pylą trawy;
• jesienny (od sierpnia do końca sezonu pylenia): pylą chwasty dwuliścienne (bylica, komosa).

Kalendarz pylenia przedstawia orientacyjny przebieg sezonów pyłkowych w ciągu roku. Uśrednione terminy ustala się na podstawie wieloletnich obserwacji i pomiarów stężeń pyłku w różnych regionach Polski.

Warto mieć na uwadze, że przebieg sezonów pylenia (zwłaszcza drzew) w poszczególnych latach może się zmieniać i odbiegać od wartości średnich. Dlatego – oprócz kalendarza pylenia dla alergików – należy śledzić aktualne komunikaty i prognozy regionalne.

Kalendarz pylenia traw, drzew i chwastów może stanowić użyteczne narzędzie dla osób uczulonych na pyłki roślin. Uwzględnienie okresów pyłkowych ułatwia planowanie urlopu, aktywności na świeżym powietrzu, a nawet diety i przygotowywania posiłków.

Aktualny kalendarz pylenia roślin opracował Ośrodek Badania Alergenów Środowiskowych (OBAS). OBAS od 1990 r. monitoruje stężenie pyłku w atmosferze różnych regionów Polski. Zebrane dane przekazuje do centrali Europejskiego Systemu Monitoringu Aeroalergenów (European Aeroallergen Network).

Jak sprawdzić, co teraz pyli?

Poza kalendarzem pylenia warto śledzić bieżące informacje, co dziś pyli. Dlaczego? Wiele czynników może modyfikować uwalnianie pyłku do atmosfery, stąd wyraźna zmienność przebiegu sezonów pyłkowych w poszczególnych latach.

Wyniki badań prowadzonych w Europie, Ameryce Północnej i Azji (EBioMedicine, 2023) wskazują, że zmiany klimatyczne mogą wpływać na to, co aktualnie pyli oraz na długość sezonów pyłkowych.

Jak sprawdzić, co dzisiaj pyli? Wiadomości o aktualnym i prognozowanym stężeniu pyłku roślin dostępne są w serwisach internetowych i aplikacjach na urządzenia mobilne. Specjaliści zalecają korzystać z komunikatów autoryzowanych – opracowywanych np. przez duże ośrodki medyczne, uniwersytety, OBAS.

Pyłki roślin zawierają białka alergenowe. Z wdychanym powietrzem ziarna pyłku dostają się do dróg oddechowych. U osób uczulonych – pod wpływem kontaktu z alergenem – rozwijają się objawy alergii wziewnej. Jak im zapobiegać? Ministerstwo Zdrowia w sezonie pylenia zaleca:

• zrezygnować z aktywności na świeżym powietrzu;
• wychodzić z domu w okularach ochronnych;
• nie otwierać okien podczas jazdy samochodem;
• nie suszyć prania na zewnątrz;
• po powrocie do domu brać kąpiel i zmieniać odzież;
• śledzić informacje, co obecnie pyli oraz prognozy na najbliższe dni.

Co pyli w styczniu?

Co pyli w styczniu? Drzewa i krzewy – w powietrzu unoszą się pierwsze ziarna pyłku leszczyny, czasem również olszy.

W Polsce początek roku zbiega się z początkiem okresu pylenia roślin. Otwiera go leszczyna, która uaktywnia się zwykle w drugiej połowie stycznia. W sprzyjających warunkach pogodowych (ciepła, słoneczna zima) pyłek leszczyny może pojawić się w powietrzu już na początku roku kalendarzowego.

Co pyli w lutym?

Początek sezonu pylenia olszy przypada często nie na styczeń, ale właśnie na luty. Co pyli jeszcze w tym miesiącu? Wciąż leszczyna – wyższe stężenia jej pyłku rejestrowane są w pobliżu ogródków działkowych i poza granicami dużych aglomeracji miejskich.

W okresie przedwiośnia brak rozwiniętych liści znacznie ułatwia rozprzestrzenianie się ziaren pyłku.

Dzięki kalendarzowi pylenia można sprawdzić, co pyli w lutym i w każdym innym miesiącu roku.

Co pyli w marcu?

Co pyli w marcu? Przede wszystkim olsza i leszczyna. Wiosną pyłek olszy osiąga duże stężenia w atmosferze. U osób uczulonych może rozwinąć się okresowe alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa i spojówek. Bardzo wysokie stężenie pyłku olszy może wyzwalać objawy astmy pyłkowej (napadowy kaszel, duszności, świst oddechowy).

Co prawda, główny sezon pyłkowy leszczyny i olszy rozpoczyna się w lutym, ale obejmuje również marzec. Co pyli poza tym? Topola – wysokie drzewo liściaste, które wytwarza ogromne ilości pyłku. Mimo jego wysokich stężeń w powietrzu alergia na pyłek topoli należy do rzadkości w Polsce.

Co pyli w kwietniu?

Informacje, co pyli w kwietniu, mogą być szczególnie przydatne dla alergików. Powietrze wysycone jest pyłkiem brzozy – najczęstszą przyczyną objawów alergii wziewnej w miesiącach wiosennych.

Alergeny brzozy wykazują reaktywność krzyżową z wieloma innymi alergenami roślinnymi. Oznacza to, że u osób uczulonych na brzozę objawy alergii mogą rozwinąć się również:

• po kontakcie z pyłkami innych roślin zaliczanych do rzędu bukowców (jak olsza, buk, dąb, grab, leszczyna);
• po spożyciu pokarmów roślinnych w postaci surowej: niektórych owoców, warzyw i orzechów, m.in. jabłek, gruszek, kiwi, marchwi.

U osób uczulonych na brzozę surowe owoce i warzywa mogą wyzwalać dolegliwości alergiczne (głównie ze strony jamy ustnej i gardła), ale nie zaleca się ich eliminacji z diety. Problematyczne pokarmy są zwykle dobrze tolerowane po ugotowaniu lub upieczeniu (np. w postaci kompotu, ciast z owocami).

W kwietniu rejestrowane są wyższe stężenia pyłku jesionu, który wykazuje silne właściwości uczulające. Jesion należy do rodziny oliwkowatych, podobnie jak oliwka (drzewo oliwne) i ligustr (zimozielony krzew liściasty).

Pyłki jesionu, ligustru i oliwki stanowią powszechne źródło uczuleń w krajach śródziemnomorskich. Ich alergeny wykazują dużą reaktywność krzyżową. Dlatego w sezonie pylenia drzew oliwnych (od kwietnia do czerwca) osoby uczulone na pyłek jesionu powinny rozważyć inne kierunki turystyczne niż Morze Śródziemne. Jeśli podróż jest konieczna, wskazana jest konsultacja z alergologiem, który pomoże przygotować organizm na sezon pyłkowy i zabezpieczy pacjenta farmakologicznie.

W kwietniowym powietrzu unoszą się także pyłki topoli, buka, dębu i grabu (uczulenie na grab jest rzadkie).

Co pyli w maju?

Co pyli na początku maja? Do połowy miesiąca w powietrzu unoszą się pyłki brzozy, dębu, grabu, buka i jesionu. To koniec sezonu pylenia drzew liściastych, na których zaczynają pojawiać się liście.

Stopniowo zwiększa się stężenie pyłku traw – najpowszechniejszej przyczyny okresowego alergicznego nieżytu nosa i spojówek w naszej strefie klimatycznej. Osoby uczulone powinny regularnie sprawdzać, co pyli w maju i przestrzegać zasad profilaktyki. Np. przebywać z dala od pól uprawnych – to miesiąc pylenia żyta.

Pierwsze, pojedyncze ziarna pyłku traw rejestrowane są w ostatnim tygodniu kwietnia, jednak właściwy początek ich pylenia przypada na maj. Co pyli jeszcze w tym miesiącu? Szczaw i babka, czyli chwasty – rośliny ekspansywne, które porastają nieużytki, pobocza, rumowiska, trawniki i ogrody. Występują powszechnie, zarówno na terenach miejskich, jak i pozamiejskich.

Wszechobecny żółty nalot, pokrywający parapety, ławki i młode liście, skłania do pytań, co pyli na żółto w maju. Duże ilości żółtawego pyłku uwalniają drzewa iglaste, przede wszystkim sosna. Ulewne deszcze usuwają go z powietrza, pozostawiając charakterystyczny osad na brzegach kałuż. Pyłek drzew iglastych nie ma właściwości alergizujących.

Co pyli pod koniec maja? Kolejny chwast – pokrzywa. Duże stężenia jej pyłku rejestrowane są w ostatnich dniach miesiąca. Mimo długiego i obfitego pylenia pokrzywa rzadko uczula.

Co pyli w czerwcu?

Co pyli w czerwcu i lipcu? Trawy – należące do najliczniejszych i najbardziej rozpowszechnionych roślin na kuli ziemskiej.

W Polsce szczyt sezonu pylenia traw przypada właśnie na czerwiec. Co pyli na polach, łąkach i pastwiskach? Wciąż żyto; poza tym tymotka łąkowa, kupówka pospolita, życica trwała i wiechlina łąkowa.

Największe znaczenie alergologiczne ma pyłek tymotki, który może odpowiadać nawet za 30% przypadków okresowego alergicznego nieżytu nosa (Allergy, 2010).

U osób uczulonych na trawy mogą wystąpić objawy zespołu pyłkowo-pokarmowego po spożyciu reagujących krzyżowo pokarmów roślinnych (np. pomidora, arbuza). Najczęściej dolegliwości ograniczone są do świądu jamy ustnej i gardła oraz obrzęku warg i języka.

Co pyli w czerwcu oprócz traw? Chwasty. Trwa sezon pylenia babki, rejestrowane są wysokie stężenia pyłku szczawiu i pokrzywy. Poza tym w powietrzu nadal obecny jest żółty pyłek sosny.

Co pyli w lipcu?

Lipcowe powietrze wysycone jest pyłkiem traw. Utrzymują się również wysokie stężenia pyłku szczawiu i pokrzywy. W połowie miesiąca zaczyna pylić bylica – jeden z najsilniej uczulających chwastów w naszym kraju. Jej pyłek szybko osiąga duże dobowe stężenia i wywołuje objawy alergii.

W rankingu najczęstszych przyczyn okresowego alergicznego nieżytu nosa i spojówek bylica zajmuje trzecie miejsce (po trawach i brzozie). Co więcej, alergeny jej pyłku reagują krzyżowo z wieloma innymi alergenami roślinnymi. Dlatego warto śledzić bieżące komunikaty i regularnie sprawdzać, co pyli w lipcu.

Pod koniec miesiąca zaczyna kwitnąć komosa biała (tzw. lebioda). Stężenia jej pyłku są znacznie niższe niż bylicy, dlatego uczulenie na komosę jest rzadkie.

Co pyli w sierpniu?

Wakacje to główny sezon pyłkowy bylicy – w lipcu i sierpniu stężenia jej pyłku osiągają duże wartości – największe na terenach podmiejskich. Wysokie temperatury, słoneczna i bezdeszczowa pogoda zwiększają pylenie i ułatwiają rozprzestrzenianie się pyłku. Osoby uczulone mogą zmagać się z nasilonymi objawami alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa i spojówek.

Alergeny pyłku bylicy wykazują reaktywność krzyżową wobec różnych alergenów pokarmowych pochodzenia roślinnego. U osób uczulonych na bylicę objawy zespołu pyłkowo-pokarmowego (głównie ze strony jamy ustnej) mogą wystąpić po spożyciu:

• niektórych owoców (m.in. brzoskwini, jabłka),
• warzyw (np. selera, marchwi),
• ziół (rumianku),
• przypraw (np. kminku, anyżu, gorczycy).

Co pyli w sierpniu poza bylicą? Trwa sezon pylenia traw, szczawiu, babki i komosy. Jednak ich pyłki w powietrzu występują już w niższych stężeniach. Wciąż obficie pyli pokrzywa. W połowie miesiąca rozpoczyna się okres pylenia ambrozji.

Co pyli we wrześniu?

Co pyli we wrześniu? Początek miesiąca to schyłek pylenia babki. Nadal pylą trawy, pokrzywa, bylica, szczaw i komosa, ale rejestruje się niższe stężenia ich pyłku w atmosferze.

Wrzesień to intensywny okres pylenia ambrozji, jednak w Polsce gatunki tego chwastu spotykane są rzadko. Ambrozja bylicolistna ma duże znaczenie alergologiczne w Ameryce Północnej, a także na południu Europy i w Ukrainie. W naszym kraju pyłek ambrozji rejestrowany jest zwykle w niedużych stężeniach.

Co pyli w październiku?

Co pyli w październiku? Ostatnie chwasty: pokrzywa i ambrozja. Na początku miesiąca w atmosferze mogą być obecne niewielkie stężenia pyłku bylicy.

Unoszący się w powietrzu pyłek ambrozji może częściowo pochodzić z innych regionów Europy – docierać do Polski wraz z przemieszczającymi się masami powietrza. We wrześniu i na początku października napływ pyłku ambrozji może krótkookresowo zwiększać jego stężenie w atmosferze. Dotyczy to głównie południowych i południowo-wschodnich regionów kraju. Niektóre osoby uczulone na bylicę mogą odczuwać objawy alergii wynikające z reakcji krzyżowych między alergenami ambrozji i bylicy.

W październiku kończy się sezon pylenia roślin w Polsce.

Co pyli w listopadzie?

Co pyli w listopadzie? Skończył się sezon pylenia roślin w Polsce – w tym miesiącu nie pylą żadne rośliny.

W powietrzu obecne są jednak zarodniki grzybów mikroskopowych, które u osób uczulonych mogą wywoływać objawy alergii wziewnej. Do najczęściej uczulających należą:

• grzyby z rodzaju Cladosporium – ich zarodniki obecne są w powietrzu nie tylko w listopadzie, ale przez cały rok (największe stężenia rejestrowane są od maja do września)
• grzyby z rodzaju Alternaria – ekspozycja na ich zarodniki możliwa jest od marca do początku listopada (największe stężenia notuje się od maja do września).

Co pyli w grudniu?

Co pyli w grudniu? W tym miesiącu powietrze wolne jest od pyłku roślin.

Osoby uczulone powinny pamiętać o:

• narażeniu na alergeny zarodników grzybów z rodzaju Cladosporium;
• całorocznej ekspozycji na alergeny wewnątrzdomowe, np. roztocze kurzu domowego, które wywołuje objawy alergicznego nieżytu nosa (najsilniejsze w okresie jesienno-zimowym).

Bibliografia:

1.    Guryanova SV, Finkina EI, Melnikova DN, Bogdanov IV, Bohle B, Ovchinnikova TV. How Do Pollen Allergens Sensitize? Front Mol Biosci. 2022;9:900533.

2.    Traidl-Hoffmann C, Kasche A, Menzel A, Jakob T, Thiel M, Ring J, Behrendt H. Impact of pollen on human health: more than allergen carriers? Int Arch Allergy Immunol. 2003;131(1):1-13.

3.    Carlson G, Coop C. Pollen food allergy syndrome (PFAS): A review of current available literature. Ann Allergy Asthma Immunol. 2019;123(4):359-365.

4.    Asam C, Hofer H, Wolf M, Aglas L, Wallner M. Tree pollen allergens-an update from a molecular perspective. Allergy. 2015;70(10):1201-11.

5.    Burbach GJ, Heinzerling LM, Edenharter G, Bachert C, Bindslev-Jensen C, Bonini S, Bousquet J, Bousquet-Rouanet L, Bousquet PJ, Bresciani M, Bruno A, Canonica GW, Darsow U, Demoly P, Durham S, Fokkens WJ, Giavi S, Gjomarkaj M, Gramiccioni C, Haahtela T, Kowalski ML, Magyar P, Muraközi G, Orosz M, Papadopoulos NG, Röhnelt C, Stingl G, Todo-Bom A, Von Mutius E, Wiesner A, Wöhrl S, Zuberbier T. GA(2)LEN skin test study II: clinical relevance of inhalant allergen sensitizations in Europe. Allergy. 2009;64(10):1507-1515.

6.    Beggs PJ, Clot B, Sofiev M, Johnston FH. Climate change, airborne allergens, and three translational mitigation approaches. EBioMedicine. 2023;93:104478.

7.    Ślusarczyk J, Kopacz-Bednarska A, Posłowska J. Influence of meteorological factors on the dynamics of hazel, alder, birch and poplar pollen in the 2021 season in Kielce, Poland. Ann Agric Environ Med. 2022; 29(4): 502–512.

8.    Serwis Ministerstwa Zdrowia i Narodowego Funduszu Zdrowia. Jak sobie radzić z alergią na pyłki? https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/jak-sobie-radzic-z-alergia-na-pylki, [dostęp: 29.03.2025].

9.    Ośrodek Badania Alergenów Środowiskowych (OBAS). http://www.obas.pl/, [dostęp: 29.03.2025].

10. Łyzińska W. Które rośliny pylą latem? https://remedium.md/publikacje/case-studies/ktore-rosliny-pyla-latem, [dostęp: 29.03.2025].

11. Panaszek B. Nadwrażliwość alergiczna na ziarna pyłku ambrozji – znaczenie kliniczne na obszarze Polski. Alergia, 2022,3;4-6.

12. Asero R. Effects of birch pollen SIT on apple allergy: a matter of dosage? Allergy. 2004;59(12):1269-71.

13. Mastrorilli C, Cardinale F, Giannetti A, Caffarelli C. Pollen-Food Allergy Syndrome: A not so Rare Disease in Childhood. Medicina (Kaunas). 2019;55(10):641.

14. Standardized Allergenic Extract, Timothy grass (Phleum pratense) (GRASTEK) (sublingual tablet 2,800 BAU). Ottawa (ON): Canadian Agency for Drugs and Technologies in Health; 2014 Dec. 1, INTRODUCTION.

15. Chan-Yeung M, Anthonisen NR, Becklake MR, Bowie D, Sonia Buist A, Dimich-Ward H, Ernst P, Sears MR, Siersted HC, Sweet L, Van Til L, Manfreda J. Geographical variations in the prevalence of atopic sensitization in six study sites across Canada. Allergy. 2010;65(11):1404-13.

16. Rapiejko P, Lipiec A. Wybrane aspekty alergii krzyżowej. Alergoprofil. 2006;2(2):11-15.

17. Rapiejko P. Alergeny pyłku dębu. Alergoprofil. 2007;3(3):34-38.

18. Majkowska-Wojciechowska B. Pyłek roślin i alergeny sezonowe w Polsce. Alerg Astma Immun. 2016;21(1):5-15.

19. Rutkowski R, Kosztyła-Hojna B, Rutkowska J. Alergiczny nieżyt nosa – problem epidemiologiczny, ekonomiczny i społeczny XXI wieku. Pneumonol Alergol Pol. 2008;76:348-35.

20. Hansen KS, Khinchi MS, Skov PS, Bindslev-Jensen C, Poulsen LK, Malling HJ. Food allergy to apple and specific immunotherapy with birch pollen. Mol Nutr Food Res. 2004;48(6):441-8.

21. Cuesta-Herranz J, Barber D, Blanco C, Cistero-Bahíma A, Crespo JF, Fernández-Rivas M, Fernández-Sánchez J, Florido JF, Ibáñez MD, Rodríguez R, Salcedo G, Garcia BE, Lombardero M, Quiralte J, Rodriguez J, Sánchez-Monge R, Vereda A, Villalba M, Alonso Díaz de Durana MD, Basagaña M, Carrillo T, Fernández-Nieto M, Tabar AI. Differences among pollen-allergic patients with and without plant food allergy. Int Arch Allergy Immunol. 2010;153(2):182-92.