Borelioza: objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Aleksandra Dziura

Kwiecień 02, 2025

Borelioza to poważna i podstępna choroba odkleszczowa, która może prowadzić do rozległych uszkodzeń układu nerwowego. Niestety jej objawy mogą utrzymywać się nawet wiele lat po ugryzieniu przez kleszcza. W tym artykule wyjaśniamy, jak wygląda borelioza, jakie objawy świadczą o zakażeniu oraz omówimy dostępne metody leczenia.

Co to jest borelioza?

Borelioza nazywana jest też boreliozą z Lyme lub krętkowicą kleszczową. Jest to wieloukładowa choroba, która rozwija się u człowieka po ugryzieniu przez kleszcza. Bezpośrednią przyczyną są krętki z rodzaju Borrelia przenoszone przez kleszcze z rodziny Ixodes. Pierwsze przypadki stanów zapalnych po ukąszeniu przez kleszcza opisano już w 1977 roku.

Niestety jest to bardzo poważna choroba, która może atakować wiele narządów i układów oraz utrzymywać się w organizmie wiele lat po zakażeniu. Dlatego bardzo ważna jest profilaktyka polegająca przede wszystkim na ochronie skóry przed kleszczami. W przypadku ukąszenie i wystąpienia objawów choroby wskazana jest jak najszybsza konsultacja z lekarzem, ponieważ wczesne rozpoznani

Borelioza: przyczyny

Przyczyną boreliozy jest zakażenie krętkami Borrelia. Do zakażenia dochodzi w konsekwencji ugryzienia kleszcza, którego ślina zawiera wspomniane bakterie. Przedostają się one razem z krwią i limfą do wielu narządów, dlatego objawy mogą być uogólnione. Warto podkreślić, że ryzyko zakażenia rośnie wraz z czasem żerowania kleszcza. Dlatego w przypadku zaobserwowanie obecności pasożyta należy go jak najszybciej usunąć.

Czy borelioza jest zaraźliwa? Nie, nie można zarazić się tą chorobą drogą kropelkową ani poprzez bezpośredni kontakt z chorym człowiekiem lub zwierzęciem. Dotychczas nie potwierdzono też, aby bakterie mogły przedostać się z układu krążenia kobiety ciężarnej do płodu lub były transportowane do organizmu dziecka podczas karmienia piersią.

Borelioza: objawy

Najbardziej charakterystycznym i zarazem pierwszym objawem boreliozy jest rumień wędrujący. Pojawia się on po 3-10 dniach od zakażenia krętkami Borrelia w miejscu ugryzienia przez kleszcza. Ma postać zaczerwienionej grudki, która następnie wypłaszcza się i tworzy pierścieniowaty, płaski rumień z lekkim przejaśnieniem w centrum. Rumień ma średnicę ponad 5 cm, ostre granice i stopniowo się powiększa. Mogą mu ponadto towarzyszyć inne objawy, takie jak osłabienie, gorączka, pogorszenie samopoczucia, bóle mięśni i stawów. Możliwe są również poważniejsze zaburzenia, takie jak porażenie nerwu twarzowego, aseptyczne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, przewlekłe zapalenie stawów oraz korzeniowe zespoły bólowe. Niestety borelioza może powodować też objawy po latach od zakażenia. Najczęściej dotyczą zaburzeń ze strony układu mięśniowo-kostnego, nerwowego i sercowo-naczyniowego.

Borelioza: diagnostyka

Jak zdiagnozować boreliozę? Chorobę rozpoznaje się na podstawie samych objawów klinicznych lub w połączeniu z badaniami serologicznymi oceniającymi poziom swoistych przeciwciał. Według oficjalnych kryteriów obecność rumienia wędrującego u osoby ukąszonej przez kleszcze jest wystarczające do stwierdzenia boreliozy, a badania serologiczne wykonane we wczesnym etapie mogą dawać fałszywie ujemne wyniki. Wykrycie boreliozy w późnych stadiach wymaga już połączenia szczegółowego wywiadu z pacjentem z wynikami odpowiednich badań.

Jakie badania na boreliozę należy wykonać? W pierwszym etapie przeprowadza się przesiewowy test ELISA, który pozwala na wykrycie swoistych przeciwciał w surowicy krwi. Ujemny wynik oznacza brak zakażenia. Jeśli test ELISA będzie pozytywny, wykonywane są dodatkowe testy diagnostyczne, jak np. Western Blot w celu potwierdzenia. Jak odczytać wyniki na boreliozę? Diagnostyka nie jest łatwa, dlatego interpretacji zawsze powinien dokonywać lekarz z uwzględnieniem stanu klinicznego pacjenta i zgłaszanych objawów.

Borelioza: leczenie

Czy borelioza jest uleczalna? Współczesna medycyna dysponuje metodami leczenia tej choroby, jednak bardzo ważny jest czas. Im szybsze rozpoznanie i rozpoczęcie terapii, tym większe szanse na powrót do zdrowia. Podstawową metodą leczenia jest antybiotykoterapia, która umożliwia usunięcie bakterii z organizmu. Najczęściej rekomendowana jest doksycyklina. Dodatkowo stosuje się leczenie objawowe (np. niesteroidowe leki przeciwzapalne w przypadku zapalenia stawów).

Ile trwa leczenie boreliozy?

Antybiotyki powinny być przyjmowane przez 7-28 dni w zależności od nasilenia objawów i stadium choroby. Całkowite pozbycie się wszystkich objawów może wymagać jednak więcej czasu. Wiele osób zastanawia się, czy organizm sam zwalczy boreliozę, jednak jest to mało prawdopodobne. To bardzo poważna choroba, która atakuje cały organizm, dlatego nie należy jej bagatelizować i leczyć się na własną rękę.

Domowe metody wspomagające leczenie boreliozy

Jakie są inne metody leczenia boreliozy? W trakcie terapii można wspomóc się odpowiednią dietą i suplementacją po konsultacji z lekarzem. Posiłki powinny być jak najbardziej urozmaicone i niskoprzetworzone. Zaleca się spożywanie dużej ilości warzyw i owoców, pełnoziarnistych produktów zbożowych, naturalnych źródeł białka oraz zdrowych tłuszczów. Taka kompozycja posiłków pozwala na wzmocnienie organizmu i układu immunologicznego. Niestety w ostatnim czasie pojawiło się wiele mitów na temat diety w leczeniu boreliozy. Najczęściej zakładają one konieczność wdrożenia wielu eliminacji w żywieniu. Nie znajduje to jednak potwierdzenia w nauce. Diety eliminacyjne zwiększają ryzyko niedoborów pokarmowych i mogą dodatkowo obciążać organizm, który i tak jest już osłabiony w wyniku choroby i antybiotykoterapii.

Ze względu na to, że objawy boreliozy, takie jak zmęczenie, osłabienie, pogorszenie pamięci i koncentracji, mogą utrzymywać się przez długi czas, wiele osób decyduje się na wsparcie suplementacyjne. Warto jednak skonsultować je wcześniej z lekarzem lub farmaceutą. Pomocne mogą być między innymi kwasy omega-3, które działają przeciwzapalnie i wspierają funkcjonowanie układu nerwowego. A jakie witaminy przy boreliozie są pomocne? Można rozważyć m.in. kompleks witamin z grupy B.

Borelioza: skutki i powikłania

Niestety nieleczona borelioza może prowadzić do poważnych i nieodwracalnych zmian w organizmie. W szczególności obejmują one zaburzenia w funkcjonowaniu układu nerwowego i sercowo-naczyniowego oraz stany zapalne stawów. Wśród powikłań można wymienić:

Boreliozowe zapalenie mózgu,
Zapalenie opon mózgowych,
Porażenie nerwu twarzowego i niedowład,
Zapalenie stawów,
Sztywność mięśni, karku i szyi,
Zapalenie serca,
Zaburzenia rytmu serca,
Uszkodzenie zastawek serca.

Czy borelioza jest śmiertelna? Nie jest ona uznawana za chorobę śmiertelną, jednak mimo to, nie należy jej lekceważyć. Biorąc pod uwagę możliwe powikłania, należy traktować ją ze szczególną ostrożnością i starannością.

Borelioza: zapobieganie

Jak zapobiegać boreliozie? Podstawową metodą jest unikanie ugryzienia kleszczy. Należy więc zachować szczególną ostrożność wiosną i latem podczas przebywania w ogrodach, lasach i parkach. Po każdym spacerze warto dokładnie obejrzeć skórę i upewnić się, że w żadnym miejscu nie doszło do ugryzienia. Pomocne są też preparaty na insekty, które odstraszają kleszcze i ubrania ochronne (z długim rękawem i nogawkami zasłaniającymi jak największą część skóry).

Czy jest szczepionka na boreliozę? Niestety nie. Sprawia to, że profilaktyka boreliozy jest trudna i ogranicza się do ochrony przed ukąszeniem kleszcza. Oczywiście nie każde ugryzienie jest równoznaczne z rozwinięciem choroby, jednak nigdy nie należy ich bagatelizować. Jeśli doszło do ukąszenia, należy jak najszybciej usunąć kleszcza i zdezynfekować miejsce wkłucia, a następnie uważnie obserwować swój organizm i samopoczucie. Wystąpienie rumienia wędrującego oznacza konieczność niezwłocznego kontaktu z lekarzem i wdrożenia odpowiedniego leczenia.

Sprawdź nasz artykuł „Co odstrasza komary?”.

Podsumowanie

Borelioza to poważna choroba odkleszczowa, która może zajmować wiele narządów. Jej objawy mogą utrzymywać się nawet wiele lat po zakażeniu i obejmować układ nerwowy, sercowo-naczyniowy oraz kości i stawy. Podstawową metodą leczenia jest antybiotykoterapia, a szybkie wdrożenie terapii zmniejsza ryzyko rozwoju poważnych i długotrwałych powikłań. Ze względu na brak szczepionki przeciwko boreliozie podstawową metodą profilaktyki jest ochrona przed kleszczami.

Źródła: