Kleszcze afrykańskie (giganty) w Polsce – jak się przed nimi chronić?

Kleszcze afrykańskie, tzw. giganty pojawiły się w Polsce, wzbudzając duży strach i niepokój. Faktem jest, że mogą przenosić groźne choroby, z którymi dotychczas nie musieliśmy mierzyć się w Europie na dużą skalę. Jak rozpoznać kleszcza afrykańskiego, a przede wszystkim, co robić, jeśli doszło do ugryzienia? Wszystkie niezbędne informacje znajdziesz w artykule.

Jak wygląda kleszcz afrykański?

Kleszcze afrykańskie (z łac. Hyalomma marginatum) coraz częściej spotykane są w Europie, a niedawno ich obecność potwierdzono również na terenie Polski. Eksperci alarmują, że problem może nasilać się w kolejnych miesiącach i latach oraz apelują o ostrożność. Skąd wzięły się kleszcze afrykańskie w Polsce? Główną przyczyną są nasilające się zmiany klimatu i wzrosty temperatur. Powoduje to, że niektóre regiony Europy stają się dobrym miejscem do życia pajęczaków. Pierwotnie stworzenia występowały wyłącznie na wybranych obszarach Afryki i Azji, a ich spotkanie w Europie było niemalże niemożliwe.

Jak wygląda kleszcz afrykański i jak odróżnić go od kleszcza pospolitego?

• Przede wszystkim kleszcze afrykańskie są większe od tych, które dotychczas występowały w Polsce. Mają ok. 1 cm długości, ale najedzone mogą osiągać nawet kilka centymetrów.
• Cechą charakterystyczną jest również ciemny, rudobrązowy odwłok oraz prążkowane odnóża w kolorze kości słoniowej.
• To, co zdecydowanie odróżnia je od kleszczy pospolitych to możliwość szybkiego przemieszczania się na duże odległości. Kleszcze afrykańskie nie czekają na swoją ofiarę, ale aktywnie jej szukają i na nią polują. Zwabione ciepłem lub zapachem mogą podążać za zwierzęciem nawet przez kilkaset metrów. Dlatego potocznie nazywa się je również kleszczami wędrownymi.

Gdzie można spotkać kleszcza afrykańskiego?

Obecność kleszczy afrykańskich w Polsce potwierdzono dotychczas jedynie na Dolnym Śląsku. Prawdopodobieństwo ich rozprzestrzeniania się również na inne obszary jest jednak bardzo wysokie. Kleszcze afrykańskie, podobnie jak kleszcze pospolite, zamieszkują głównie lasy, parki oraz łąki. Dlatego to właśnie podczas leśnych wycieczek, biwaków i spędzania czasu na łonie natury należy najbardziej uważać i zadbać o odpowiednią ochronę przed kleszczami.

Jakie choroby przenoszą kleszcze afrykańskie?

Kleszcze afrykańskie mogą przenosić wiele poważnych, tropikalnych chorób, z którymi dotychczas nie musieliśmy mierzyć się w Polsce. Ich objawy są dość niespecyficzne, mogą przypominać silną grypę. Pod żadnym pozorem nie należy ich bagatelizować, ponieważ nieleczone mogą doprowadzić do upośledzenia funkcji narządów, a nawet do śmierci. Jakie choroby przenoszą kleszcze giganty? Charakterystyczna jest przede wszystkim gorączka krwotoczna krymsko-kongijska oraz gorączka plamista.

• Gorączka krwotoczna krymsko-kongijska – uważana jest za najgroźniejszą chorobę przenoszoną przez kleszcze afrykańskie. Wywołuje ją wirus z rodziny buniawirusów. Objawy to przede wszystkim wysoka gorączka, silne bóle mięśni, uczucie sztywności karku, wymioty i biegunka. W kolejnym etapie może dojść do problemów z koncentracją, powstawania wybroczyn, a nawet niewydolności wielonarządowej.
• Gorączka plamista – wywoływana jest przez bakterie. Objawia się gorączką oraz czarną zmianą martwiczą skóry w miejscu ugryzienia przez kleszcza. Choroba ma na ogół przebieg łagodny, jednak może doprowadzić do powikłań i problemów w funkcjonowaniu wątroby, śledziony i układu nerwowego.
• Kleszcze afrykańskie powodują również problemy neurologiczne m.in. paraliż oraz babeszjozę.

Jak się chronić przed kleszczami afrykańskimi?

Poznaj najważniejsze zasady, które pomogą Ci uchronić się przed kleszczami afrykańskimi:

• Jeśli wybierasz się do lasu, parku lub na łąkę, zadbaj o odpowiednie ubranie. Długie spodnie, zakryte buty, skarpetki za kostkę, bluzki z długim rękawem oraz nakrycie głowy skutecznie osłonią ciało przed ugryzieniem. Wybieraj ubrania w jasnych kolorach, dzięki czemu szybko zauważysz kleszcza na materiale.
• Stosuj produkty na komary i kleszcze, które odstraszają niechciane owady i pajęczaki. Jeśli długo przebywasz na dworze, pamiętaj o ich reaplikacji zgodnie z zaleceniami producenta.
• Po każdym spacerze dokładnie obejrzyj całe ciało. W przypadku ugryzienia istotną rolę odgrywa czas. Zwróć uwagę na wszystkie zakamarki takie jak zgięcia kolan i łokci, pachwiny, a także skórę głowy. Obejrzyj i wyczesz też swoje zwierzaki. Kleszcze wędrujące po ich sierści stanowią zagrożenie zarówno dla czworonogów, jak i domowników.

Przeczytaj: Preparat na kleszcze – jak działa i jak wybrać najlepszy?

Co robić po ugryzieniu kleszcza afrykańskiego?

Postępowanie po ugryzieniu kleszcza afrykańskiego nie różni się znacząco od ugryzienia przez kleszcza pospolitego.

• Kluczowe jest jak najszybsze usunięcie pajęczaka z ciała. Należy chwycić go tuż przy samej skórze i wyciągnąć zdecydowanym, szybkim ruchem za pomocą pęsety lub specjalnych przyrządów do usuwania kleszczy. Na koniec zaleca się dezynfekcję skóry w miejscu ugryzienia.
• Kleszcza nie należy wyciskać, smarować olejem. Postaraj się go nie wykręcać. W ten sposób możesz mieć problem z usunięciem go w całości, co więcej może dojść do transmisji chorobotwórczych drobnoustrojów w wyniku wymiotów kleszcza.
• Usuniętego kleszcza należy zabić, najlepiej twardym przedmiotem.
• Jeśli masz problem z samodzielnym usunięciem kleszcza lub nie udało Ci się usunąć go w całości i widzisz, że jego część pozostała w ciele, jak najszybciej udaj się do lekarza. Im dłużej kleszcz pozostaje wbity w ciało, tym większe ryzyko przeniesienia choroby.
• Po ugryzieniu przez kleszcza należy bacznie obserwować swój organizm oraz miejsce ugryzienia. Jeśli pojawią się jakiekolwiek dolegliwości w postaci gorączki, bólów głowy, bólów mięśniowych, zmian skórnych, jak najszybciej zgłoś się do lekarza.

Przeczytaj: Jak wyciągnąć kleszcza?

Kleszcz afrykański – gdzie zgłosić?

Pojawienie się kleszczy afrykańskich w Polsce wzbudziło wiele obaw zarówno wśród ekspertów, jak i całego społeczeństwa. W celu umożliwienia szybkiego reagowania Wydział Biologii Uniwersytetu Warszawskiego stworzył projekt „Narodowe Kleszczobranie”, który ma na celu lokalizację kleszczy afrykańskich na terenie Polski i ich badania, tak, aby poszerzać świadomość społeczną. Jeśli zauważysz nietypowego kleszcza, możesz zgłosić go do organizatorów projektu.

Podsumowanie

Kleszcze afrykańskie w Polsce to stosunkowo nowy problem, który jednak może się nasilać w kolejnych miesiącach i latach. W ramach profilaktyki ugryzienia bardzo ważne jest noszenie ubrań zakrywających ciało oraz stosowanie repelentów, czyli środków na kleszcze. Jeśli zauważysz kleszcza wbitego w ciało, jak najszybciej go wyciągnij, ponieważ czas ma bardzo duże znaczenie. Pamiętaj, aby chronić siebie, dzieci, a także zwierzęta domowe.

Źródła:

1. Gorączka Krwotoczna Krymsko-Kongijska, https://www.gov.pl/web/gis/goraczka-krwotoczna-krymsko-kongijska [dostęp: 24.06.2024]
2. Kleszcz afrykański Hyalomma w Polsce, https://pulsmedycyny.pl/kleszcz-afrykanski-hyalomma-w-polsce-malo-prawdopodobne-by-ich-u-nas-nie-bylo-1217137 [dostep: 24.06.2024]
3. Hyalomma marginatum - Factsheet for experts, https://www.ecdc.europa.eu/en/disease-vectors/facts/tick-factsheets/hyalomma-marginatum [dostep: 24.06.2024]